Gwiazdozbiór Mikroskopu

Mikroskop

Nazwa łacińska	Microscopium
Dopełniacz łaciński	Microscopii
Skrót nazwy łacińskiej	Mic
Dane obserwacyjne (J2000)
Rektascensja	21 h
Deklinacja	−35°
Charakterystyka
Powierzchnia	210 stopni kw.
Liczba gwiazd o obserwowanej wielkości gwiazdowej < 3	0
Najjaśniejsza gwiazda	γ Mic (4,67m)
Gwiazdozbiory sąsiadujące	Koziorożec Żuraw Indianin Ryba Południowa Strzelec
Widoczny na szerokościach geograficznych pomiędzy 90° S a 44[1]° N.
Multimedia w Wikimedia Commons

Mikroskop (łac. Microscopium, dop. Microscopii, skrót Mic) – niewielki i mało wyraźny gwiazdozbiór nieba południowego, jeden z kilkunastu, jakie w latach 1752–1763 wprowadził francuski astronom, kartograf i duchowny Nicolas-Louis de Lacaille, badacz południowej półkuli nieba. Pierwszy raz pojawił się na mapach nieba w 1756 roku, a następnie w roku 1801 został umieszczony w dziele „Uranographia” Johanna Bodego. Słabo świecące gwiazdy konstelacji, leżącej między Strzelcem i Rybą Południową, wyobrażają wczesny model mikroskopu optycznego^[2], doniosły wynalazek przełomu XVI i XVII wieku. W Polsce w lecie widoczna jest jego północna część^[3]. Co do wielkości jest zaledwie 66. konstelacją na niebie^[4]. Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem: około 20.

Konstelacja, podobnie jak Teleskop, powstała z inicjatywy de Lacaille’a. Podczas swojej wizyty w obserwatorium na Przylądku Dobrej Nadziei w latach 1751–1752 ojciec de Lacaille zebrał jako pierwszy blade gwiazdy Mikroskopu w jedną konstelację. Nazwa upamiętnia wynalezienie mikroskopu; odkrycia dokonał pod koniec XVI wieku Holender Zacharias Janssen, produkujący okulary. W celu stworzenia gwiazdozbioru Lacaille musiał „obrabować” z kilku gwiazd sąsiednią konstelację Ryby Południowej.
Później z kolei Johann Bode „skradł” kilka gwiazd z Mikroskopu, by stworzyć własną konstelację Globus Aerostaticus (Balon Powietrzny), którą zamieścił w swojej Uranographii w roku 1803, ale taka grupa nigdy się nie przyjęła.
Wielu obserwatorów amatorów twierdzi, że Mikroskop jest największym hołdem dla zamiłowania Lacaille’a do mniej ekscytujących gwiazd. Niewiele jest ciemniejszych, mniejszych i bardziej niepozornych grup gwiazd niż Mikroskop, nawet pośród tych gwiazdozbiorów, które stworzył. Ponieważ Mikroskop jest względnie nowym wynalazkiem, nie istnieją opowieści mitologiczne związane z tym gwiazdozbiorem.

Główne gwiazdy tworzą na południe od Koziorożca odwróconą, lekko skrzywioną literę L. Wszystkie są piątej wielkości lub ciemniejsze, a cała grupa niewiele przypomina mikroskop.

• Najjaśniejsza – Gamma Microscopii (γ Mic), jedna z gwiazd „pożyczonych” przez Lacaille’a z Ryby Południowej. To żółty olbrzym typu G6 mający około 2,5 masy Słońca i 64 razy jaśniejszy od niego. Obecnie zbliża się do końca swojego życia, świecąc dzięki syntezie jąder helu, a nie wodoru jak wtedy, gdy był jeszcze karłem typu B. Obserwowanie ruchu gammy, która oddala się od nas z szybkością 15 km/s, nasuwa ciekawą myśl – gwiazda ta oddala się po bliskim kontakcie ze Słońcem. Teraz jest gwiazdą piątej wielkości, ale 3,5–3,8 miliona lat temu znajdowała się w odległości zaledwie sześciu lat świetlnych od Słońca i świecąc na ziemskim niebie z wielkością gwiazdową –3^m, musiała olśniewać praludzi. Gwiazda znajduje się relatywnie blisko – w odległości około 229 lat świetlnych. Jej ruch względem innych gwiazd wskazuje na przynależność do gwiazd Grupy Ruchomej Wielkiej Niedźwiedzicy^[1][4].
• Druga co do jasności to Epsilon Microscopii (ε Mic), karzeł o białej barwie.
• Trzecia to Theta¹ Microscopii (θ¹ Mic). Drugi element tego układu, θ² Mic, jest w istocie również układem podwójnym składającym się z gwiazd o jasnościach 6,4 i 7,0^m[4].
• Alfa Mikroskopu to najbardziej interesująca gwiazda podwójna (optycznie) w tym gwiazdozbiorze. Żółta gwiazda piątej wielkości ma blisko siebie bladego towarzysza, którego łatwo dostrzec za pomocą 15-centymetrowego teleskopu^[1]. Gwiazda znajduje się w odległości około 380 lat świetlnych^[4].
• AU Mikroskopu to młodziutka gwiazda mająca zaledwie 12 mln lat, otoczona jest bardzo pylistym dyskiem – pozostałością po zderzeniu komet i planetoid krążących wokół niej^[1].

Z gwiazd słabszych warto zwrócić uwagę na gwiazdę rozbłyskową AX Microscopii. Jej typowa jasność to 6,67^m, a jej pojaśnienia są najsilniej obserwowane w ultrafiolecie. Mimo to zdarzają się nie częściej niż raz na dobę, a ich amplituda wynosi nie więcej niż 0,1^m. Gwiazda została odkryta przez Nicolasa Louisa de Lacaille’a, stąd jej oznaczenie Lacaille 8760. AX Mic jest najjaśniejszym znanym czerwonym karłem, odległym od Słońca o zaledwie 12,9 lat świetlnych^[4].

Gwiazdozbiór leży daleko od Drogi Mlecznej i poza kilkoma galaktykami, z których większość jest blada i mała, ma niewiele do zaoferowania obserwatorom amatorom. Nie ma obiektów z katalogu Messiera. Najjaśniejsze obiekty to galaktyki spiralne NGC 6925 i NGC 6923. NGC 6925 jest najjaśniejsza, a więc i najłatwiejsza do zaobserwowania przez 20-centymetrowy teleskop. Wygląda jak mały mglisty owal z dużym jaśniejszym centrum^[1][4].

• lista gwiazd w gwiazdozbiorze Mikroskopu
• lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach

• Gwiazdozbiór Mikroskopu w serwisie Constellation Guide (ang.)