Katastrofa kysztymska

Katastrofa kysztymska

Przebieg trasy radioaktywnej chmury po katastrofie
Państwo	ZSRR
Miejsce	Oziorsk
Rodzaj zdarzenia	wypadek jądrowy
Data	29 września 1957
Godzina	16:22
Ofiary śmiertelne	200 osób
Położenie na mapie Związku Radzieckiego miejsce zdarzenia
55°42′45,0″N 60°50′53,0″E/55,712500 60,848056
Multimedia w Wikimedia Commons

Katastrofa kysztymska – wypadek jądrowy, który miał miejsce 29 września 1957 roku w Majaku – jednym z największych zakładów jądrowych ZSRR, zlokalizowanym około 150 kilometrów na południowy wschód od Swierdłowska w pobliżu miasta Kasli i 72 kilometry na północny zachód od Czelabińska. Miastem położonym najbliżej zakładu jest Oziorsk, stanowiący ośrodek administracyjny. Nazwa „katastrofa kysztymska”, mimo że Kysztym nie był w żaden sposób związany z zakładem Majak, pojawiała się w mediach z tego powodu, iż Kysztym był najbliższym miastem do zakładu Majak (Oziorsk był wówczas miastem zamkniętym).

Zakłady Majak powstały jako część radzieckiego programu badań nad bronią jądrową. Pierwotny cel zakładu to rafinowanie i obrabianie plutonu o przeznaczeniu wojskowym. W tym celu zbudowano pięć reaktorów jądrowych. W późniejszym okresie zakład specjalizował się w przetwarzaniu odpadów promieniotwórczych, głównie plutonu ze zdemobilizowanej broni i wypalonego paliwa jądrowego.

29 września 1957 roku doszło do awarii systemu chłodzenia zbiornika zawierającego dziesiątki tysięcy ton rozpuszczonych odpadów jądrowych. Awaria skutkowała eksplozją (niemającą charakteru jądrowego) o sile porównywalnej do wybuchu 75 ton trotylu (310 gigadżuli), a w konsekwencji pokrycie obszaru 39 000 kilometrów kwadratowych skażeniem promieniotwórczym o pierwotnej aktywności 2 milionów kiurów. W konsekwencji tej awarii ponad 200 osób zmarło na chorobę popromienną, 10 tysięcy ewakuowano, 470 tysięcy narażono na działanie promieniowania jonizującego, a obszar o wielkości setek kilometrów kwadratowych został wyłączony z użytku^[1]. Ludzie popadli w histerię wynikającą z obawy przed możliwością wybuchu nowych „tajemniczych” chorób. Widziano ofiary chorób o skórze „zsuwającej się” z twarzy, dłoni i innych odsłoniętych fragmentów ciała^[2].

Zdarzenie jądrowe, najpoważniejsze w historii ZSRR aż do katastrofy w Czarnobylu, skategoryzowano według międzynarodowej skali zdarzeń jądrowych jako „poważną awarię” – 6 w skali od 0 do 7. Plotki o awarii jądrowej w pobliżu Czelabińska krążyły na Zachodzie przez dłuższy czas. Fakt, że na wschód od Uralu nastąpił poważny wypadek jądrowy, wywnioskowano z badań nad wpływem promieniowania na rośliny, zwierzęta i ekosystemy, opublikowanych przez profesora Lwa Tumermana, byłego przewodniczącego laboratoriów biofizycznych Instytutu Biologii Molekularnej w Moskwie i jego współpracowników.

W 1966 roku na terenie najbardziej skażonym utworzono Rezerwat przyrody „Wostoczno-Uralskij”.

Anna Gyorgy^[3], powołując się na ustawę o wolności informacji i w ten sposób otwierając akta CIA, dotarła do faktu, że CIA wiedziała od początku o katastrofie w zakładach Majak z roku 1957, lecz powstrzymywała się od ujawniania tej informacji, chcąc zapobiec zahamowaniu rozwijającego się przemysłu jądrowego w Stanach Zjednoczonych. Ralph Nader twierdził, że informacja nie została ujawniona ze względu na niechęć CIA do podkreślania faktu, że w Związku Radzieckim doszło do katastrofy jądrowej. Mogło to spowodować obawy u ludzi mieszkających w pobliżu instalacji jądrowych na terytorium Stanów Zjednoczonych^[2]. Rosjanie oficjalnie przyznali się do katastrofy dopiero w roku 1992, niedługo po upadku ZSRR.