Oddział Kajetana Cieszkowskiego

Oddział Kajetana Cieszkowskiego „Ćwieka” – partia powstańcza okresu powstania styczniowego, operująca na Lubelszczyźnie i Podlasiu. Oddział ten potocznie nazywano ćwiekami – od pseudonimu dowódcy, Kajetana Cieszkowskiego.

Oddział był formowany w połowie 1863 (czerwiec i lipiec)^[1][2]. Formalnie był to 5 oddział wojsk narodowych województwa lubelskiego^[2].

Organizatorem i naczelnikiem oddziału „Ćwieka” był mjr. Adolf Amort^[3]. Dowódcą oddziału był Kajetan Karol Cieszkowski ps. „Ćwiek” herbu Dołęga, aczkolwiek jako właściwy i faktyczny dowódca jest wymieniany mjr Amort^[2] (tzw. duumwirat wynikał z formalnej nominacji dowódcy przez Rządu Narodowego oraz faktycznego dowodzenia i organizowania wojskowego nad jednostką^[4]). Współorganizatorką oddziału była żona Kajetana Cieszkowskiego, Emilia^[2].

W okresie początkowym oddział liczył 250 ludzi^[2]. Żołnierze oddziału walczyli na Lubelszczyźnie i ziemi radomskiej. 2 września 1863 roku oddział walczył w bitwie pod Biłgorajem. Następnie dołączył do zgrupowania Marcina „Lelewela” Borelowskiego i 3 września 1863 uczestniczył w bitwie pod Panasówką. W tym czasie z uwagi na chorobę Cieszkowski zrezygnował z dowodzenia oddziałem, a jego miejsce zajął szef sztabu mjr Walery Kozłowski^[5].

Kajetan Cieszkowski po zakończeniu powstania przebywał na emigracji we Francji. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

W oddziale walczyli m.in. Józef Baranowski i Mikołaj Wasilewicz.

• Stefan Kieniewicz, Powstanie styczniowe, Warszawa 1972; ISBN 83-01-03652-4.
• Stefan Kieniewicz, Andrzej Zahorski, Władysław Zajewski, Trzy powstania narodowe: kościuszkowskie, listopadowe i styczniowe, Warszawa 1994; ISBN 83-05-13443-1.