Dokument podróży

Dokument podróży – dokument, wydany przez rząd państwa lub organizację międzynarodową, stanowiący akceptowalny dowód tożsamości na potrzeby wjazdu do innego kraju^[1]. Najczęściej mają formę paszportów, które przysługują obywatelom. Oprócz tego istnieją dokumenty podróży, stwierdzające tożsamość osób, nieposiadających obywatelstwa kraju wydającego dokument.

 Osobny artykuł: Paszport nansenowski.

Tzw. paszport nansenowski został wprowadzony w 1922 r. z inicjatywy Fridtjofa Nansena, komisarza Ligi Narodów do spraw uchodźców. Do czasu ich wycofania w 1942 r. były uznawane przez ponad 50 państw i wydano je 450 tys. osobom^[2].

 Osobny artykuł: Konwencja dotycząca statusu uchodźców.

W dniu 28 lipca 1951 r. przyjęto Konwencję dotyczącą statusu uchodźców. 146 państw stron tej Konwencji są zobowiązane do wydawania dokumentów podróży uchodźcom, którzy zgodnie z prawem mają pobyt na ich terytorium^[3][4].

Okładka dokumentu dla uchodźców powinna zawierać napis: „Dokument podróży (Konwencja z 28 lipca 1951 r.)”. Napis ten powinien być umieszczony w języku kraju wydającego dokument, a także przynajmniej w języku angielskim lub francuskim. Zaleca się również umieszczenie nazwy kraju wydającego dokument na przedniej okładce; dodanie godła narodowego jest opcjonalne. Rekomendowane jest stosowanie niebieskiej okładki oraz dodania dwóch czarnych, ukośnych pasków w lewym górnym rogu przedniej okładki^[5].

W dniu 28 sierpnia 1954 r. przyjęto Konwencję o statusie bezpaństwowców, mającą na celu zapewnienie bezpaństwowcom pełnego korzystania z podstawowych praw i swobód, a także uregulowanie ich statusu na poziomie międzynarodowym^[6]. W 2024 r. jej stronami jest 98 państw^[7].

Państwa strony tej Konwencji wydają dokumenty podróży bezpaństwowcom, którzy legalnie przebywają na ich terytorium, umożliwiające im podróżowanie poza jego granice, chyba że istotne przyczyny z zakresu bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego stanowią inaczej. Państwa strony mogą również wydać dokument podróży innemu bezpaństwowcowi przebywającemu na ich terytorium; szczególne wsparcie udzielane jest w przypadku wydawania takich dokumentów bezpaństwowcom, którzy nie mogą uzyskać dokumentu podróży w kraju swojego prawnego miejsca zamieszkania^[6]. Na okładce dokumentu powinien być umieszczony napis „Dokument podróży (Konwencja z 28 sierpnia 1954 r.)” w języku kraju wydającego oraz przynajmniej w języku angielskim lub francuskim^[5].

Inne dokumenty podróży można także uzyskać w państwach, niebędących stronami tej Konwencji, m.in. w Polsce.

Wiele krajów arabskich, m.in. Egipt, Jordania, Liban, Libia, Arabia Saudyjska i Syria wydają specjalne dokumenty podróży dla uchodźców pochodzenia palestyńskiego^[8], ponieważ jedynie Jordania nadała im kiedykolwiek obywatelstwo^[9]. Przyznanie tych dokumentów nie jest jednak objęte postanowieniami Konwencji z 28 lipca 1951 roku.

Palestyńczycy mający stały pobyt w Izraelu, niebędący jego obywatelami, mogą ubiegać się o izraelski dokument podróży^[10] lub o paszport wydawany przez Palestyńskie Władze Narodowe.

Przepustka (fr. Laissez-passer) – dokument podróży o ograniczonej ważności (np. ważny tylko na podróż w jedną stronę), który zazwyczaj wydawany jest tylko w wyjątkowych okolicznościach^[11]. Przepustki swoim funkcjonariuszy przyznaje m.in. Organizacja Narodów Zjednoczonych. Są one uznawane za ważne dokumenty podróży przez wszystkie państwa członkowskie, wnioski o wizy dla ich posiadaczy muszą być rozpatrywane priorytetowo, a sekretarz generalny oraz wysocy rangą przedstawiciele korzystają z przywilejów dyplomatycznych^[12].

Istnieje także przepustka Unii Europejskiej, przysługująca jej przedstawicielom i pracownikom o zasięgu międzynarodowym, a także członkom ich rodzin, pod pewnymi warunkami^[13].

• Dokument podróży (Polska)