Iris Murdoch

Iris Murdoch

Imię i nazwisko	Jean Iris Murdoch
Data i miejsce urodzenia	15 lipca 1919 Dublin
Data i miejsce śmierci	8 lutego 1999 Oksford
Narodowość	irlandzka
Język	angielski
Alma Mater	University of Oxford
Dziedzina sztuki	powieść, opowiadanie, esej, dramat, poezja
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Bookera: 1978 Morze, morze
Cytaty w Wikicytatach

Jean Iris Murdoch (ur. 15 lipca 1919 w Dublinie, zm. 8 lutego 1999 w Oksfordzie) – anglo-irlandzka pisarka i filozofka.

Studiowała filologię klasyczną, filozofię i historię starożytną w Somerville College w Oksfordzie, później filozofię w Newnham College w Cambridge, pod kierunkiem Wittgensteina. W 1948 została członkiem St Anne's College w Oksfordzie. W 1976 odznaczona Komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego (CBE), w 1987 klasa tego orderu została podniesiona do Dama Komandor (DBE), co upoważniało Murdoch do tytułu szlacheckiego dame^[1].

Swą pierwszą powieść W sieci wydała w 1954, wcześniej publikowawszy eseje o tematyce filozoficznej, w tym pierwsze studium w języku angielskim poświęcone Sartre’owi. W 1956 w Oksfordzie poznała również i wyszła za mąż za Johna Bayleya, wykładowcę literatury angielskiej i powieściopisarza. Była autorką ponad 20 powieści oraz wielu prac poświęconych filozofii. W 1995 zaczęła cierpieć z powodu objawów choroby Alzheimera. Zmarła w 1999 w wieku 79 lat.

Twórczość Murdoch ma charakter obyczajowo-psychologiczny, widoczne są w niej wpływy Platona, Freuda i Sartre’a. Jej powieści są pełne nieprzewidywalnych zwrotów akcji, czarnego niekiedy humoru, choć pisane głównie w konwencji realistycznej zawierają jednak często elementy fantastyczne i cechują się złożoną symboliką. Do najbardziej znanych powieści zaliczyć można: Dzwon (1958), Jednorożca (1963), Morze, morze (1978, za które otrzymała Nagrodę Bookera).

Platonistka i egzystencjalistka; była jednym z niewielu w Wielkiej Brytanii filozofów nieanalitycznych (zob. filozofia analityczna). Jej zainteresowania filozoficzne, bliskie temu czym zajmowała się na polu literatury, koncentrowały się wokół religii i moralności, które stanowiły dla niej rodzaj platońskiego przedmurza przed światem, pozbawionym sensu i nie dającym się scalić w jedno.

• W sieci (Under the Net, 1954)
• The Flight from the Enchanter (1956)
• The Sandcastle (1957)
• Dzwon (The Bell, 1958, wyd. pol. 1972)
• A Severed Head (1961)
• Skromna róża (An Unofficial Rose, 1962, wyd. pol. 1974)
• Jednorożec (The Unicorn, 1963, wyd. pol. 1999)
• The Italian Girl (1964)
• The Red and the Green (1965)
• Czas aniołów (The Time of the Angels, 1966, wyd. pol. 1974)
• Miły i dobry (The Nice and the Good, 1968)
• Sen Brunona (Bruno’s Dream, 1969)
• A Fairly Honourable Defeat (1970)
• Przypadkowy człowiek (An Accidental Man, 1971)
• Czarny Książę (The Black Prince, 1973, wyd. pol. 1977)
• Machina miłości czystej i wszetecznej (The Sacred and Profane Love Machine, 1974)
• A Word Child (1975)
• Henryk i Kato (Henry and Cato, 1976)
• Morze, morze (The Sea, the Sea, 1978, Nagroda Bookera)
• Rycerze i zakonnice (Nuns and Soldiers, 1980)
• The Philosopher’s Pupil (1983)
• Zacny uczeń (The Good Apprentice, 1985)
• Mędrcy i kochankowie (The Book and the Brotherhood, 1987)
• The Message to the Planet (1989)
• Zielony rycerz (The Green Knight, 1993)
• Dylemat Jacksona (Jackson’s Dilemma, 1995)
• Something Special (reprint opowiadania, 1999; wydanie pierwsze: 1957)

• Sartre: Romantic Rationalist (1953)
• The Sovereignty of Good (1970)
• The Fire and the Sun (1977)
• Acastos: Two Platonic Dialogues (1986)
• Metaphysics as a Guide to Morals (1992)
• Przeciw oschłości, (tłum. Michał Filipczuk, PIW 2023, ISBN 978-83-8196-361-9) (Existentialists and Mystics, 1997)

• A Severed Head (with J.B. Priestly, 1964)
• The Italian Girl (with James Saunders, 1969)
• The Three Arrows & The Servants and the Snow (1973)
• The Black Prince (1987)

• A Year of Birds (1978, wyd. popr. 1984)
• Poems by Iris Murdoch (1997)

• Ewa Wełnic, Iris Murdoch – powieściopisarka i moralistka, ISBN 83-231-0401-8.
• John Bayley, Iris – Najpiękniejsza historia miłości (Elegy for Iris), ISBN 83-7337-186-9.
• W 2001 powstał film biograficzny pt. Iris w reżyserii Richarda Eyre oparty na wspomnieniach męża pisarki.

• RichardR. Nicholls RichardR., Iris Murdoch, Novelist and Philosopher, Is Dead [online], nytimes.com, 9 lutego 1999 [dostęp 2014-02-25]  (ang.).
• JuliaJ. Keller JuliaJ., Iris Murdoch, 79, Revered British Author [online], articles.chicagotribune.com, 9 lutego 1999 [dostęp 2014-02-25]  (ang.).
• PaulP. Levy PaulP., Obituary: Dame Iris Murdoch [online], independent.co.uk, 10 lutego 1999 [dostęp 2014-02-25]  (ang.).

• LawrenceL. Blum LawrenceL., Iris Murdoch, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 23 marca 2022, ISSN 1095-5054 [dostęp 2022-04-12]  (ang.).
• Iris Murdoch w bazie Notable Names Database (ang.)
• Anna Głąb, Moralność jako uwaga, Słownik etyczny Iris Murdoch, logos_i_ethos_2013
• Iris Murdoch kochała Philippę Foot, booklips.pl