Hańcza (jezioro)
 Widok na jezioro | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
227,3[1] m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
311,4 ha[1] |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
11750 m[2] |
| Objętość |
0,1204 km³[1] |
| Hydrologia | |
| Klasa jakości wody |
I (2006)[2] |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu suwalskiego  | |
Położenie na mapie gminy Przerośl  | |
 54°16′18,1″N 22°48′51,5″E/54,271694 22,814306
| |
Hańcza – jezioro położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim. Najgłębsze jezioro w Polsce[4] i w całej środkowej części Niżu Europejskiego. Najczęściej podawana w literaturze maksymalna głębokość jeziora wynosi 108,5 m[2][3] (według różnych badań wynosi: 106,1 m[1], 113 m[5], 105,55 m[6]). Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa pochodzi z wymarłego języka jaćwińskiego z grupy bałtyckiej[7] (por. lit. antis – ‛kaczka’[8]).
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Jest to polodowcowe jezioro rynnowe o niskiej trofii (jezioro oligo-mezotroficzne). Na brzegach są liczne głazy, niektóre o kilkumetrowej szerokości. Nagromadzenie głazów jest tak znaczne, że sprawiają wrażenie celowo ułożonych (niekiedy grubość warstwy przekracza 2 m). Dno jeziora o znacznym nachyleniu (około 12°).
Wody jeziora Hańcza zaliczają się do I klasy czystości, przezroczystość (widzialność krążka Secchiego) dochodzi do 6 m[2]. Dno piaszczysto-żwirowe. W litoralu roślinność wynurzona słabo rozwinięta (z powodu niskiej trofii i charakteru dna), podobnie jak roślinność zanurzona.
Jezioro ma powierzchnię 311,4 ha, średnią głębokość 38,7 m, długość 4530 m. Położone jest na wysokości 227 m n.p.m. Jest jednym z największych na Suwalszczyźnie[2][1].
Jezioro ma średnio rozwiniętą linię brzegową z kilkoma malowniczymi zatokami. Poza obniżeniami na krańcach północnym i południowym brzegi akwenu są strome, a nawet bardzo strome: wschodnie tworzą moreny czołowe zarośnięte dorodnym borem świerkowym; zachodnie, ukształtowane w pagórkowatą wyżynę lodowcową, zajmują pola orne i pastwiska. Jedynie w okolicy wsi Hańcza zachował się fragment lasów liściastych z dużym udziałem lipy.
Zlewnia jeziora, odwadniana przez sieć cieków i rowów melioracyjnych, zdominowana jest przez tereny rolnicze z fragmentami borów świerkowych i lasów mieszanych oraz niewielkimi obszarami zarośli na terenach podmokłych i nieużytkach. W zlewni zbiornika znajdują się mniejsze zbiorniki wodne: Oklinek, Boczniel, Jegliniszki.
W 1974 Hańcza została wpisana na listę Projektu Aqua UNESCO, z powodu głębokości, a zarazem dzięki wysokim, podwodnym ścianom, utworzonym ze zwięzłych osadów polodowcowych.
Jezioro jest atrakcyjnym miejscem do nurkowania.
Ochrona przyrody
[edytuj | edytuj kod]Jezioro leży na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego. W całości jest objęte ochroną jako rezerwat przyrody Jezioro Hańcza. Od 1963 r. jezioro Hańcza wraz ze skarpą jest rezerwatem krajobrazowo-wodnym.
Roślinność
[edytuj | edytuj kod]Roślinność zanurzona reprezentowana jest głównie przez ramienicowce:
- ramienica szorstka Chara aspera,
- ramienica zwyczajna C. rudis,
- ramienica przeciwstawna C. contraria,
- ramienica grzywiasta C. jubata,
- ramienica szczeciniasta C. strigosa,
- rdestnica Potamogeton.
Roślinność wynurzona (helofity) reprezentowana jest przez:
- trzcina pospolita Phragmites australis,
- oczeret jeziorny Schoenoplectus lacustris,
- pałka wąskolistna Typha angustifolia,
- skrzyp bagienny Equisetum limosum,
- tatarak zwyczajny Acorus calamus,
- turzyca błotna Carex acutiformis.
