Nothing Special   »   [go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Brandenburgia (prowincja)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Prowincja Brandenburgia
Provinz Brandenburg
Herb Flaga
Herb Flaga
Hymn: Brandenburglied
(Pieśń Brandenburgii)
Stolica

Poczdam (1815–1827)
Berlin (1827–1843)
Poczdam (1843–1918)
Charlottenburg (1918–1946)

Data powstania

1815

Data likwidacji

1946

Powierzchnia

38 275 km²

Populacja (1939)
• liczba ludności


3 023 443

• gęstość

79 os./km²

Mapa opisywanego kraju
Podział administracyjny prowincji brandenburskiej (1905)
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons

Prowincja Brandenburgia (niem. Provinz Brandenburg) – prowincja państwa pruskiego, a potem zjednoczonych w XIX w. Niemiec (do 1945 r.). Prowincja powstała w 1815 roku. W 1939 roku prowincja miała powierzchnię 38 275 km² i liczyła 3 023 443 mieszkańców.

Od 21 marca 1939 zmieniono nazwę prowincji na Mark Brandenburg (Marchia Brandenburska)[1].

Zmiany terytorialne

[edytuj | edytuj kod]

Główna część terytorium prowincji to tereny należące wcześniej do Marchii Brandenburskiej, z wyłączeniem obszaru Starej Marchii (położonych na zachód od rzeki Łaby). W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego pod panowaniem Prus znalazła się północna Saksonia (Dolne Łużyce), która została włączona do tworzonej prowincji. 1 kwietnia 1881 z prowincji wydzielono administracyjnie miasto Berlin, jednak nadal podlegało ono pod nadprezydenta Brandenburgii. W 1920 odłączono część terytorium prowincji i przyłączono ją do tzw. Wielkiego Berlina.

W 1938 r. przyłączono do Brandenburgii część zlikwidowanej Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej – powiat Bomst, powiat Międzyrzecz i powiat Schwerin (Warthe). W zamian, w związku z utworzeniem rejencji pilskiej w prowincji Pomorze, od Brandenburgii odłączono powiaty: Arnswalde i Friedeberg Nm.

Po drugiej wojnie światowej tereny na wschód od Odry przypadły Polsce jako część Ziem Odzyskanych. Po podziale Niemiec znalazła się w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Od 1990 roku w Republice Federalnej Niemiec jako kraj związkowy Brandenburgia.

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

Stolica: Poczdam (Potsdam).

Dzieliła się na trzy rejencje: berlińską (Regierungsbezirk Berlin) w latach 1816–1821, frankfurcką (Regierungsbezirk Frankfurt) oraz poczdamską (Regierungsbezirk Potsdam).

Rejencja berlińska

[edytuj | edytuj kod]

Powiaty grodzkie (Stadtkreise):

  1. Berlin

Rejencja frankfurcka

[edytuj | edytuj kod]

Powiaty grodzkie (Stadtkreise):

  1. Chociebuż Cottbus (od 1886)
  2. Forst (Lausitz) (od 1897)
  3. Frankfurt nad Odrą Frankfurt (Oder) (od 1826)
  4. Gubin Guben (od 1884)
  5. Gorzów Wielkopolski Landsberg (Warthe) (od 1892)

Powiaty ziemskie (Landkreise):

  1. Arnswalde (do 1938)
  2. Calau
  3. Cottbus
  4. Crossen (Oder)
  5. Cüstrin (do 1836)
  6. Friedeberg Nm.
  7. Guben
  8. Königsberg Nm.
  9. Landsberg (Warthe)
  10. Lebus (siedziba powiatu do 1863 we Frankfurcie nad Odrą, później w Seelow)
  11. Luckau
  12. Lübben (Spreewald)
  13. Meseritz (od 1938)
  14. Oststernberg (od 1873; siedziba w Zielenzig)
  15. Schwerin (Warthe) (od 1938)
  16. Soldin
  17. Sorau (Lausitz)
  18. Spremberg (Lausitz)
  19. Sternberg (do 1873)
  20. Weststernberg (od 1873; siedziba w Reppen)
  21. Züllichau-Schwiebus (siedziba w Züllichau)

