Kliny zieleni w Poznaniu

Kliny zieleni w Poznaniu – założenie urbanistyczne opracowane przez Władysława Czarneckiego^[1] w latach 1930–1934^[2]. Konsultantem naukowym był Adam Wodziczko^[3]. Jest to jedyne założenie tego typu w Europie^[1]. Pierwotny plan zakładał utworzenie 10 klinów, w tym czterech głównych^[3], które miały łączyć parki miejskie z podmiejskimi lasami^[1][4]. Projektując kliny, Czarnecki wyznaczył wzdłuż nich szlaki piesze, rowerowe i konne prowadzące do miejsc letniskowych^[1]. Cały układ powstał na przestrzeni wielu lat^[5]. Tworząc założenie wykorzystano naturalne doliny rzeczne (Bogdanki, Warty, Cybiny)^[5]. Głównym celem istnienia systemu klinów jest ochrona wód i przewietrzanie miasta^[5]. Większość terenów jest pokryta przez lasy, pozostałe stanowią parki, cmentarze, ogródki działkowe, łąki i pastwiska^[5].

Klin zwany również „naramowickim”^[1][3]. Szersza część klina dotyka północnych granic miasta (Biedrusko^[4]). Znajdują się tam rezerwaty Morasko, Żurawiniec i przełom Warty^[3]. Tuż przed granicą miasta, zaczyna się Obszar Natura 2000 „Biedrusko” (symbol PLH300001)^[5]. Klin zwęża się wzdłuż Warty, w kierunku Starego Miasta. Ma pełnić rolę rezerwy zieleni dydaktyczno-rekreacyjnej^[3] dla mieszkańców miasta. Znajduje się w nim najwyższe wzniesienie Poznania – Góra Moraska^[6].

szlaki turystyczne

• nr 3585 (dł. 11,3 km) → dworzec autobusowy Jana III Sobieskiego (Piątkowo) → Góra Moraska → rezerwat przyrody Meteoryt Morasko → Morasko → Umultowo → Huby Moraskie → Kampus Morasko (stawy przy kampusie) → dolina Różanego Potoku → os. Stefana Batorego^[a][7]
• Nadwarciański Szlak Rowerowy – odcinek zachodni → Poznań Garbary → Park Szelągowski → Osiedle Pod Lipami → Ulica Naramowicka → Ulica Rubież → Ulica Nadwarciańska → Ulica Piołunowa → granica miasta → Biedrusko

cieki

• Różany Potok^[8]
• Potok Umultowski

zbiorniki wodne

• Jezioro Umultowskie^[8]
• Staw Młyński
• Stawy przy Kampusie UAM Morasko
• Zimna Woda

obiekty przyrodnicze

• rezerwat przyrody Meteoryt Morasko
• rezerwat przyrody Żurawiniec
• Ośrodek Edukacji Leśnej Łysy Młyn^[9]
• Park Cytadela i Fort IVa należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)^[10]

inne obiekty

• Kampus Morasko
• Rurociąg „Przyjaźń”^[5]

Klin jest również nazywany „dębińskim”^[1][3]. Tereny wypoczynkowe powstały tutaj na przełomie XIX i XX wieku (łazienki miejskie, tory wyścigów konnych, kluby wioślarskie i pływackie, kręgielnie^[3]). Funkcja rekreacyjna jest nadal podtrzymywana przez ogrody działkowe^[3], kluby wioślarskie^[3], Młodzieżowy Dom Kultury nr 1^[11], tereny AWF, park Jana Pawła II^[3]. Centrum pasa zajmuje Dębina^[12]. Klin, kładąc się pasem stałej szerokości w kierunku południowym, tuż przed granicą miasta rozszerza się na wschód i drugi brzeg Warty. Tam zajmuje tereny doliny Głuszynki^[3]. Pas zieleni urywa się w Luboniu^[3], a następnie łączy się z Wielkopolskim Parkiem Narodowym^[3].

szlaki turystyczne

• nr 3573 (dł. 6,7 km) → Marlewo^[b] → północny skraj Babek → dolina Głuszynki → Daszewice → Sypniewo^[c][7]
• → Głuszyna^[d] → dolina Głuszynki → Babki → do Rogalinka

cieki

• Warta
• Głuszynka
• Czapnica

zbiorniki wodne

• stawy infiltracyjne przy ujęciu wody^[8], strefa ochronna ujęcia wody^[5]

obiekty przyrodnicze

• Lasek Dębiński^[12]

obiekty przyordnicze

• Fort I i Fort IXa należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)^[10]

inne obiekty

• Cmentarz Bożego Ciała
• Cmentarz przy ul. Samotnej

Klin znany również jako „golęciński”^[1]. Są to tereny o korzystnych warunkach klimatycznych^[13]. Suche tereny o południowej ekspozycji, z największym nasłonecznieniem, tworzą dobre warunki spływu chłodnego powietrza nocą doliną Bogdanki^[13].

Łączy obszary leśne wokół Jeziora Kierskiego z centrum miasta^[8]. Osią jest potok Bogdanka^[4][8]. Na klin składają się zbiorniki wodne: dwa naturalne (Jezioro Kierskie^[8], Jezioro Strzeszyńskie^[8]), oraz sztuczne (Rusałka^[8], Stawy Sołackie), jak również Park Sołacki i Park Adama Wodziczki w Poznaniu^[3], ogródki działkowe, Ogród Dendrologiczny Uniwersytetu Przyrodniczego, Ogród Farmakognostyczny Uniwersytetu Medycznego, Ogród Botaniczny i Hipodrom Wola^[3].