Fauna
[edytuj | edytuj kod]W jeziorze występują gatunki ryb charakterystyczne dla zimnych wód północnych oraz potoków górskich, takie jak: miętus pospolity oraz głowacz pręgopłetwy i głowacz białopłetwy, a także sieja wigierska, sielawa, stynka. Jezioro Hańcza jest jedynym zbiornikiem, gdzie zachowała się jeszcze w czystej formie populacja siei wigierskiej Coregonus lavaretus maraena natio vigrensis. Występują także bardzo rzadko spotykane chłodno- i tlenolubne skorupiaki: Eurythemora lacustris, Cyclops abyssorum, Heterocope appendiculate i Bosmina obtusirostis, Eurythemora gracilis (gatunek syberyjski, po raz pierwszy wykazany dla Polski przez Turskiego w 1994 r.) i reliktowa Pallasea quadrispinosa[9].
W latach 1992–1996 prowadzono badania wskaźników mikrobiologicznych akwenu. Ogólna liczba bakterii w wodzie (zależnie od sezonu i stanowiska) wahała się wówczas w granicach od 1,5 miliona kom./ml do 6,7 miliona kom./ml. Najliczniej bakterie występowały w rejonie wpływu Czarnej Hańczy, a najmniej ich było w rejonie maksymalnego głęboczka. Najliczniej reprezentowane były: Pseudomonas, Micrococcus, Alcaligenes, a także Aeromonas, Acinetobacter i Bacillus[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Adam Choiński: Katalog jezior Polski. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, s. 342. ISBN 83-232-1732-7.
- ↑ a b c d e f g h Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska - komunikat o jakości wód jeziora Hańcza. 2005. [dostęp 2016-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-30)]. (pol.).
- ↑ a b Jeziora Suwalszczyzny: Hańcza. suwalszczyzna.com.pl. [dostęp 2010-12-01].
- ↑ Najgłębsze jezioro - Rekord Polski biurorekordow.pl
- ↑ Głębia Hańczy wprost.pl (za PAP)
- ↑ Dariusz Popielarczyk, Tomasz Templin, Michał Łopata, Using the geodetic and hydroacoustic measurements to investigate the bathymetric and morphometric parameters of Lake Hancza (Poland), „Open Geosciences”, 7 (1), 2015, s. 854–869, DOI: 10.1515/geo-2015-0067.
- ↑ Ewa Siatkowska, Rodzina języków zachodniosłowiańskich, Warszawa: PWN, 1992, s. 23, ISBN 83-01-10061-3.
- ↑ Jerzy Nalepa, Jaćwięgowie. Nazwa i lokalizacja, Warszawa: PWN, 1964, s. 7.
- ↑ Sokołowski i Kot 1996 ↓, s. 79.
- ↑ Dorota Górniak, Aleksander Świątecki, Mikroorganizmy wodne jeziora Hańcza, [w:] Bogusław Zdanowski, Maciej Kamiński, Andrzej Martyniak, Funkcjonowanie i ochrona ekosystemów wodnych na obszarach chronionych, Olsztyn: Wydaw. Instytutu Rybactwa Śródlądowego, 1999, s. 307, 311, ISBN 83-87506-71-0, OCLC 749898376 [dostęp 2022-12-18].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Aleksander W. Sokołowski, Jacek Kot, Przyroda województwa suwalskiego, Suwałki 1996, ISBN 83-900714-2-8.
- Stefan Maciejewski, Szlakami północnej Suwalszczyzny, Suwałki: Jaćwież, 2001, ISBN 83-903140-6-1.
- K. Groblewski („Rzeczpospolita”), Przygoda z Polską – Suwalszczyzna dodatek do „Rzeczpospolita”
- Grzegorz Rąkowski: Polska egzotyczna. Cz. 1. Pruszków: Rewasz, 1999. ISBN 83-85557-63-6.