Rejencja poczdamska

[edytuj | edytuj kod]

Powiaty grodzkie:

  1. Berlin (1822–1875)
  2. Brandenburg an der Havel (od 1881)
  3. Charlottenburg (1877–1920; później część Wielkiego Berlina)
  4. Deutsch-Wilmersdorf (1907–1920; później część Wielkiego Berlina)
  5. Eberswalde (od 1911)
  6. Lichtenberg (1908–1920; później część Wielkiego Berlina)
  7. Poczdam Potsdam (od 1809)
  8. Rathenow (od 1925)
  9. Rixdorf (1899–1920; później część Wielkiego Berlina)
  10. Schöneberg (1899–1920; później część Wielkiego Berlina)
  11. Spandau (1886–1920; później część Wielkiego Berlina)
  12. Wittenberge (od 1922)

Powiaty ziemskie:

  1. Powiat Angermünde (siedziba w Angermünde)
  2. Powiat Beeskow-Storkow (od 1836; siedziba w Beeskow)
  3. Powiat Jüterbog-Luckenwalde (siedziba w Jüterbog)
  4. Powiat Niederbarnim (siedziba w Berlinie)
  5. Powiat Oberbarnim (siedziba w Bad Freienwalde (Oder))
  6. Powiat Osthavelland (siedziba w Nauen)
  7. Powiat Ostprignitz (siedziba w Kyritz)
  8. Powiat Prenzlau (siedziba w Prenzlau)
  9. Powiat Ruppin (siedziba w Neuruppin)
  10. Powiat Teltow (do 1935 powiat Teltow-Storkow; siedziba w Berlinie)
  11. Powiat Templin (siedziba w Templinie)
  12. Powiat Westhavelland (siedziba w Rathenow)
  13. Powiat Westprignitz (siedziba w Perleberg)
  14. Powiat Zauch-Belzig (siedziba w Bad Belzig)

Nadprezydenci Brandenburgii

[edytuj | edytuj kod]
Lata urzędowania Nadprezydent Lata życia
1815–1824 Georg Christian Friedrich von Heydebreck(inne języki) (1765–1828)
1825–1840 Magnus Friedrich von Bassewitz(inne języki) (1773–1858)
1840–1848 August Friedrich Wilhelm Werner von Meding(inne języki) (1792–1871)
1848–1849 Erasmus Robert Freiherr von Patow(inne języki) (nadzór komisaryczny) (1804–1890)
1849–1850 August Herrmann Klemens Freiherr von Wolff von Metternich (nadzór komisaryczny) (1803–1872)
1850–1862 Eduard Heinrich Flottwell (1786–1865)
1862 Werner Ludolf Erdmann von Selchow(inne języki) (1806–1884)
1862–1879 Gustav Wilhelm von Jagow(inne języki) (1813–1879)
1879–1899 Heinrich Karl Julius von Achenbach (1829–1899)
1899–1905 Theobald von Bethmann Hollweg (1856–1921)
1905–1909 August Clemens Bodo Paul Wilhelm von Trott zu Solz (1855–1938)
1909–1910 Friedrich Wilhelm von Loebell (1855–1931)
1910–1914 Alfred von Conrad (1852–1914)
1914–1917 Rudolf Wilhelm von der Schulenburg (1860–1930)
1917–1919 Friedrich Wilhelm von Loebell (1855–1931)
1919–1933 Adolf Maier (1871–1963)
1933–1936 Wilhelm Paul Richard Kube (1887–1943)
1936–1945 Emil Stürtz (1892–1945)

Wykaz miast 1815–1945 (stan ludności na 1 grudnia 1905)

