Konklawe 1447

Konklawe 1447
	Daty i miejsce
	4–6 marca 1447
	S. Maria sopra Minerva, Rzym
	Główne postacie
Dziekan	Pierre de Foix OFM (nieobecny)
Prodziekan	Giovanni Berardi
Kamerling	Ludovico Trevisan
Protoprezbiter	Henry Beaufort (nieobecny)
Protoprezbiter elektorów	Niccolò d'Acciapaccio
Protodiakon	Prospero Colonna
	Wybory
Liczba głosowań	2
Liczba elektorów; • uczestnicy; • nieobecni	; 18; 7
Liczba nieelektorów	2
	Wybrany papież
	Tommaso Parentucelli; Przybrane imię: Mikołaj V

Konklawe 4–6 marca 1447 – konklawe, które odbyło się po śmierci papieża Eugeniusza IV, zakończone wyniesieniem na tron papieski Mikołaja V.

Śmierć Eugeniusza IV

Eugeniusz IV zmarł 23 lutego 1447 w Rzymie. W chwili jego śmierci sytuacja polityczna i religijna w Europie była bardzo napięta. Wprawdzie na soborze florenckim uzyskano jedność z Kościołem Greckim (unia florencka), ale nie uznało jej państwo moskiewskie, zaś Konstantynopol w zamian za uznanie autorytetu papieża oczekiwał pilnej pomocy militarnej przeciw Imperium Osmańskiemu. W samym Kościele Łacińskim wciąż trwała schizma antypapieża Feliksa V, popieranego przez Sobór w Bazylei. Do tego dochodziła skomplikowana sytuacja polityczna na Półwyspie Apenińskim, obawiano się zwłaszcza nacisków króla Neapolu Alfonsa. Wojska neapolitańskie stacjonowały w Tivoli w związku z ekspedycją zbrojną przeciwko Florencji, organizowaną zresztą w porozumieniu ze zmarłym papieżem. W Rzymie silne było stronnictwo republikańskie, przeciwne świeckiej władzy papieży, dowodzone przez Stefano Porcaro^[1].

Lista uczestników

Kolegium Kardynalskie liczyło 25 członków, jednak w konklawe wzięło udział tylko 18^[2]:

Giovanni Berardi; Kardynał z Tarentu^[3] (nominacja kardynalska: 18 grudnia 1439) – kardynał biskup Palestriny; penitencjariusz większy
Francesco Condulmer; Kardynał z Wenecji^[3] (19 września 1431) – kardynał biskup Porto e Santa Rufina; wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego; biskup Werony
Niccolò d'Acciapaccio; Kardynał S. Marcello^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Marcello; arcybiskup Kapui
Giorgio Fieschi (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Anastasia; administrator diecezji Noli; kamerling Świętego Kolegium Kardynałów
Bessarion OBas; Kardynał z Nicei^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter Ss. XII Apostoli; arcybiskup Teb
António Martinez de Chaves; Kardynał z Portugalii^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Crisogono; biskup Porto; administrator diecezji Giovinazzo; archiprezbiter bazyliki laterańskiej
Jean Le Jeune; Kardynał z Thérouanne^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Lucina; biskup Thérouanne
Guillaume d’Estouteville; Kardynał z Angers^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter Ss. Silvestro e Martino; biskup Angers; administrator diecezji Nîmes i Béziers; archiprezbiter bazyliki liberiańskiej
Juan Torquemada OP; Kardynał S. Sisto^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Maria in Trastevere; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Sisto
Ludovico Trevisan; Kardynał z Akwilei^[3] (1 lipca 1440) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Damaso; patriarcha Akwilei; kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego; biskup Cava; komendatariusz opactw terytorialnych Vangadizza i Montevergine
Domenico Capranica; Kardynał z Fermo^[3] (24 maja 1426) – kardynał prezbiter S. Croce in Gerusalemme; komendatariusz diakonii S. Maria in Via Lata; administrator diecezji Fermo; protektor Zakonu Krzyżackiego
Alonso de Borja; Kardynał z Walencji^[3] (2 maja 1444) – kardynał prezbiter Ss. IV Coronati; biskup Walencji
Enrico Rampini; Kardynał z Mediolanu^[3] (16 grudnia 1446) – kardynał prezbiter S. Clemente; arcybiskup Mediolanu
Giovanni de Primis OSB; Kardynał S. Sabina^[3] (16 grudnia 1446) – kardynał prezbiter S. Sabina; administrator diecezji Katanii
Tommaso Parentucelli; Kardynał z Bolonii^[3] (16 grudnia 1446) – kardynał prezbiter S. Susanna; biskup Bolonii
Prospero Colonna (24 maja 1426) – kardynał diakon S. Giorgio in Velabro; protodiakon Świętego Kolegium Kardynałów
Pietro Barbo; Kardynał S. Maria Nuova^[3] (1 lipca 1440) – kardynał diakon S. Maria Nuova; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Cecilia; administrator diecezji Cervii; archiprezbiter bazyliki watykańskiej
Juan Carvajal; Kardynał S. Angelo^[3] (16 grudnia 1446) – kardynał diakon S. Angelo in Pescheria; administrator diecezji Plasencii

