Icchok Malmed

Icchok Malmed (jid. יצחק מאַלמעד) (ur. 1903 w Brześciu Litewskim, zm. 8 lutego 1943 w Białymstoku^[1]) – polski Żyd, bohater getta białostockiego. Oblał kwasem solnym żołnierza Schutzstaffel (SS), a następnie, na skutek groźby masowej egzekucji Żydów, dobrowolnie oddał się w ręce Niemców.

Na przełomie stycznia i lutego 1943 roku rozpoczął się pierwszy etap likwidacji getta w Białymstoku.

W pierwszych dniach lutego, podczas wysiedlenia mieszkańców budynku mieszczącego się przy ulicy Kupieckiej 29, jeden ze zgromadzonych przed budynkiem mieszkańców, Icchok Malmed, wyciągnął z kieszeni słoik z kwasem solnym i chlusnął nim w twarz jednemu z SS-manów. W poszukiwaniu zemsty oślepiony żołnierz otworzył ogień z broni palnej, zabijając przy tym jednego ze swoich towarzyszy^[2]. Malmed korzystając z zamieszania zdołał zbiec.

Poinformowany o zajściu komendant gestapo Fritz Gustaw Friedel, wydał rozkaz złapania setki kobiet, mężczyzn i dzieci zamieszkałych w pobliżu miejsca zdarzenia i rozstrzelania ich pod murem pobliskiego ogrodu. Następnie zebrano kolejną grupę Żydów, których zmuszono do wykopania dużego dołu w celu pogrzebania ofiar wyroku. Grób został przykryty cienką warstwą ziemi. Część ofiar wciąż jeszcze żyła.

Zastrzelony przez oblanego kwasem solnym kolegę żołnierz został zaniesiony do budynku Judenratu i położony na biurku Efraima Barasza (zwierzchnika Judenratu). Friedel wypowiedział następujące słowa: Zobacz co zrobili twoi żydowscy kryminaliści. Teraz my się zemścimy. Zobaczycie do czego jesteśmy zdolni^[3]. Fritz Gustaw Friedel postawił ultimatum: albo winny popełnienia przestępstwa odnajdzie się w przeciągu 24 godzin, albo całe getto zostanie zniszczone wraz ze wszystkimi jego mieszkańcami^[4].

Efraim Barasz świadom tego, że Niemcy bynajmniej nie żartują, wysłał wiadomość Icchokowi Malmedowi mówiącą o tym, aby ten się poddał i ocalił tym samym tysiące istnień ludzkich. Icchok Malmed oddał się w ręce Niemców natychmiast po otrzymaniu wiadomości.

Mordechaj Tenenbaum opisywał odwagę Icchoka Malmeda w swoim pamiętniku. Icchok Malmed zapytany o to, dlaczego zaatakował niemieckiego żołnierza, odpowiedział: „Nienawidzę was. Żałuję, że zabiłem tylko jednego. Na moich oczach zamordowaliście moich rodziców. Tysiące Żydów zostało zamordowanych w Słonimie przede mną. Ani trochę nie żałuję tego, co zrobiłem”^[3]. Tenenbaum próbował przemycić Malmedowi do więzienia truciznę. Próba nie powiodła się, do więźnia nie mogli się zbliżać nawet funkcjonariusze żydowskiej policji.

Następnego ranka, 8 lutego, Icchok Malmed został powieszony w bramie Judenratu, również przy ulicy Kupieckiej, w pobliżu miejsca, w którym dokonał zamachu. Przed egzekucję zdołał wygłosić płomienne przemówienie oskarżające Niemców i zapowiadające im klęskę^[5]. Po kilku minutach od powieszenia lina, na której wisiał, pękła i jego ciało spadło na ziemię. Momentalnie zostało ostrzelane z karabinów maszynowych i ponownie powieszone na szubienicy, na kolejne 48 godzin.

Dziś w tym miejscu znajduje się tablica pamiątkowa wmurowana w ścianę kamienicy. Dawna ulica Kupiecka, nosi dziś imię Icchoka Malmeda. Tablica pamiątkowa jest jednym z punktów otwartego w czerwcu 2008 roku Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku opracowanego przez grupę doktorantów i studentów Uniwersytetu w Białymstoku – wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku^[6].

• דער ביאַליסטאָקער יזכּור־בוך (Der Bialistoker Yizkor Buch), The Bialystoker Center, Nowy Jork 1982, ss. 201-202 (jid.)
• uczyc-sie-z-historii.pl: relacja Szymona Bartnowskiego, dokument do „Ostatnia droga” – Opór i zagłada białostockich Żydów