Nikołaj Dobrolubow

Nikołaj Dobrolubow
Никола́й Добролю́бов
Imię i nazwisko	Nikołaj Aleksandrowicz Dobrolubow; (Никола́й Алекса́ндрович Добролю́бов)
Data i miejsce urodzenia	5 lutego 1836 ; Niżny Nowogród
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1861 ; Petersburg
Język	rosyjski
Dziedzina sztuki	krytyka literacka, poezja

Nikołaj Aleksandrowicz Dobrolubow (ros. Никола́й Алекса́ндрович Добролю́бов; ur. 24 stycznia^?/5 lutego 1836 w Niżnym Nowogrodzie, zm. 17 listopada^?/29 listopada 1861 w Petersburgu^[1]) – rosyjski filozof, publicysta, krytyk literacki, jeden z XIX-wiecznych ideologów rewolucyjnych demokratów^[2]. Był uczniem innego rosyjskiego filozofa, Nikołaja Czernyszewskiego^[3]^[4].

Krytyka literacka, którą uprawiał Dobrolubow z czasem przekształciła się w publicystykę społeczno-polityczną^[3].

Życiorys

Dobrolubow był synem prawosławnego duchownego^[1]. W latach 1848–1853 studiował w prawosławnym seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie^[5], a w okresie 1853–1857 kształcił się w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu^[6]. W latach 1856–1861 pełnił funkcję redaktora działu krytyki i bibliografii w czasopiśmie literacko-społecznym „Sowriemiennik” (ros. Современник)^[3].

Poglądy

Jako filozof propagował materializm przyrodniczy uzupełniony o antropologizm niemieckiego filozofa Ludwiga Feuerbacha. W poglądach społecznych Dobrolubow nawiązywał do koncepcji prawa natury, zdrowego rozsądku, a także nieuwzględniającej czynników historycznych „natury ludzkiej”^[3], której wieczne prawa, w poglądzie na świat i w odczuciach niewykształconej części społeczeństwa, ukazują się co jakiś czas w najczystszej postaci^[7].

Według przekonań Dobrolubowa literatura miała stanowić „siłę służebną”, a jej znaczenie miało polegać na propagandzie^[3]. Natomiast wartość literatury według niego miała być określona przez to, co i w jaki sposób jest przez nią propagowane^[8]. Potrafił skutecznie łączyć propagowanie reformatorskich idei z zasadami „krytyki realnej”^[3]. Nazwana przez Dobrolubowa metoda realizowania krytyki oparta była na kryterium realizmu, czyli zgodności z ludzką „naturą” oraz naturalnymi, słusznymi potrzebami człowieka^[9].

Dobrolubow był przeciwnikiem kultury szlacheckiej, którą ostro krytykował^[3].

Twórczość

1950: Dzieła wybrane (Warszawa)^[8]
1958: Pisma filozoficzne (Warszawa)^[8]

Artykuły

1859: Co to takiego obłomowszczyzna? (wyd. pol. 1958)^[3]
1860: Kiedyż nastąpi prawdziwy dzień? (wyd. pol. 1958)^[3]

Przypisy

↑ ^a ^b Mieczysław Brachmer: Mały słownik pisarzy narodów europejskich ZSRR. T. 2. Wiedza Powszechna, 1966, s. 66, seria: Małe słowniki pisarzy obcych. Cytat: „Dobrolubow Nikołaj Aleksandrowicz, 24 I (5 II) 1836 Niżny Nowogród (obecnie Gorki) — 17 (29) XI 1861 Petersburg, krytyk i publicysta. Syn duchownego prawosławnego”.
↑ Filozofia rewolucyjnych demokratów 1969 ↓, s. 323.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Dobrolubow Nikołaj A., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-08-11] .
↑ Filozofia rewolucyjnych demokratów 1969 ↓, s. 352.
↑ Eligiusz Przechodzki. Mikołaj Dobrolubow w kręgu Polaków. „Rusistický sborník olomoucko-lublinský”, s. 35, 1980. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis: Philologica. Univerzita Palackého v Olomouci, Filozofická fakulta (Státní pedagogické nakl.). Cytat: „w czasie pobytu w seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie, gdzie pobierał nauki w latach 1848–1853”. (pol. • cz. • ros.).
↑ Florian Nieuważny: Słownik pisarzy rosyjskich. Wiedza Powszechna, 1994, s. 102. ISBN 978-83-214-0961-0. Cytat: „opuścił seminarium w ostatnim roku nauki i podjął studia w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu (1853–57)”.
↑ Andrzej Walicki: Rosyjska filozofia i myśl społeczna. Od Oświecenia do marksizmu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1973, s. 314. Cytat: „Dobrolubow także przekonany był o wyzwolicielskiej roli rozwoju nauki, zarazem jednak operował oświeceniowym pojęciem „natury ludzkiej”, której wieczne prawa przejawiają się niekiedy w postaci najczystszej w poglądzie na świat i w odczuciach niewykształconych mas.”.
↑ ^a ^b ^c Jan Trochimiak: Pisarze rosyjscy a Polska: A. Hercen, I. Turgieniew, M. Czernyszewski, M. Dobrolubow. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2006, s. 122, 143, seria: Monografie. OCLC 70137326. Cytat: s. 122: „W jego przekonaniach literatura stanowi «siłę służebną», której znaczenie polega na propagandzie, zaś wartość określona jest przez to, co i jak jest przez nią propagowane”, s. 143: „Dobrolubow, Dzieła wybrane, Warszawa 1950. Dobrolubow, Pisma filozoficzne, Warszawa 1958”.
↑ Jan Zygmunt Jakubowski: Przegląd humanistyczny. T. 31 (wyd. 5–8, 260–263). Państwowe Wydawn. Naukowe, 1987, s. 149, seria: cytat = „Ta metoda uprawiania krytyki nazwana została przez Dobrolubowa «krytyką realną», tzn. opartą na kryterium realizmu, a więc zgodności z «naturą» ludzką i «naturalnymi» (słusznymi) potrzebami człowieka”.