Wśród elektorów było jedenastu Włochów, trzech Hiszpanów, dwóch Francuzów, Grek oraz Portugalczyk.

Dwóch elektorów (Capranica i Colonna) mianował jeszcze Marcin V, pozostali byli nominatami Eugeniusza IV.

Nieobecni

Siedmiu kardynałów nie uczestniczyło w konklawe (w tym dwóch Anglików, Francuz, Węgier, Niemiec, Hiszpan i Grek)^[4]:

Pierre de Foix OFM (1414) – kardynał biskup Albano; prymas Świętego Kolegium Kardynałów; legat apostolski w Awinionie; administrator diecezji Lescar i Comminges
Henry Beaufort; Kardynał z Winchester^[3] (24 maja 1426) – kardynał prezbiter S. Eusebio; protoprezbiter Świętego Kolegium Kardynałów; administrator diecezji Winchester
Juan Cervantes; Kardynał S. Pietro^[3] (24 maja 1426) – kardynał prezbiter S. Pietro in Vincoli; administrator diecezji Segowii
John Kempe; Kardynał z Yorku^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Balbina; arcybiskup Yorku
Izydor z Kijowa; Kardynał z Rusi^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter Ss. Marcellino e Pietro; tytularny arcybiskup Kijowa
Peter von Schaumberg; Kardynał z Augsburga^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Vitale; biskup Augsburga
Dénes Szécsi; Kardynał z Ostrzyhomia^[3] (18 grudnia 1439) – kardynał prezbiter S. Ciriaco; arcybiskup Ostrzyhomia

Czterech nieobecnych mianował Eugeniusz IV, dwóch Marcin V, a jednego (de Foix) pizański antypapież Jan XXIII.

Kardynałowie popierający antypapieża Feliksa V

Dwóch kardynałów mianowanych przez legalnych papieży (Marcina V i Eugeniusza IV), należało do obediencji soboru bazylejskiego i popierało antypapieża Feliksa V. Byli to:

Louis Alleman CanReg, kardynał prezbiter S. Cecilia i arcybiskup Arles,
Zbigniew Oleśnicki, biskup Krakowa i kardynał prezbiter S. Prisca (w obediencji bazylejskiej tytułowany jako kardynał prezbiter S. Anastasia).

W związku z tym nie należeli oni do grona elektorów.

Louis Alleman został oficjalnie ekskomunikowany przez Eugeniusza IV 11 kwietnia 1440^[5]. Wobec Oleśnickiego takich oficjalnych sankcji nie ogłoszono, jednak dopiero 6 września 1447 papież Mikołaj V potwierdził jego godność kardynalską^[6].

Frakcje i kandydaci na papieża

Kolegium Kardynałów było podzielone na dwie główne frakcji. Pierwszej przewodził protodiakon Prospero Colonna, bratanek papieża Marcina V i przedstawiciel najpotężniejszego rodu rzymskiego. Jego głównymi zwolennikami byli Capranica, Trevisan i Jean Le Jeune. Frakcji przeciwnej Colonnie przewodził kardynał Condulmer, bratanek Eugeniusza IV, oraz kardynał Berardi, powiązany z opozycyjnym wobec Colonny rodem Orsini^[7].

