Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Mutesa I

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mutesa I
Ilustracja
Kabaka Bugandy
Okres

od października 1856
do 19 października 1884

Poprzednik

Ssuuna II

Następca

Mwanga II

Dane biograficzne
Data urodzenia

1837

Data śmierci

październik 1884

Ojciec

Ssuna II

Dzieci

Mwanga II

Mutesa I właśc. Mutesa Walugambe Mukabaya[1] (ur. 1837, zm. październik 1884[2]) – bugandyjski władca plemienny, od października 1856 roku do śmierci król (kabaka) królestwa Bugandy, znajdującego się na terenie dzisiejszej Ugandy, który swymi rządami doprowadził do szczytowego wzrostu potęgi swego królestwa; uważany za jednego z najwybitniejszych władców Bugandy.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Mutesa I przejął władzę po swym ojcu – Ssunie II (ok. 1830–1856)[3][4][5]. Początki panowania upłynęły mu na walkach, gdyż musiał dławić wymierzone przeciwko niemu rebelie. Stosował represyjny model rządzenia[6], nie zgadzając się na żadne opozycyjne wystąpienia i w sposób radykalny eliminując swoich oponentów. Po zapewnieniu swojej pozycji królewskiej przystąpił do konstruowania silnej flotylli złożonej z czółen, którą wykorzystywał do grabienia ludów żyjących w pobliżu Jeziora Wiktorii. Przeprowadzał liczne najazdy na sąsiednie kraje, których jednak nie podbijał, lecz systematycznie rabował, a łupy (m.in. kość słoniową, niewolników) wymieniał u Arabów z Sułtanatu Zanzibaru i Chartumu na broń[1][7].

Od połowy lat 60. XIX w. był pod wpływem islamu, propagowanego przez arabskich handlarzy z wybrzeża wschodniego[5]. Przez dziesięć lat (1867–1877) przestrzegał ramadanu[1][5], a Mehmed Emin Pasza (1840–1892) relacjonując swoją wizytę na dworze Mutesy I w poł. lat 70. XIX w., odnotował, że władca siedział na dywanie perskim ubrany w strój arabski z turbanem na głowie, a jego ministrowie mówili płynnie po arabsku[8]. Według późniejszego premiera Bugandy Apolo Kagwy (1864–1927), Mutesa I miał później czytać i pisać zarówno po arabsku jak i w suahili[8]. Mutesa I miał również wprowadzić kalendarz muzułmański oraz nakaz modlitwy pięć razy dziennie[8], a także wznieść meczety w każdej swojej stolicy[5]. Sam miał jednak odmówić obrzezania[9]. Islam pozwolił mu na dalsze scentralizowanie władzy – ograniczenie wpływów kapłanów i przywódców klanów i wzmocnienie pozycji w królestwie[5]. W 1875 roku dokonał egzekucji poddanych, którzy nie przeszli na islam[9].

Jednocześnie, wiedząc o brytyjskiej ekspansji w Sudanie, Mutesa życzliwe przyjmował chrześcijańskich misjonarzy, starając się równoważyć obce wpływy[1]. Pierwszymi Europejczykami, którzy dotarli do Bugandy byli brytyjscy podróżnicy poszukujący źródeł Nilu: John Hanning Speke (1827–1864) i James Augustus Grant (1827–1892), którzy pojawili się na dworze Mutesy w 1862 roku[10]. Na dwór jako pierwszy dotarł Speke, do którego po 5 miesiącach dołączył Grant, który musiał wyleczyć ranną nogę[10]. Następnie, w 1875 roku do Bugandy przybył Henry Morton Stanley (1841–1904), którego Mutesa zachęcił do przysłania misjonarzy chrześcijańskich[11]. Misjonarze protestanccy pojawili się na dworze Mutesy w 1877 roku, a w 1879 roku przybyli misjonarze katoliccy[11]. Mutesa zaczął skłaniać się ku chrześcijaństwu, a w 1876 roku dokonał egzekucji tych poddanych, którzy obstawali przy islamie i opowiadali się przeciwko władcy[12]. Wkrótce jednak doszło do głębokich dysput pomiędzy misjonarzami a Arabami z Zanzibaru, a także pomiędzy samymi misjonarzami[12]. Mutesa pobierał nauki katolickie, potem chciał się ochrzcić u protestantów, później u katolików, przez cały czas studiując koran[12]. Misjonarze nie przynieśli Mustesie spodziewanych korzyści w postaci broni i towarów europejskich[12], nie udało im się również wyleczyć władcy z rzeżączki[13]. Ulgi w chorobie nie przynieśli mu również tradycyjni uzdrowiciele[13]. Ostatecznie Mutesa nie wybrał żadnej z czterech religii – ani tradycyjnych wierzeń pogańskich, ani islamu, ani protestantyzmu czy katolicyzmu[11][13].