Mimo iż dolina Bogdanki jest przecięta estakadą Poznańskiego Szybkiego Tramwaju, niezachwiana została jej klimatyczność i zdolność wprowadzania do centrum miasta mas świeżego powietrza(wysoka jednosłupowa konstrukcja)^[14].

szlaki turystyczne

• nr 3572 (dł. 13,5 km) → Golęcin^[e] → Lasek Golęciński → jezioro Rusałka → dolina Bogdanki, Strumienia Golęcińskiego i Strzeszyńskiego → Stawy Strzeszyńskie → Strzeszynek → jezioro Strzeszyńskie → Psarskie → jezioro Kierskie → Krzyżowniki^[f][7]

cieki

• Bogdanka
• Strumień Golęciński
• Wierzbak
• Strumień Strzeszyński

zbiorniki wodne

• Jezioro Kierskie^[8]
• Jezioro Strzeszyńskie
• Stawy Strzeszyńskie^[8]
• Stawy Sołackie^[8]
• Rusałka^[8]

obiekty przyrodnicze

• użytek ekologiczny „Bogdanka I”^[15]
• użytek ekologiczny „Bogdanka II”^[15]
• użytek ekologiczny „Strzeszyn”^[15]
• Bunkier przy al. Wojska Polskiego, Bunkier na Sołaczu, Bunkier przy ul. Mazowieckiej należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)^[10]

inne obiekty

• poczekalnia tramwajowa na Sołaczu
• pływalnia przy ul. Niestachowskiej
• Cmentarz parafialny św. Jana Vianneya

Jest również nazywany „cybińskim”^[1]. Jest największy pod względem powierzchni i jako jedyny jest w całości położony na prawym brzegu Warty. Obejmuje obszar Cybiny^[16][8] od Antoninka (okolice Jeziora Swarzędzkiego^[16][4]) do ulicy Baraniaka, na północy obszary cmentarza komunalnego na Miłostowie i do północno-wschodnich granic Poznania^[3]. Plany Czarneckiego z 1949 zakładały stworzenie kąpieliska miejskiego po spiętrzeniu wód Cybiny, a oprócz tego stworzenie toru regatowego dla wioślarzy^[16]. Imprezy miały stanowić atrakcje dla wypoczywających poznaniaków i podnieść prestiż miasta^[16]. W latach 40. XX wieku prowadzono zalesienia piaszczystych terenów^[16]. Obszary rzeki Główna miały się stać osobnym klinem, który w planach zaczynał się przy Warcie, a prowadzić miał do Promna i Wierzenicy^[17].

szlaki turystyczne

• nr 3574 (dł. 6,8 km) → Nowa Wieś (Swarzędz) → lasy koło Michałowa → dolina Michałówki → Spławie^[g][7]
• nr 3575 (dł. 7,1 km) → Darzybór^[h] → lasy koło Michałowa → dolina Michałówki → Tulce^[7]

cieki

• Cybina^[16][8]
• Struga
• Główna

zbiorniki wodne

• Jezioro Maltańskie^[16]
• Staw Browarny

obiekty przyrodnicze

• Nowe Zoo
• Fort III i Fort IIIa należące do programu Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)^[10]

inne obiekty

• Nowe Zoo^[3]
• Jezioro Maltańskie^[3]
• Malta Ski
• Poznański Węzeł Rowerowy

Z planowanych sześciu pomniejszych klinów zachował się klin, którego osią jest Strumień Junikowski^[5]. Zaczyna się na obszarze Lasku Marcelińskiego, a kończy się na południowych częściach Dębca^[3]. Przebiega przez ogrody działkowe, Cmentarz na Junikowie^[3]. Strumień przepływa przez zespół glinianek^[8] powstałych w połowie XIX wieku^[18].

szlaki turystyczne

• Ścieżka przyrodniczo-leśna w Lesie Marcelińskim

cieki^[19]

• Strumień Junikowski
• Ławica
• Skórzyna
• Plewianka
• Ceglanka
• Kotówka
• Żabinka

zbiorniki wodne

• Szachty^[8]

obiekty przyrodnicze

• użytek ekologiczny „Strumień Junikowski”^[3]
• użytek ekologiczny „Kopanina I”
• użytek ekologiczny „Kopanina II”

inne obiekty

• Cmentarz Junikowo

Niezabudowane, leżące w atrakcyjnych lokalizacjach działki, są chętnie kupowane przez inwestorów, którzy chcą tam budować budynki mieszkalne i usługowe^[20][5]. Takie działania spotykają się z protestami mieszkańców miasta i społeczników^[21][22].

Na proces niszczenie terenów wpływają: dewastacja, zanieczyszczanie powietrza, niedobór wody, brak środków na konserwację^[5].

• Piesze szlaki turystyczne w Poznaniu
• Pomniki przyrody w Poznaniu

• Włodzimierz Łęcki, Bogdan Kucharski, Paweł Mielewczyk: Znakowane piesze szlaki turystyczne województwa wielkopolskiego – ocena stanu istniejącego – program nowego układu. czerwiec 2011. [dostęp 2013-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)].
• Powiat Poznański mapa turystyczna 1:90 000. Pietruska&Mierikiewicz, 2010. ISBN 978-83-7445-029-4. Brak numerów stron w książce
• NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCHDLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (SOO) - Fortyfikacje w Poznaniu identyfikator PLH300005
• Mapa ochrony przyrody na terenie województwa wielkopolskiego Natura 2000, skala 1:270 000. Poznań, Warszawa: 2010. ISBN 978-83-74-75-511-5. Brak numerów stron w książce
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania 2008