Burmistrz Londynu

Burmistrz Londynu

Mayor of London

Logo urzędu
Stanowisko
Państwo	Wielka Brytania
Data utworzenia	rok 1999
Pierwszy burmistrz	Ken Livingstone
Długość kadencji	4 lata (bez limitu kadencji)
Obecny burmistrz	Sadiq Khan
Obecny od	9 maja 2016 – maj 2020
Siedziba	Ratusz w Londynie, The Queen’s Walk, London SE1 2AA
Strona internetowa
Multimedia w Wikimedia Commons

Burmistrz Londynu – najwyższy przedstawiciel samorządowej władzy wykonawczej na terenie Wielkiego Londynu. Jest on jedynym w Anglii szefem samorządowych władz wykonawczych wybieranym w wyborach powszechnych.

Obecnym burmistrzem jest Sadiq Khan, który rozpoczął swoją kadencję 9 maja 2016 roku. Stanowisko to jako pierwszy zajmował Ken Livingstone, od 4 maja 2000 r. W maju 2008 roku Livingstone został pokonany w wyborach przez Borisa Johnsona, którego po dwóch kadencjach na stanowisku zastąpił Khan.

Stanowisko burmistrza zostało utworzone po referendum z 1998 roku, które zmieniło system zarządzania miastem i doprowadziło do pierwszych bezpośrednich wyborów burmistrza Londynu w 2000 roku^[1]. Burmistrz zarządza miastem wspólnie z London Assembly (Zgromadzeniem Londynu). Jest on również odpowiedzialny za City of London, którego burmistrz jest rolą ceremonialną. Każda dzielnica Londynu posiada swojego burmistrza, których kompetencje czasami pokrywają się z obowiązkami burmistrza Londynu.

Greater London Council, które było odpowiedzialne za politykę Wielkiego Londynu przez większość XX wieku, zostało zniesione w 1986 roku poprzez Local Government Act 1985^[2]. Ostatnim przewodniczącym GLC był późniejszy pierwszy burmistrz Londynu – Ken Livingstone. Po zniesieniu GLC wiele funkcji władzy wykonawczej zostało przydzielone bezpośrednio do burmistrzów londyńskich dzielnic. W 1998 roku w Londynie odbyło się referendum^[1], w którym obywatele zdecydowali za ponownym utworzeniem władzy centralnej odpowiedzialnej za obszar całego Wielkiego Londynu. Pierwsze wybory odbyły się 4 maja 2000 roku.

Burmistrz jest wybierany w bezpośrednim głosowaniu na czas 4 lat. W wyborach może kandydować każdy obywatel posiadający bierne prawo wyborcze. Wymagane jest złożenie 10 000 funtów szterlingów, które zwracane są w przypadku osiągnięcia przez kandydata ponad 5% poparcia podczas głosowania^[3].

Odbyły się 5 maja 2016 roku, a ich wyniki zostały ogłoszone 7 maja o godzinie 00:30. Burmistrzem został członek Partii Pracy – Sadiq Khan. Stał on się pierwszym burmistrzem Londynu o pochodzeniu muzułmańskim^[4].

Dotychczasowy burmistrz Boris Johnson nie ubiegał się o reelekcję na trzecią kadencję, ponieważ został on wybrany jako deputowany do Izby Gmin Parlamentu Wielkiej Brytanii podczas wyborów parlamentarnych w 2015 roku^[5].

Wyniki wyborów na stanowiska burmistrza Londynu z 4 maja 2016 roku (druga tura)[4]
Kandydat	Partia		Wynik
Sadiq Khan		Partia Pracy	1 310 143 (56,8%)
Zac Goldsmith		Partia Konserwatywna	994 614 (43,2%)

#	Burmistrz		Kadencja		Wybory	Partia polityczna		Poprzednie, współbieżne oraz kolejne zajmowane pozycje
			Od	Do
1	Ken Livingstone		4 maja 2000	4 maja 2008	2000		Bezpartyjny	Przewodniczący Greater London Council (1981–1986) Deputowany Izby Gmin okręgu Brent East (1987–2001)
					2004		Partia Pracy
2	Boris Johnson		4 maja 2008	9 maja 2016	2008		Partia Konserwatywna	Deputowany Izby Gmin okręgu Henley (2001–2008) Deputowany Izby Gmin okręgu Uxbridge and South Ruislip (od 2015) Minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii (2016–2018) Premier Wielkiej Brytanii (od 2019)
					2012
3	Sadiq Khan		9 maja 2016		2016		Partia Pracy	Deputowany Izby Gmin okręgu Tooting (2005–2016) minister transportu (2009–2010) minister sprawiedliwości w gabinecie cieni (2010–2015)

Większość kompetencji burmistrza Londynu pochodzi z Greater London Authority Act 1999, który jest uzupełniony późniejszymi aktami prawnymi (Greater London Authority Act 2007^[6], Localism Act 2011^[7] i Police Reform and Social Responsibility Act 2011^[8])

Do głównych obowiązków oraz uprawnień burmistrza należą między innymi:^[9][10]