Współpracując z misjonarzami, Mutesa przyczynił się do rozwoju szkolnictwa w swoim państwie. Chociaż Mutesa był przeciwny Europejczykom, ze względu na zagrożenie własnej władzy, a także z powodu potępienia przez misjonarzy praktykowanej w kraju poligamii, nie powstrzymał wzrostu wpływu mocarstw europejskich na wewnętrzne sprawy Afryki. Dystansował się od kultury Europy Zachodniej, chętnie natomiast używał jej technologii i dóbr materialnych w celu wzmocnienia swej dominacji na terytoriach wschodnioafrykańskich.

Za rządów Mutesy Buganda stała się najsilniejszym królestwem regionu[1], a Mutesa uważany jest za jednego z najwybitniejszych władców Bugandy[6].

Mutesa sprawował rządy despotyczne, uważał się za pana życia i śmierci swoich poddanych: gdy po raz pierwszy zobaczył broń palną przywiezioną przez zagranicznych podróżników, przetestował ją na jednym ze współplemieńców[14]. Podobny sposób rządzenia i zachowania przejawiał również jego syn i następca Mwanga II[15].

Mutesa zmarł w październiku 1884 roku, zaś tron objął po nim jego osiemnastoletni syn[16][2], Mwanga II, który został królem potężnego i sprawnie zorganizowanego kraju[6]. Po śmierci Mutesy na wzgórzu Kasubi w Kampali wzniesiono grobowiec, który w 1884 roku stał się grobowcem rodziny królewskiej władców Bugandy. Dziś jest on miejscem pochówku czterech kabaków, a ze względów historycznych i kulturalnych, w 2001 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[17].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Mutesa I, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-10-08].
  2. ↑ a b 1885 The Church Missionary Intelligencer [online], archive.org [dostęp 2017-07-29].
  3. ↑ Christopher Wrigley: Kingship and State: The Buganda Dynasty. Cambridge University Press, 2002, s. 21. ISBN 978-0-521-89435-7. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  4. ↑ Christopher Wrigley: Kingship and State: The Buganda Dynasty. Cambridge University Press, 2002, s. 227. ISBN 978-0-521-89435-7. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 60. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  6. ↑ a b c Alan Axelrod, Charles Phillips: Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon. Warszawa: Politeja, 2000, s. 444.
  7. ↑ D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 40. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  8. ↑ a b c Jonathon L. Earle: Colonial Buganda and the End of Empire: Political Thought and Historical Imagination in Africa. Cambridge University Press, 2017, s. 144. ISBN 978-1-108-26808-0. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  9. ↑ a b D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 61. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  10. ↑ a b D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 33. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  11. ↑ a b c D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 3. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  12. ↑ a b c d D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 62. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  13. ↑ a b c D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 63. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  14. ↑ Andrew Langley: 100 największych tyranów. Poznań: Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka, 1996.
  15. ↑ Nigel Cawthorne, tłum. Anna Wiśniewska: 100 tyranów, despotów i dyktatorów. Warszawa: Świat Książki, 2007, s. 155–156. ISBN 978-83-7391-956-3.
  16. ↑ D. A. Low: Fabrication of Empire: The British and the Uganda Kingdoms, 1890-1902. Cambridge University Press, 2009, s. 64. ISBN 978-0-521-84351-5. [dostęp 2017-10-09]. (ang.).
  17. ↑ UNESCO: Tombs of Buganda Kings at Kasubi. [dostęp 2017-10-08]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mutesa_I&oldid=72271109”