[edytuj | edytuj kod]
Herb Miasto Ludność 1905 Rejencja 1905 Powiat 1905 Obecna lokacja
Berlin (1822–1875[2]) 2 040 148 poczdamska Berlin-Stadt Niemcy
Charlottenburg (miasto do 1920[3]) 239 632 poczdamska Charlottenburg-Stadt Niemcy
Rixdorf (miasto 1899–1920[3]) 153 572 poczdamska Rixdorf-Stadt Niemcy
Schöneberg (miasto 1898–1912[4]) 141 010 poczdamska Schöneberg-Stadt Niemcy
Spandau (miasto do 1920[3]) 70 302 poczdamska Spandau-Stadt Niemcy
Frankfurt an der Oder (Frankfurt nad Odrą) 64 304 frankfurcka Frankfurt-Stadt Niemcy Polska
Wilmersdorf (miasto 1906–1920[3]) 63 568 poczdamska 'Wilmersdorf-Stadt Niemcy
Potsdam (Poczdam) 61 414 poczdamska Potsdam-Stadt Niemcy
Lichtenberg (miasto 1907–1920[3]) 55 391 poczdamska Lichtenberg-Stadt Niemcy
Brandenburg an der Havel 51 239 poczdamska Brandenburg-Stadt Niemcy
Cottbus (Chociebuż) 46 270 frankfurcka Cottbus-Stadt Niemcy
Landsberg an der Warthe (Gorzów Wielkopolski) 36 934 frankfurcka Landsberg-Stadt Polska
Guben (Gubin) 36 636 frankfurcka Guben-Stadt Niemcy Polska
Forst in Lausitz 33 752 frankfurcka Forst-Stadt Niemcy Polska
Köpenick (miasto do 1920[3]) 27 721 poczdamska Teltow Niemcy
Eberswalde 23 833 poczdamska Oberbarnim Niemcy
Rathenow 23 095 poczdamska Westhavelland Niemcy
Luckenwalde 22 263 poczdamska Jüterbog-Luckenwalde Niemcy
Prenzlau 20 929 poczdamska Prenzlau Niemcy
Fürstenwalde an der Spree 20 489 frankfurcka Lebus Niemcy
Nowawes (miasto 1924–1939[5]) 19 026 poczdamska Teltow Niemcy
Neuruppin 18 555 poczdamska Ruppin Niemcy
Wittenberge 18 501 poczdamska Westprignitz Niemcy
Küstrin (Kostrzyn nad Odrą) 17 404 frankfurcka Königsberg Polska Niemcy
Sorau (Żary) 16 410 frankfurcka Sorau Polska
Sommerfeld in der Niederlausitz (Lubsko) 12 251 frankfurcka Krossen Polska
Finsterwalde 11 685 frankfurcka Luckau Niemcy
Spremberg 11 188 frankfurcka Spremberg Niemcy
Oranienburg 10 637 poczdamska Niederbarnim Niemcy
Schwedt an der Oder 9530 poczdamska Angermünde Niemcy
Bernau 9500 poczdamska Niederbarnim Niemcy
Perleberg 9499 poczdamska Westprignit Niemcy
Schwiebus (Świebodzin) 9321 frankfurcka Züllichau-Schwiebus Polska
Zehdenick 9172 poczdamska Templin Niemcy
Arnswalde (Choszczno) 9065 frankfurcka Arnswalde Polska
Nauen 8776 poczdamska Osthavelland Niemcy
Freienwalde an der Oder 8341 poczdamska Oberbarnim Niemcy
Neudamm (Dębno) 8274 frankfurcka Königsberg Polska
Strausberg 7888 poczdamska Oberbarnim Niemcy
Angermünde 7575 poczdamska Angermünde Niemcy
Wittstock an der Dosse 7574 poczdamska Ostprignitz Niemcy
Züllichau (Sulechów) 7485 frankfurcka Züllichau-Schwiebus Polska
Velten (miasto od 1935) 7467 poczdamska Osthavelland Niemcy
Krossen an der Oder (Krosno Odrzańskie) 7445 frankfurcka Krossen Polska