Do głównych papabile zaliczano Colonnę i Capranicę, a z frakcji przeciwnej Acciapaccio^[8].

Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się w sobotę 4 marca 1447, ale pierwsze głosowanie miało miejsce dopiero następnego dnia. Kardynał Colonna uzyskał w nim dziesięć głosów, Capranica osiem, a Parentucelli pięć^[9]. W drugim głosowaniu 6 marca Colonna ponownie zebrał dziesięć głosów, a Parentucelli trzy, ale pozostałe rozproszyły się między kandydatów spoza Świętego Kolegium: arcybiskupa Benewentu Astorgio Agnesi, Mikołaja z Kuzy (mianowany później kardynałem) oraz arcybiskupa Florencji Antonino Forcillioni z zakonu dominikanów. Wówczas kardynał Le Jeune zaapelował do kardynałów o rozpoczęcie procedury ustnego akcesu, która miałaby zapewnić zwycięstwo Colonnie. Tommaso Parentucelli usłuchał apelu i przeniósł swój głos na Colonnę, któremu brakło w tej sytuacji już tylko jednego. Wówczas jednak z przemówieniem do kardynałów wystąpił kardynał Berardi, główny przeciwnik Colonny. Wskazał on kandydaturę właśnie Parentucelliego, wychwalając go jako kandydata neutralnego, o pokojowym usposobieniu, pobożnego i uczonego. Przemowa ta okazała się bardzo przekonująca. Kontynuując procedurę akcesu, Trevisan i Le Jeune, stronnicy Colonny, przenieśli swe głosy na Parentucelliego, a w ślad za nimi to samo uczynili wszyscy pozostali kardynałowie. Decydujący, dwunasty głos oddał Torquemada, jednak akces kontynuowano, aż osiągnięto jednomyślność. Po zakończeniu tej fazy jedynym głosem przeciw Parentucellemu okazał się jego własny, oddany na Colonnę^[10]. Elekt przybrał imię Mikołaja V, ze względu na pamięć jego mistrza, kardynała Niccolò Albergati^[11].

Krótko przed południem 6 marca kardynał Prospero Colonna obwieścił Rzymianom wybór papieża. W czasie wygłaszania formuły Habemus Papam doszło do zamieszania, gdyż wielu ludzi, ujrzawszy kardynała Colonnę, było przekonanych, że to właśnie jego wybrano, w związku z czym część z nich zaatakowało pałac Colonny, chcąc go obrabować^[12] Nieporozumienie zostało jednak ostatecznie wyjaśnione, a 19 marca kardynał Colonna uroczyście koronował nowego papieża na schodach bazyliki watykańskiej^[13].

Przypisy

↑ Pastor, s. 3–4; Sede Vacante 1447.
↑ Eubel, s. 10 przyp. 2; Sede Vacante 1447.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v Od XIV do XVI wieku (a sporadycznie nawet i jeszcze później) rozpowszechniony był zwyczaj nazywania kardynałów (nawet w oficjalnych dokumentach) nie według ich imion i nazwisk, lecz według pseudonimów nawiązujących najczęściej do miejsca pochodzenia, diecezji lub kościoła tytularnego danego kardynała.
↑ Eubel, s. 10 przyp. 2 i s. 29; Sede Vacante 1447.
↑ Eubel, s. 6 nr 33.
↑ Krzysztof Rafał Prokop: Polscy kardynałowie, Kraków 2001, s. 25–27.
↑ Sede Vacante 1447; Pastor, s. 11.
↑ Sede Vacante 1447; Pastor, s. 7.
↑ Zgodnie z ówczesnymi regułami elektorzy oddając głos w fazie pisemnej (scrutinium) mogli od razu wskazać też kandydata „rezerwowego”. Współczesne źródła najczęściej sumują wszystkie głosy oddane na danego kardynała, bez rozróżniania preferencji „głównych” i „rezerwowych”, stąd suma oddanych głosów jest większa niż liczba elektorów.
↑ Sede Vacante 1447; por. Papal elections in the Fifteenth Century. The election of Pope Nicholas V (1447); oraz Pastor, s. 11–12, z tym, że źródła te błędnie identyfikują procedurę akcesu w drugim głosowaniu jako oddzielne, trzecie głosowanie.
↑ Pastor, s. 14.
↑ Zgodnie z obyczajem, ludowi rzymskiemu przysługiwało niepisane prawo obrabowania pałacu zwycięskiego kardynała. Zob. Sede Vacante 1447.
↑ Eubel, s. 10; Pastor, s. 30.

