Gottfried Heinrich zu Pappenheim

Ten artykuł od 2016-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim (ur. 29 maja 1594, zm. 17 listopada 1632) – marszałek polny Świętego Cesarstwa Rzymskiego, wódz z czasów wojny trzydziestoletniej.

Urodził się w miejscowości Pappenheim nad Altmühl, w środkowej Bawarii (Frankonia), skąd pochodziło nazwisko jego rodu.

W młodości otrzymał starannie wykształcenie, m.in. na uczelniach w Altdorf pod Norymbergą oraz w Tybindze, następnie w poszukiwaniu przygód wędrował po południowej i środkowej Europie, poznając przy tym obce języki. Pobyt w tych krajach doprowadził go ostatecznie do przyjęcia wiary katolickiej (1614), którą zachował do śmierci. Na początku wielkiej wojny zrezygnował z kariery prawniczej i dyplomatycznej, wybierając zawód żołnierza. Doświadczenia zdobyte w służbie w wojskach polskich (szczególnie w zakresie sposobu walki kawalerii) zaczął praktycznie wykorzystywać walcząc po stronie Ligi Katolickiej.

Wkrótce został obersztlejtnantem (Oberstleutnant – odpowiednik podpułkownika) i wykazał się niezwykłą odwagą w bitwie na Białej Górze pod Pragą (8 listopada 1620). W następnym roku walczył przeciw Mansfeldowi w zachodnich Niemczech, a w 1623 został pułkownikiem regimentu kirasjerów, nazwanych później „papenheimowcami” (Pappenheimer)^[1]. W tym samym roku poprowadził wojska do Włoch i wspomagał działania Hiszpanów w Lombardii i Gryzonii. Sławę przyniosła mu zwłaszcza długa i bohaterska obrona pozycji w Riva del Garda.

W 1626 elektor Bawarii Maksymilian I, przywódca Ligi Katolickiej, wezwał go do Niemiec, powierzając stłumienie niebezpiecznego powstania, jakie wybuchło w Górnej Austrii. Podjąwszy się tego zadania, Pappenheim pokonywał wojska powstańcze mimo ich rozpaczliwego oporu, i stłumił rebelię w ciągu kilku tygodni ze szczególnym okrucieństwem (np. w Eferding, Gmunden, Vöcklabruck oraz Wolfsegg w okresie 15-30 listopada 1626). Następnie pełnił służbę pod komendą hr. von Tilly w działaniach przeciw królowi Danii Chrystianowi IV; oblegał i zdobył Wolfenbüttel. Choć w nagrodę spodziewał się zostać udzielnym księciem Brunszwik-Wolfenbüttel, oczekiwania te pozostały niespełnione.

W 1628 podniesiony został do rangi hrabiego cesarstwa (Reichsgraf). Uczestniczył w oblężeniu i szturmie Magdeburga przez wojska Tilly'ego, mając niesławny udział w wielkiej rzezi mieszkańców miasta (tzw. Magdeburgs Opfergang).

Dowodził jazdą w bitwie pod Breitenfeld, gdzie jego szarże skutecznie były odpierane przez Szwedów. W przegranej bitwie Pappenheim umiejętnie chronił tyły wycofujących się wojsk przed atakami nieprzyjaciela. Znaczną sławę zdobył dzięki podjazdowym działaniom przeciw wojskom Gustawa Adolfa nad dolnym Renem i Wezerą, skutecznie utrudniając Szwedom dostawy posiłków oraz zaopatrzenia.

Dalekosiężnymi działaniami i niezwykłą aktywnością obejmował obszar północnych Niemiec oraz wschodniej Holandii od miasta Stade do Kassel oraz od Hildesheim do Maastricht. Mianowany feldmarszałkiem w służbie cesarskiej, został wezwany, by dołączyć do armii Wallensteina, u którego boku walczył w Saksonii przeciwko Szwedom. Później znów stając na czele wydzielonego korpusu, skierowany został w kierunku Kolonii oraz nad dolny Ren.

Wezwany do nagłego powrotu, pojawił się ze swą kawalerią w trakcie decydującej bitwy pod Lützen (16 listopada 1632), przeprowadzając tam brawurową szarżę, w stylu tradycji jazdy poznanych wcześniej w Polsce. Natarcie to uratowało od klęski cesarską armię Wallensteina, ale okupione zostało śmiercią Pappenheima, który otrzymał śmiertelną ranę mniej więcej wówczas, gdy zginął król Szwecji Gustaw Adolf^[2]. Zmarł w drodze do Lipska jeszcze tego samego dnia lub rankiem następnego. Pochowano go w grobowcu znajdującym się w kaplicy Matki Bożej Pasawskiej w kościele opackim praskiego klasztoru na Strahowie^[3].

Zobacz multimedia związane z tematem: Gottfried Heinrich zu Pappenheim

• Dwa typy uzbrojenia nazwane od marszałka Pappenheima:
  • Pappenheimer (hełm)
  • Pappenheimer (rapier)

• Kriegsschriften von baierischen Officieren I, II, V. (Monachium 1820)
• Hess: Gottfried Heinrich Graf zu Pappenheim (Lipsk 1855)
• Ersch and Grüber: Allgemeine Encyklopädie, III, II (Lipsk 1838)
• Wittich [w] Allgemeine Deutsche Biographie (Lipsk 1887)