Pritzwalk 7309 poczdamska Ostprignitz Niemcy
Wriezen 7280 poczdamska Oberbarnim Niemcy
Lübben (Lubin) 7173 frankfurcka Lübben Niemcy
Jüterbog 7102 poczdamska Jüterbog-Luckenwalde Niemcy
Werder an der Havel 6987 poczdamska Zauch-Belzig Niemcy
Senftenberg 6904 frankfurcka Calau Niemcy
Strasburg 6797 poczdamska Prenzlau Niemcy
Driesen (Drezdenko) 6359 frankfurcka Friedeberg Polska
Königsberg in der Neumark (Chojna) 6138 frankfurcka Königsberg Polska
Fürstenberg an der Oder 6137 frankfurcka Guben Niemcy (Polska)
Berlinchen (Barlinek) 5995 frankfurcka Soldin Polska
Havelberg 5988 poczdamska Westprignitz Niemcy
Dahme 5851 poczdamska Jüterbog-Luckenwalde Niemcy
Soldin (Myślibórz) 5704 frankfurcka Soldin Polska
Zielenzig (Sulęcin) 5648 frankfurcka Oststernberg Polska
Friedeberg in der Neumarkt (Strzelce Krajeńskie) 5629 frankfurcka Friedeberg Polska
Finow (miasto od 1935) 5430 poczdamska Oberbarnim Niemcy
Kyritz 5188 poczdamska Ostprignitz Niemcy
Treuenbrietzen 5014 poczdamska Zauch-Belzig Niemcy
Templin 4929 poczdamska Templin Niemcy
Drossen (Ośno Lubuskie) 4905 frankfurcka Weststernberg Polska
Woldenberg (Dobiegniew) 4608 frankfurcka Friedeberg Polska
Beeskow 4577 poczdamska Beeskow-Storkow Niemcy
Reppen (Rzepin) 4530 frankfurcka Weststernberg Polska
Zossen 4430 poczdamska Teltow Niemcy
Sonnenburg (Słońsk) 4427 frankfurcka Oststernberg Polska
Kirchhain 4325 frankfurcka Luckau Niemcy
Beelitz 4256 poczdamska Zauch-Belzig Niemcy
Königs Wusterhausen (miasto od 1935) 4247 poczdamska Teltow Niemcy
Luckau 4171 frankfurcka Luckau Niemcy
Ketzin 4167 poczdamska Osthavelland Niemcy
Vietz (Witnica) (miasto od 1935) 4070 frankfurcka Landsberg Polska
Oderberg 4013 poczdamska Angermünde Niemcy
Teltow 4009 poczdamska Teltow Niemcy
Lippehne (Lipiany) 3991 frankfurcka Soldin Polska
Gransee 3914 poczdamska Ruppin Niemcy
Lübbenau im Spreewald 3805 frankfurcka Calau Niemcy
Gassen (Jasień) 3763 frankfurcka Sorau Polska
Müncheberg 3752 frankfurcka Lebus Niemcy
Trebbin 3656 poczdamska Teltow Niemcy
Bärwalde in der Neumark (Mieszkowice) 3456 frankfurcka Königsberg Polska
Calau 3380 frankfurcka Calau Niemcy
Mittenwalde 3059 poczdamska Teltow Niemcy
Liebenwalde 3035 poczdamska Niederbarnim Niemcy
Friesack 2989 poczdamska Westhavelland Niemcy
Wusterhausen an der Dosse 2986 poczdamska Ruppin Niemcy
Belzig 2888 poczdamska Zauch-Belzig Niemcy
Seelow 2863 frankfurcka Lebus Niemcy
Biesenthal 2841 poczdamska Oberbarnim Niemcy
Peitz 2835 frankfurcka Cottbus Niemcy
Vetschau 2819 frankfurcka Calau Niemcy
Neuwedell (Drawno) 2791 frankfurcka Arnswalde Polska
Kremmen 2758 poczdamska Osthavelland Niemcy
Storkow 2720 poczdamska Beeskow-Storkow Niemcy
Lychen 2619 poczdamska Templin Niemcy