Bibliografia

Ludwig von Pastor: History of the Popes, vol. II, Londyn 1891
Konrad Eubel, Hierarchia Catholica, vol. II, Padwa 1914-1960

Uzupełniające źródła internetowe

[1] Pastor, s. 3–4; Sede Vacante 1447.

[2] Eubel, s. 10 przyp. 2; Sede Vacante 1447.

[uwaga-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v Od XIV do XVI wieku (a sporadycznie nawet i jeszcze później) rozpowszechniony był zwyczaj nazywania kardynałów (nawet w oficjalnych dokumentach) nie według ich imion i nazwisk, lecz według pseudonimów nawiązujących najczęściej do miejsca pochodzenia, diecezji lub kościoła tytularnego danego kardynała.

[4] Eubel, s. 10 przyp. 2 i s. 29; Sede Vacante 1447.

[5] Eubel, s. 6 nr 33.

[6] Krzysztof Rafał Prokop: Polscy kardynałowie, Kraków 2001, s. 25–27.

[7] Sede Vacante 1447; Pastor, s. 11.

[8] Sede Vacante 1447; Pastor, s. 7.

[9] Zgodnie z ówczesnymi regułami elektorzy oddając głos w fazie pisemnej (scrutinium) mogli od razu wskazać też kandydata „rezerwowego”. Współczesne źródła najczęściej sumują wszystkie głosy oddane na danego kardynała, bez rozróżniania preferencji „głównych” i „rezerwowych”, stąd suma oddanych głosów jest większa niż liczba elektorów.

[10] Sede Vacante 1447; por. Papal elections in the Fifteenth Century. The election of Pope Nicholas V (1447); oraz Pastor, s. 11–12, z tym, że źródła te błędnie identyfikują procedurę akcesu w drugim głosowaniu jako oddzielne, trzecie głosowanie.

[11] Pastor, s. 14.

[12] Zgodnie z obyczajem, ludowi rzymskiemu przysługiwało niepisane prawo obrabowania pałacu zwycięskiego kardynała. Zob. Sede Vacante 1447.

[13] Eubel, s. 10; Pastor, s. 30.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

XI wiek	1061 1073 1086 1088 1099
XII wiek	1118 1119 1124 1130 1138 (antypapież) 1143 1144 1145 1153 1154 1159 1164 (antypapież) 1168 (antypapież) 1181 1185 1187 (I) 1187 (II) 1191 1198
XIII wiek	1216 1227 1241 1243 1254 1261 1264–1265 1268–1271 1276 (I) 1276 (II) 1276 (III) 1277 1280–1281 1285 1287–1288 1292–1294 1294
XIV wiek	1303 1304–1305 1314–1316 1334 1342 1352 1362 1370 1378 (papież) 1378 (antypapież) 1389 1394 (antypapież)
XV wiek	1404 1406 1409 (antypapież) 1410 (antypapież) 1417 1423 (antypapież) 1431 1447 1455 1458 1464 1471 1484 1492
XVI wiek	1503 (I) 1503 (II) 1513 1521–1522 1523 1534 1549–1550 1555 (I) 1555 (II) 1559 1565–1566 1572 1585 1590 (I) 1590 (II) 1591 1592
XVII wiek	1605 (I) 1605 (II) 1621 1623 1644 1655 1667 1669–1670 1676 1689 1691 1700
XVIII wiek	1721 1724 1730 1740 1758 1769 1774–1775 1799–1800
XIX wiek	1823 1829 1830–1831 1846 1878
XX wiek	1903 1914 1922 1939 1958 1963 1978 (I) 1978 (II)
XXI wiek	2005 2013