Maskulinizm

Maskulinizm (od łac. masculinus – męski), także maskulizm^[1] – szereg ruchów społecznych i politycznych oraz ideologii, które łączy wspólny cel, jakim jest zdefiniowanie, uzyskanie i utrzymywanie równości płci pod względem społecznym, politycznym i ekonomicznym^[2]. Maskuliniści przyjmują stanowisko, że w społeczeństwie priorytetowo traktuje się kobiecy punkt widzenia oraz że mężczyźni są w nim traktowani nieuczciwie^[3]. Maskulinizm bywa skrótowo nazywany odwrotnością feminizmu (ang. reversal of feminism)^[4].

Maskuliniści opowiadają się również za wzmocnieniem zachowań lub promowaniem atrybutów uznawanych za typowe dla mężczyzn i chłopców^[5][6]. Termin ten może również odnosić się do ruchu na rzecz praw mężczyzn^[7], jak również odmiany antyfeminizmu^[8].

Maskulinizm stanowi, że równość płci wymaga uwzględnienia i wyeliminowania uprzedzeń i dyskryminacji zarówno wobec mężczyzn, jak i kobiet^[9][10]. Z feministycznego punktu widzenia^[9], maskulinizm odnosi się do przestrzegania lub promowania atrybutów (opinii, wartości, postaw, nawyków) uznawanych za typowe dla mężczyzn. Maskulinizm nie jest pojęciem równoznacznym z szowinizmem, seksizmem, mizoginizmem czy maskulinizacją.

Organizacje maskulinistyczne prowadziły i nadal prowadzą kampanię na rzecz praw mężczyzn; w tym w celu przeciwdziałania: osądzaniu mężczyzn na dłuższe wyroki niż kobiety za te same przestępstwa^[12][13][14], niższej prewencji chorób u mężczyzn^[15], niższemu poszanowaniu życia mężczyzn niż życia kobiet^[16], wyższemu wiekowi emerytalnemu mężczyzn niż kobiet pracujących na tych samych stanowiskach^[17], niższym parytetom dla mężczyzn niż dla kobiet średnio w projektach realizowanych z Funduszy Unii Europejskiej^[18], przyznawaniu przez nauczycieli niższych stopni chłopcom niż dziewczynom za te same wyniki w nauce^[19] oraz rzadszemu przyznawaniu ojcom po rozwodzie opieki nad dziećmi przez sądy rodzinne^[17][20]. W znaczeniu ruchu i ideologii na rzecz zdefiniowania, uzyskania i utrzymywania równości płci w języku polskim wymiennie (synonimicznie) są stosowane terminy maskulinizm i maskulizm^[21].

Realizację postulatów maskulinistycznych utrudnia traktowanie dyskryminacji mężczyzn jako drugorzędnego seksizmu (ang. second sexism), tj. problemu – jakoby – mniej poważnego i niewymagającego eliminacji^[22]. Część postulatów maskulinistycznych miała i ma charakter reaktywny względem – zdaniem ich autorów – niesprawiedliwych propozycji i działań organizacji feministycznych^[23]. Część znanych działaczy i zwolenników ruchu maskulinistycznego to byli sympatycy ruchu feministycznego; należą do nich m.in. Warren Farrell, Glenn Sacks, Bettina Arndt i Cassie Jaye.

Pierwszym znanym współcześnie, udokumentowanym wystąpieniem w obronie praw mężczyzn był artykuł A word for men’s rights opublikowany w 1856 r. w amerykańskim miesięczniku Putnam’s Magazine^[24]. W artykule tym opisano problem społeczny nieuzasadnionych pozwów o rzekome niedochowanie wierności małżeńskiej składanych podówczas przez kobiety w celu uzyskania korzyści finansowej lub podporządkowania sobie męża^[25]. Proceder ten nasilił się między latami 90. XIX wieku i 20. XX wieku^[25].

Pierwsze organizacje maskulinistyczne powstały w latach 70. XX wieku na Zachodzie. Największymi ówczesnymi organizacjami maskulinistycznymi były amerykańskie Men’s Rights Association (powstała w 1973 r.) oraz Men’s Equality Now International (1977 r.). Obie organizacje prowadziły wówczas działania zwłaszcza w zakresie prawa małżeńskiego i rozwodowego oraz prawa do opieki nad dziećmi^[26][27]. W 1981 r. kilkanaście amerykańskich organizacji maskulinistycznych zrzeszyło się w ramach National Congress for Men. W połowie lat 80. w Stanach Zjednoczonych do organizacji maskulinistycznych należało w sumie już 7–8 tys. osób^[28].

Pierwszymi organizacjami maskulinistycznymi w Polsce były ruchy obrony praw ojca. Najstarszym z nich w kraju jest Stowarzyszenie Obrony Praw Ojca założone w końcu lat 80. ubiegłego wieku^[29]. Obecnie żadna z organizacji działających w obronie praw ojca nie posiada statusu organizacji pożytku publicznego, co utrudnia pozyskiwanie środków na finansowanie ich działalności. W latach 2008–2019 status ten posiadało Stowarzyszenie Ruch Obrony Praw Ojca (zamknięte w 2020 r.). Do najważniejszych problemów ruchów obrony praw ojca w Polsce należy czasowy charakter partycypacji kończący się wraz z zakończeniem sprawy sądowej danego ojca^[29]. Uniwersytet Łódzki był pierwszą uczelnią wyższą w kraju, która oferowała studentom przedmiot nt. ruchu na rzecz mężczyzn^[30].

W badaniu panelowym Diagnoza Społeczna prowadzonym od 2000 r. na reprezentatywnej w skali kraju próbie Polaków zadawane jest pytanie o bycie dyskryminowanymi. W ostatniej edycji Diagnozy Społecznej z 2015 r. 1,6% mężczyzn i 1,5% kobiet przyznało, że byli dyskryminowani w minionym roku. Między 2000 a 2015 r. odsetek dyskryminowanych mężczyzn i kobiet był albo nieistotnie statystycznie różny, albo istotnie statystycznie wyższy pośród mężczyzn (w latach 2005 i 2011)^[31].

• Stowarzyszenie Obrony Praw Ojca