Gwda

Ten artykuł dotyczy rzeki, prawego dopływu Noteci. Zobacz też: inne znaczenia hasła Gwda.

Gwda

Gwda w Pile (Wyspa Gardolinka)
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	145 km
Średni przepływ	27,2 m³/s (Piła)
Źródło
Miejsce	jez. Wierzchowo
Wysokość	139,0 m n.p.m.
Współrzędne	53°51′03″N 16°40′13″E/53,850833 16,670278
Ujście
Recypient	Noteć
Miejsce	miasto Ujście
Wysokość	ok. 48 m n.p.m.
Współrzędne	53°03′18″N 16°43′35″E/53,055000 16,726389
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego źródło ujście
Multimedia w Wikimedia Commons

Gwda – rzeka na Pojezierzu Południowopomorskim, w wydzielonej Dolinie Gwdy; prawy dopływ Noteci. Długość rzeki wynosi 145,1 km, a powierzchnia jej dorzecza 4943 km²^[1].

Od jeziora Wierzchowo aż do Ujścia przez rzekę prowadzi szlak kajakowy.

Fragment rzeki jest objęty rezerwatem Dolina Gwdy.

Gwda wypływa z południowego brzegu jeziora Wierzchowo (mezoregion Dolina Gwdy). Jezioro to ma tylko 2 nazwane dopływy: Strużka oraz Bielec. Nie wyróżnia się obecnie jednego obszaru źródłowego Gwdy. Do 1945 za obszar źródliskowy Gwdy uznawano teren przy osadzie Kamienna (gmina Biały Bór)^[2]. Jednak obszar ten nie został wyróżniony przez Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW, a został zakwalifikowany do zlewni Bielca (o większych przepływach)^[3].

Z jeziora Wierzchowo, rzeka płynie na południe przy południowej części wsi Stare Wierzchowo. Następnie dalej na południe do jeziora Smolęsko. Wypływa od południowego brzegu i biegnie w kierunku południowym. Dalej przepływa przez zachodnią część wsi Spore. Stąd dalej na południe, gdzie wpada do północno-zachodniej zatoki jeziora Wielimie. W pobliżu Gwdy Małej wpada do rzeki jej odnoga, Dołga (przepływająca m.in. przez Dołgie Jezioro). Następnie nad Gwdą prowadzą droga krajowa nr 20 oraz tory linii kolejowej Szczecinek–Miastko–Słupsk, a ok. 2,5 km na południe – linia kolejową Szczecinek–Czarne–Chojnice. W okolicach Lubnicy wpada do niej największy jej dopływ, Czernica i aż do Lędyczka rzeka wyznacza granicę pomiędzy województwami wielkopolskim i pomorskim. Następnie płynie wzdłuż dróg krajowych nr 22 i nr 11, omijając Jastrowie oraz Tarnówkę. Kolejno przepływa przez Płytnicę, a ok. 9 km na południe przez Piłę. W Ujściu wpada do Noteci.

Średni przepływ rzeki w Pile wynosi 27 m³/s^[4]. Gwda wpada do mniejszej w tym miejscu Noteci – średni przepływ w Ujściu po połączeniu rzek to 44 m³/s^[5].

Według danych oceny stanu wód Gwdy z 2010 wykonanej dla części do wpływu do jeziora Wielimie określono II klasę elementów biologicznych, I klasę elementów hydromorfologicznych, II klasę elementów fizykochemicznych^[6].

W polskiej publikacji z 1926 przedstawiono nazwy rzeki: Chuda, Chudda, Kudda, Kudowa, Gwda, Wda, Gda, Gwida, Gnida, Głda, Falin, Walin, Walni, Valim, Küddow, Kida^[7]. Na polskiej mapie wojskowej z 1936 przy oznaczeniu rzeki podano polski egzonim Głda^[8].

Do 1945 poprzednią niemiecką nazwą rzeki była Küddow^[9]. W 1949 ustalono urzędowo polską nazwę Gwda^[10].

Elektrownie wodne na Gwdzie:

• „Podgaje” – w Podgajach
• „Jastrowie” – w Jastrowiu
• „Ptusza” – w Ptuszy
• „Tarnowski Młyn” – w Tarnówce
• „Dobrzyca” – w Dobrzycy
• „Koszyce” – w Pile-Koszycach
• „Byszki” – w Byszkach

• 
  Gwda w Gwdzie Wielkiej
• 
  Most w Lędyczku
• 
  Meandry Gwdy
• 
  Ujście Gwdy z jeziora Wierzchowo

• rzeki w Polsce
• dorzecze Odry

• Gwda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 922 .