Bibliografia

Filozofia rewolucyjnych demokratów w Rosji i innych krajach (XIX w.). W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 318–391. (pol.).

[Brachmer-1966-s66-1] Mieczysław Brachmer: Mały słownik pisarzy narodów europejskich ZSRR. T. 2. Wiedza Powszechna, 1966, s. 66, seria: Małe słowniki pisarzy obcych. Cytat: „Dobrolubow Nikołaj Aleksandrowicz, 24 I (5 II) 1836 Niżny Nowogród (obecnie Gorki) — 17 (29) XI 1861 Petersburg, krytyk i publicysta. Syn duchownego prawosławnego”.

[CITEREFFilozofia_rewolucyjnych_demokratów1969323-2] Filozofia rewolucyjnych demokratów 1969 ↓, s. 323.

[encyklopedia.pwn-3893284-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Dobrolubow Nikołaj A., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-08-11] .

[CITEREFFilozofia_rewolucyjnych_demokratów1969352-4] Filozofia rewolucyjnych demokratów 1969 ↓, s. 352.

[Przechodzki-1980-s35-5] Eligiusz Przechodzki. Mikołaj Dobrolubow w kręgu Polaków. „Rusistický sborník olomoucko-lublinský”, s. 35, 1980. Acta Universitatis Palackianae Olomucensis: Philologica. Univerzita Palackého v Olomouci, Filozofická fakulta (Státní pedagogické nakl.). Cytat: „w czasie pobytu w seminarium duchownym w Niżnym Nowogrodzie, gdzie pobierał nauki w latach 1848–1853”. (pol. • cz. • ros.).

[Nieuważny-1994-s102-6] Florian Nieuważny: Słownik pisarzy rosyjskich. Wiedza Powszechna, 1994, s. 102. ISBN 978-83-214-0961-0. Cytat: „opuścił seminarium w ostatnim roku nauki i podjął studia w Głównym Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu (1853–57)”.

[Walicki-1973-s314-7] Andrzej Walicki: Rosyjska filozofia i myśl społeczna. Od Oświecenia do marksizmu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1973, s. 314. Cytat: „Dobrolubow także przekonany był o wyzwolicielskiej roli rozwoju nauki, zarazem jednak operował oświeceniowym pojęciem „natury ludzkiej”, której wieczne prawa przejawiają się niekiedy w postaci najczystszej w poglądzie na świat i w odczuciach niewykształconych mas.”.

[Trochimiak-2006-s122,143-8] Jan Trochimiak: Pisarze rosyjscy a Polska: A. Hercen, I. Turgieniew, M. Czernyszewski, M. Dobrolubow. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, 2006, s. 122, 143, seria: Monografie. OCLC 70137326. Cytat: s. 122: „W jego przekonaniach literatura stanowi «siłę służebną», której znaczenie polega na propagandzie, zaś wartość określona jest przez to, co i jak jest przez nią propagowane”, s. 143: „Dobrolubow, Dzieła wybrane, Warszawa 1950. Dobrolubow, Pisma filozoficzne, Warszawa 1958”.

[Jakubowski-1987-s149-9] Jan Zygmunt Jakubowski: Przegląd humanistyczny. T. 31 (wyd. 5–8, 260–263). Państwowe Wydawn. Naukowe, 1987, s. 149, seria: cytat = „Ta metoda uprawiania krytyki nazwana została przez Dobrolubowa «krytyką realną», tzn. opartą na kryterium realizmu, a więc zgodności z «naturą» ludzką i «naturalnymi» (słusznymi) potrzebami człowieka”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]