• Tworzenie planów strategicznego rozwoju miasta w zakresie mieszkaniowym, gospodarowania odpadami oraz dbania o środowisko;
• Coroczne publikowanie London Plan^[11];
• Wydawanie pozwoleń budowlanych na terenie Londynu;
• Zarządzanie Transport for London (burmistrz jest z urzędu przewodniczącym TfL);
• Przygotowywanie antypożarowe i przeciwawaryjne (urząd burmistrza jest w tym wspomagany przez London Fire and Emergency Planning Authority^[8]);
• Polityka policyjna i kryminalna Londynu (urząd burmistrza jest w tym wspomagany przez Biuro Prezydenta ds. Policji i Przestępczości^[8]);

Pozostałe funkcje samorządu lokalnego są wykonywane przez londyńskie rady dzielnic oraz przez burmistrzów dzielnic Londynu. W niektórych przypadkach nakładają się one, na przykład rady gmin są odpowiedzialne za gospodarkę odpadami na terenie swojej dzielnicy, ale burmistrz jest zobowiązany do opracowania strategii gospodarki odpadami dla całego miasta.

Inicjatywy podjęte przez Kena Livingstone’a skupiały się na wprowadzeniu w Londynie władzy centralnej po kilkunastu latach władzy samorządów oraz rad dzielnic. Pod koniec pierwszej kadencji, wykorzystując swoje stanowisko jako przewodniczącego Transport for London, wprowadził w 2003 roku Oyster card^[12]. Był on też jednym z sojuszników wycofania autobusów AEC Routemaster z ulic Londynu^[13].

Wprowadził Londyński Rejestr Związków Partnerskich (London Partnerships Register), który był dobrowolnym programem, nie posiadał on mocy prawnej, dla par osób tej samej płci, aby zarejestrować związek partnerski. W przeciwieństwie do związków partnerskich, London Partnerships Register był otwarty dla par heteroseksualnych, które preferują zaangażowanie publiczne inne niż małżeństwo.

Na początku drugiej kadencji z powodzeniem ubiegał się o organizację Letnich Igrzysk Olimpijskich w 2012 w Londynie. Był odpowiedzialny za popularyzację sportu na terenie miasta, wydając zgody na organizację takich wydarzeń jak The London Marathon. Podczas debaty w 2008 roku w BBC^[14] przyznał, że staranie się o organizację Letnich Igrzysk Olimpijskich było spowodowane potrzebą rozwoju niektórych dzielnic Londynu (głównie East End) oraz budowa nowej infrastruktury w mieście. Dzięki jego staraniom Tour de France 2007 rozpoczęło swój pierwszy etap w Londynie.

W pierwszych dniach swojej kadencji rozpoczął proces wystawienia na ulice Londynu 440 policjantów, którzy mieli poprawiać bezpieczeństwo w okolicach przystanków komunikacji miejskiej^[15]. Został wprowadzony całkowity zakaz spożywania alkoholu w komunikacji miejskiej oraz jej przystankach^[16]. Zamknął on również gazetę The Londoner, a zaoszczędzone 2,9 miliona funtów przekazał na posadzenie 10 000 nowych drzew na terenie miasta^[17].

W 2010 roku rozwinął program Oyster, który zaczął obowiązywać na wszystkich TfL przejazdach w Londynie^[18]. Również w 2010 roku doprowadził on do otwarcia programu Santander Cycles (oryginalnie Barclays Bikes). W ramach programu na ulicach Londynu pojawiło się ponad 5 000 rowerów miejskich. Pomimo rozpoczęcia inicjatywy przez Kena Livingstone’a, rowery szybko zaczęto nazywać potocznie Boris Bikes (rowery Borysa)^[19].

W 2011 roku rozpoczął działania mające na celu poprawę infrastruktury w odleglejszych miejscach Londynu - "Outer London Fund"^[20]. Każda dzielnica mogła zaprezentować własny plan remontów, a wśród zwycięskich znalazły się pomysły modernizujące okolice Enfield^[21], Muswell Hill oraz Bexley Town Centre^[22].

W styczniu 2013 roku Andrew Gilligan został mianowany pierwszym w historii pełnomocnikiem burmistrza ds. rowerowych^[23]. W tym samym roku urząd burmistrza rozpoczął projekt, który zakładał zainwestowanie 913 milionów funtów w infrastrukturę rowerową na terenie miasta^[24].

Boris Johnson został wybrany deputowanym do Izby Gmin Parlamentu Wielkiej Brytanii podczas wyborów parlamentarnych w 2015 roku^[5]. Nie ubiegał się o reelekcję na trzecią kadencję, ale dalej służył jako burmistrz Londynu do wyboru Sadiqa Khana na to stanowisko w maju 2016 roku.

W 2016 roku Khan rozszerzył zakres karty Oyster również na autobusy^[25]. Doprowadził on do zmniejszonego użycia gotówki w komunikacji miejskiej wprowadzając ułatwienia w formie zwiększonej dostępności terminali do kart debetowych i kredytowych^[25]. Sadiq Khan ogłosił plan uczynienia Londynu najbardziej ekologicznym miastem na świecie, inwestując w ścieżki dla pieszych oraz infrastrukturę rowerową^[26]. W 2019 roku powstało ULEZ (Ultra Low Emission Zone), które jest programem opodatkowania pojazdów o wysokim stopniu zanieczyszczenia^[27]. W lipcu 2019 roku Sadiq ogłosił Londyn pierwszym na świecie „Parkiem-miastem”, powołując się na niespotykanie wysoką ilość terenów zielonych w mieście^[28].