Franciszek Ksawery Krasicki

Franciszek Ksawery Krasicki
	; portret pędzla Józefa Pitschmanna
	; Rogala
Rodzina	Krasiccy herbu Rogala
Data i miejsce urodzenia	10 lipca 1774 ; Ksawerów
Data i miejsce śmierci	25 kwietnia 1844 ; Posada Leska
Ojciec	Antoni Krasicki
Matka	Rozalia Charczewska
Żona	Julia Teresa Wandalin-Mniszech
Dzieci	Edmund Krasicki Ksawery Krasicki
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tablica upamiętniająca Franciszka Ksawerego Krasickiego na sanockiej skarpie przy Schodach Zamkowych

Franciszek Ksawery Krasicki z Siecina herbu Rogala (ur. 10 lipca 1774 w Ksawerowie, zm. 25 kwietnia 1844 w Posadzie Leskiej) – powstaniec kościuszkowski, naczelnik powstania antyaustriackiego w ziemi sanockiej i obrońca zamku w Sanoku w 1809, prezes Komitetu Patriotycznego, dziedzic zamku w Lesku.

Życiorys

Urodził się 10 lipca 1774 w Ksawerowie^[1] jako syn hr. Antoniego z Siecina h. Rogala (członka Stanów Galicyjskich, kawalera Orderu św. Stanisława i Rozalii Charczewskiej z Charszewa v. Charczowa h. Cholewa (dama orderu Krzyża gwiaździstego z 1788^[2]). Miał siostry Annę (żona Michała Charczewskiego), Katarzynę (żona hr. Józefa Stadnickiego) oraz braci Jana (zm. 1831, dziedzic Baranowa), Ignacego (1767-1844), Macieja i Józefa^[3].

Został dziedzicem w Bachórzcu i w Winnem^[1].

Związał się długoletnią przyjaźnią z poetą Wincentym Polem. Według jego projektu odremontował zamek w Lesku, którego właścicielem został potem jego syn Edmund Konrad Krasicki z Siecina.

Brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 roku, bił się pod Zieleńcami, Boruszkowcami, za bitwę pod Dubienką w 1792 otrzymał medal zasługi wojskowej „Virtuti Militari”^[4] i awans na chorążego^[5]^[6].

W 1794 jako oficer (major kawalerii narodowej) dowodził w insurekcji kościuszkowskiej. Nagrodzony złotą obrączką Ojczyzna Obrońcy Swemu nr 9^[7].

W 1809 jako major strzelców konnych wojsk polskich dowodził w wojnie polsko-austriackiej, m.in. w czerwcu w ostatniej obronie zamku sanockiego przed wojskami austriackimi.

W 1817 był członkiem Stanów Galicyjskich z grona magnatów^[1].

Podczas powstania listopadowego był przewodniczącym Komitetu Pomocy dla Powstania Listopadowego na terenie Galicji^[8]^[9].

15 października 1799 we Lwowie poślubił Julię Teresę Wandalin-Mniszech (ur. 26 stycznia 1777 w Laszkach Murowanych, chorążanka wielka koronna, zm. 8 lipca 1845 w Sankt Veit)^[1]^[10]. Ich synami byli Ksawery Krasicki (1802-1843, nie założył rodziny) i Edmund Krasicki (1808-1894)^[10]. Wraz z żoną objął zamek w Lesku i rozbudował go dla swojego syna Edmunda i jego żony Anieli z Brzostowskich^[11]. Jego wnukami (dzieci Edmunda) byli: Michał (1836-1917), Maria (1837-1855), Ignacy (1839-1924), Stanisław (1842-1887).

Zmarł w Posadzie Leskiej 24^[1] lub 25 kwietnia 1844.

Upamiętnienie

W Sanoku na placu św. Jana przy willi rodziny Zaleskich znajduje się kapliczka św. Jana Nepomucena, ufundowana w 1810 roku przez Krasickiego jako votum, za ocalenie życia podczas salwowania się ucieczką konno, stromym zboczem do Sanu, po nieudanej, ostatniej obronie zamku sanockiego przed Austriakami, w czerwcu 1809 roku. Poniżej willi, na skarpie przy Schodach Zamkowyh znajduje się wmurowana w skałę tablica upamiętniająca Krasickiego i jego towarzyszy za ostatnią obronę zamku sanockiego przed Austriakami w czerwcu 1809, ustanowiona w 1909 w setną rocznicę wydarzenia. Została ufundowana przez Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. Inskrypcja głosi: Pamięci Ksawerego Krasickiego i towarzyszy, za bohaterski czyn przy ostatniej obronie zamku sanockiego w czerwcu 1809 roku. W stuletnią rocznicę Tow. Upiększ. M. Sanoka napis ten umieściło^[12]. W 1913 imieniem Ksawerego Krasickiego nazwano ulicę w Sanoku^[13].

Pisarz Kazimierz Chłędowski opiewał postać Franciszka Ksawerego Krasickiego w opowiadaniu Dwa pokolenia^[14].