Bad Schönfließ (Trzcińsko-Zdrój) 2598 frankfurcka Königsberg Polska
Rheinsberg 2575 poczdamska Ruppin Niemcy
Lenzen 2526 poczdamska Westprignitz Niemcy
Altlandsberg 2406 poczdamska Niederbarnim Niemcy
Niemegk 2263 poczdamska Zauch-Belzig Niemcy
Bernstein (Pełczyce) 2260 frankfurcka Soldin Polska
Müllrose 2227 frankfurcka Lebus Niemcy
Joachimsthal 2202 poczdamska Angermünde Niemcy
Göritz an der Oder (Górzyca) 2167 frankfurcka Weststernberg Polska
Plaue an der Havel (miasto od 18??) 2129 poczdamska Westhavelland Niemcy
Wilsnack 2106 poczdamska Westprignitz Niemcy
Lebus (Lubusz) 2082 frankfurcka Lebus Niemcy
Buckow 2040 frankfurcka Lebus Niemcy
Reetz in der Neumark (Recz) 2036 frankfurcka Arnswalde Polska
Fürstenfelde (Boleszkowice) 1986 frankfurcka Königsberg Polska
Baruth 1986 poczdamska Jüterbog-Luckenwalde Niemcy
Drebkau 1834 frankfurcka Calau Niemcy
Werneuchen (miasto od 18??) 1824 poczdamska Oberbarnim Niemcy
Meyenburg 1814 poczdamska Ostprignitz Niemcy
Alt Ruppin (miasto do 1993) 1813 poczdamska Ruppin Niemcy
Putlitz 1805 poczdamska Westprignitz Niemcy
Triebel (Trzebiel) 1737 frankfurcka Sorau Polska
Christianstadt am Bober (Krzystkowice) 1694 frankfurcka Sorau Polska
Zehden (Cedynia) 1642 frankfurcka Königsberg Polska
Dobrilugk 1632 frankfurcka Luckau Niemcy
Pritzerbe 1618 poczdamska Westhavelland Niemcy
Lindow 1594 poczdamska Ruppin Niemcy
Sternberg (Torzym) 1589 frankfurcka Oststernberg Polska
Brück 1503 poczdamska Zauch-Belzig Niemcy
Lieberose 1487 frankfurcka Lübben Niemcy
Golßen 1486 frankfurcka Luckau Niemcy
Freyenstein (miasto do 19??) 1473 poczdamska Ostprignitz Niemcy
Brüssow 1441 poczdamska Prenzlau Niemcy
Vierraden 1440 poczdamska Angermünde Niemcy
Fehrbellin 1437 poczdamska Osthavelland Niemcy
Zinna (miasto do 1861) 1402 poczdamska Jüterbog-Luckenwalde Niemcy
Königswalde (Lubniewice) 1306 frankfurcka Oststernberg Polska
Rhinow 1273 poczdamska Westhavelland Niemcy
Liebenau (Lubrza) (miasto od 1857) 1217 frankfurcka Züllichau-Schwiebus Polska
Greiffenberg 1210 poczdamska Angermünde Niemcy
Wendisch Buchholz 1208 poczdamska Beeskow-Storkow Niemcy
Mohrin (Moryń) 1198 frankfurcka Königsberg Polska
Bobersberg (Bobrowice) 1159 frankfurcka Krossen Polska
Sonnewalde 1076 frankfurcka Luckau Niemcy
Neustadt an der Dosse 1053 poczdamska Ruppin Niemcy
Friedland 1028 frankfurcka Lübben Niemcy
Pförten (Brody) 756 frankfurcka Sorau Polska
Saarmund (miasto do 1861) 736 poczdamska Zauch-Belzig Niemcy
Teupitz 705 poczdamska Teltow Niemcy
Trebschen (Trzebiechów) (miasto do 1860) 439 frankfurcka Züllichau-Schwiebus Polska
Lagow (Łagów) (miasto do 1931) 428 frankfurcka Oststernberg Polska
Schermeisel (Trzemeszno Lubuskie) (miasto do 1870) 335 frankfurcka Oststernberg Polska