Poeta Janusz Szuber zadedykował F.K. Krasickiemu wiersz pt. Xawery, opublikowany w tomiku poezji pt. Las w lustrach / Forest in the Mirrors z 2001^[15]^[16].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Almanach 1908 ↓, s. 485.
↑ Herbarz polski 1908 ↓, s. 176.
↑ Herbarz polski 1908 ↓, s. 176-177.
↑ Onufry Hieronim Kunaszowski: Życiorysy uczestników Powstania Listopadowego zebrane na pamiątkę obchodu jubileuszowego pięćdziesięcioletniej rocznicy tego powstania. Lwów: 1880, s. 120.
↑ Marian Tyrowicz, Franciszek Ksawery Krasicki, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XV, 1970, s. 156.
↑ Andrzej Potocki: Wstęp. Lesko. W: Ryszard Nater, Zygmunt Nater: Lesko. Nasze miasto. Lesko: 2001, s. 12. ISBN 83-910156-3-7.
↑ „Gazeta Rządowa”, nr 69 z 11 września 1794, s. 277.
↑ Adam Fastnacht (red.). Pamiętnik Jana Granatowskiego. Z rękopisu przygotował, wstępem i przypisami opatrzył Adam Fastnacht. „Rocznik Sanocki”. Tom III, s. 177, 209, 1971. Wydawnictwo Literackie.
↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 168.
↑ ^a ^b Herbarz polski 1908 ↓, s. 177.
↑ Ks. Władysław Lutecki: Historie niektóre Ziemi Sanockiej. Warszawa: Wiadomości Turystyczne, 1938, s. 21.
↑ Tablica pamiątkowa – schody Zamkowe. www.sanok.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).
↑ Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 36 z 31 sierpnia 1913.
↑ Kazimierz Chłędowski. Dwa pokolenia. „Gazeta Polska”. Nr 227, s. 3, 10 października 1879.
↑ Janusz Szuber: Las w lustrach / Forest in the Mirrors. Rzeszów: YES, 2001, s. 57. ISBN 83-911519-2-1.
↑ Andrzej Sulikowski: Epos sanocki Janusza Szubera. Szczecin: Volumina.pl, 2010, s. 149-153. ISBN 978-83-62355-59-4.

Bibliografia

Krzysztof Bauer, Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, Wyd. MON, Warszawa 1981
Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, Wyd. MON, Warszawa 1980
B. Pawłowski, Historia wojny polsko-austriackiej 1809 roku, Warszawa 1935
Pan Ksawery (napoleon.org). napoleon.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-29)].
Andrzej Romaniak, Ostatni obrońca sanockiego zamku, Tygodnik Sanocki, nr 33 (719) z 19 sierpnia 2005, s 11.
Franciszek Ksawery Krasicki. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-10-01].
Krasiccy. W: Adam Boniecki: Herbarz polski. T. 12: Korty - Krzemieniewscy. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1908, s. 1-400.
Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich. Lwów / Warszawa: 1908, s. 1-1127.

[CITEREFAlmanach1908485-1] Almanach 1908 ↓, s. 485.

[CITEREFHerbarz_polski1908176-2] Herbarz polski 1908 ↓, s. 176.

[CITEREFHerbarz_polski1908176-177-3] Herbarz polski 1908 ↓, s. 176-177.

[4] Onufry Hieronim Kunaszowski: Życiorysy uczestników Powstania Listopadowego zebrane na pamiątkę obchodu jubileuszowego pięćdziesięcioletniej rocznicy tego powstania. Lwów: 1880, s. 120.

[5] Marian Tyrowicz, Franciszek Ksawery Krasicki, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XV, 1970, s. 156.

[6] Andrzej Potocki: Wstęp. Lesko. W: Ryszard Nater, Zygmunt Nater: Lesko. Nasze miasto. Lesko: 2001, s. 12. ISBN 83-910156-3-7.

[7] „Gazeta Rządowa”, nr 69 z 11 września 1794, s. 277.

[8] Adam Fastnacht (red.). Pamiętnik Jana Granatowskiego. Z rękopisu przygotował, wstępem i przypisami opatrzył Adam Fastnacht. „Rocznik Sanocki”. Tom III, s. 177, 209, 1971. Wydawnictwo Literackie.

[9] Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 168.

[CITEREFHerbarz_polski1908177-10] Herbarz polski 1908 ↓, s. 177.

[11] Ks. Władysław Lutecki: Historie niektóre Ziemi Sanockiej. Warszawa: Wiadomości Turystyczne, 1938, s. 21.

[12] Tablica pamiątkowa – schody Zamkowe. www.sanok.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).

[13] Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 36 z 31 sierpnia 1913.

[14] Kazimierz Chłędowski. Dwa pokolenia. „Gazeta Polska”. Nr 227, s. 3, 10 października 1879.

[15] Janusz Szuber: Las w lustrach / Forest in the Mirrors. Rzeszów: YES, 2001, s. 57. ISBN 83-911519-2-1.

[16] Andrzej Sulikowski: Epos sanocki Janusza Szubera. Szczecin: Volumina.pl, 2010, s. 149-153. ISBN 978-83-62355-59-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]