1 kwietnia 1938 do Brandenburgii przyłączono 8 miast: Babimost (Bomst) i Kargowa (Unruhstadt) z powiatu Bomst, Brójce (Brätz), Międzyrzecz (Meseritz), Pszczew (Betsche) i Trzciel (Tirschtiegel) z powiatu Meseritz oraz Bledzew (Blesen) i Skwierzyna (Schwerin an der Warthe) z powiatu Schwerin.

Największe miasta

[edytuj | edytuj kod]
Poczdam, ok. 1890–1905

Populacja największych miast prowincji pod koniec XIX wieku:

miasto pop. 1890 pop. 1900 rejencja źródło 2016
1. Charlottenburg 76,859 189,305 poczdamska [6] Niemcy
2. Schöneberg 28,721 95,998 poczdamska [6] Niemcy
3. Rixdorf 35,702 90,422 poczdamska [6] Niemcy
4. Spandau 45,365 65,030 poczdamska [6] Niemcy
5. Frankfurt nad Odrą/Słubice 55,738 61,852 frankfurcka [7] Niemcy/Polska
6. Poczdam 54,125 59,796 poczdamska [8] Niemcy
7. Brandenburg an der Havel 37,817 49,250 poczdamska [9] Niemcy
8. Chociebuż 34,910 39,322 frankfurcka [10] Niemcy
9. Gorzów Wielkopolski 28,065 33,598 frankfurcka [11] Polska
10. Gubin/Gubin 29,328 33,122 frankfurcka [12] Niemcy/Polska

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Od słowiańskich nazw prowincji (dlnłuż. Bramborska, grnłuż. Braniborska) wywodzi się polski przymiotnik braniborski, oznaczający tyle, co „brandenburski”, pojawiający się w niektórych nazwach własnych w Polsce (np. Wieża Braniborska w Zielonej Górze, ul. Braniborska – przed wojną Berlinerstraße – we Wrocławiu, ul. Braniborska do 1945 r. Franz-Engel-Straße w Szczecinie, oraz obowiązująca od 1945 do 1951 roku nazwa placu Braniborskiego, dziś placu Orląt Lwowskich – przed wojną do 1935 Berlinerplatz, potem Elfer Platz – również we Wrocławiu). Ten sam źródłosłów ma czeska nazwa ziemniaków – brambory. ul. Braniborska w Poznaniu na Junikowie.
  2. ↑ W latach 1815–1822 w rejencji berlińskiej Brandenburgii; od 1875 stanowił oddzielną prowincję.
  3. ↑ a b c d e f 1 października 1920 miasto włączono do Berlina. Od 1912 nazwa Neukölln
  4. ↑ 1 października 1912 miasto włączono do Berlina.
  5. ↑ 1 kwietnia 1938, po przyłączeniu gmin Neubabelsberg i Neuendorf, zmiana nazwy miasta z Nowawes na Babelsberg; rok później, 1 kwietnia 1939, zniesienie miasta Babelsberg przez włączenie do Poczdamu.
  6. ↑ a b c d Stadt Berlin. Deutsche Verwaltungsgeschichte. [dostęp 2016-05-11].
  7. ↑ Informationsseite – DENIC eG [online], verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-15] (niem.).
  8. ↑ Informationsseite – DENIC eG [online], verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-25] (niem.).
  9. ↑ Informationsseite – DENIC eG [online], verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] (niem.).
  10. ↑ Informationsseite – DENIC eG [online], verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-14] (niem.).
  11. ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Provinz Mark Brandenburg, Kreis Landsberg/Warthe [online], verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-23].
  12. ↑ Informationsseite – DENIC eG [online], verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-23] (niem.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Podział administracyjny Prowincji Brandenburgia (Provinz Brandenburg) 1815–1946
Rejencja berlińska (1816–1821)
Regierungsbezirk Berlin
Powiaty miejskie
Rejencja frankfurcka
Regierungsbezirk Frankfurt
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie
Rejencja poczdamska
Regierungsbezirk Potsdam
Powiaty miejskie
Powiaty ziemskie

Prowincje pruskie 1815–1939
1815
1822–1850
1867
1919–1920
1922

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brandenburgia_(prowincja)&oldid=75258156”