Benedykt z Nursji

Ten artykuł dotyczy autora reguły św. Benedykta. Zobacz też: inne postaci noszące to imię.

Święty
Benedykt z Nursji

Benedictus Nursinus

święty mnich opat patron Europy Klucz do mądrości
Fresk Fra Angelico przedstawiający św. Benedykta z Nursji
Data i miejsce urodzenia	ok. 480 Nursja
Data i miejsce śmierci	21 marca 543 albo 547 Monte Cassino
Czczony przez	kościoły chrześcijańskie
Wspomnienie	11 lipca[a] 14 marca[b] 27 marca[c]
Atrybuty	anioł, bicz, hostia, kielich z wężem, pęknięty kubek, kruk z chlebem w dziobie, pastorał, pies, wiązka rózg, rozbity puchar, infuła u nóg, księga reguły w ręce[1]
Patron	Europy, zakonów, architektów, górników, inżynierów, nauczycieli, speleologów, uczniów, wydawców, rolników
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Benedykt z Nursji (łac. Benedictus Nursinus; ur. ok. 480 w Nursji, zm. 21 marca 543 albo 547 w Monte Cassino) – włoski mnich, eremita i opat, któremu przypisuje się autorstwo reguły benedyktyńskiej. Jeden z ojców Kościoła, główny patron Europy, uważany za duchowego ojca wszystkich mnichów Zachodu. Święty Kościołów katolickiego, starokatolickiego, anglikańskiego, luterańskiego oraz ormiańskiego i prawosławnego.

Na temat życia Benedykta zachowało się niewiele danych. Pochodzą one głównie z drugiej części Dialogów papieża Grzegorza Wielkiego^[2].

Urodził się około 480 roku w Nursji w religijnej, zamożnej rodzinie^[2]. Jego siostrą bliźniaczką była Scholastyka, która została mniszką^[3]. W młodości Benedykt otrzymał podstawowe wykształcenie w domu, a następnie został wysłany na studia do Rzymu^[4]. Studiował sztuki wyzwolone, jednak po krótkim czasie porzucił naukę, obawiając się popadnięcia w rozwiązłe życie^[5]. Przez pewien czas przebywał w okołorzymskich wioskach, a następnie udał się do Subiaco^[6]. Początkowo zatrzymał się w kościele św. Piotra w Effide, a następnie uciekł na pustkowie nad sztucznym jeziorem, gdzie poznał eremitę Romana z Subiaco^[7]. Roman przekazał Benedyktowi habit, a ten następnie zamieszkał w grocie, gdzie mieszkał przez trzy lata^[8]. W tym czasie Benedykt głosił Ewangelię mieszkającym w pobliżu pasterzom^[9].

Gdy opat pobliskiego klasztoru zmarł, tamtejsi mnisi, poprosili Benedykta, by został następnym przełożonym klasztoru^[10]. Początkowo nie chciał się zgodzić, ale ostatecznie uległ namowom^[10]. Jako opat surowo przestrzegał własnej reguły zakonnej (bardziej wymagającej niż dotychczasowa reguła Mistrza) i wymagał tego od mnichów, którzy nie chcieli się podporządkować^[11]. Podjęli próbę zabicia Benedykta poprzez podanie mu zatrutego wina^[12]. Według tradycji chrześcijańskiej Benedykt miał odmówić modlitwę nad czarą, która się roztrzaskała^[12]. Wówczas przebaczył swoim współbraciom, zrezygnował z funkcji opata i powrócił do groty^[13].

Do Benedykta zaczęli przybywać nowi uczniowie, dla których ten wybudował dwanaście małych klasztorów, dla dwunastu mnichów w każdym^[14]. W każdym z nich znajdował się jeden ojciec przełożony^[14]. Mieszkający w pobliżu kapłan Florencjusz był nieprzychylny Benedyktowi i, podobnie jak mnisi z Vicovaro, usiłował go otruć^[15]. Ponadto chciał wprowadzić zgorszenie w klasztorze Benedykta, przysyłając mnichom siedem dziewcząt, którym kazał tańczyć nago przed zakonnikami^[15].

Około 530 roku Benedykt opuścił Subiaco i udał się na górę, gdzie znajdowało się miasteczko Cassinum^[16]. Zniszczył tam ołtarz Apolla, podpalił gaje i zbudował kościół św. Marcina z Tours w miejscu dawnej świątyni Apolla^[16]. Po pewnym czasie powstał tam także drugi kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela^[17]. Nie jest jasne, czy kiedykolwiek przyjął sakrament święceń, czy przestrzegał reguły zakonnej jako świecki^[17]. Na Monte Cassino ewangelizował pobliskich wieśniaków oraz zajął się pisaniem własnej reguły^[16]. Papież Grzegorz I w Dialogach przypisuje Benedyktowi liczne uzdrowienia, wskrzeszanie zmarłych i wypędzanie złych duchów^[18]. W tym okresie Benedykt miał spotkać władcę Ostrogotów, Totilę, któremu przepowiedział rychły koniec panowania^[18]. Ponadto miał przewidzieć zniszczenie Rzymu, zburzenie własnego klasztoru, swoje późniejsze kontakty z siostrą oraz własną śmierć^[19].

Na sześć dni przed swoją śmiercią, Benedykt poprosił swoich uczniów by otworzyli jego grobowiec^[20]. W ciągu następnych dni dostał silnej gorączki i jego stan ciągle się pogarszał^[20]. 21 marca 543 albo 547 roku przyjął Eucharystię i po krótkiej modlitwie zmarł^[21]. Według tradycji chrześcijańskiej zmarł w postawie stojącej, będąc podtrzymywanym przez swoich uczniów^[21]. Pochowano go we wspólnym grobie z jego siostrą Scholastyką w oratorium św. Jana Chrzciciela^[22]. Relikwie świętego po kilkakrotnych przeniesieniach ostatecznie wywieziono 11 lipca do Fleury we Francji na przełomie VII i VIII wieku^[22].

W 1964 roku w trakcie soboru watykańskiego II Paweł VI ogłosił świętego Benedykta Patronem Europy, podkreślając w ten sposób rolę, jaką zakony oparte na jego regule odegrały w łączeniu tradycji Wschodu i Zachodu oraz cywilizowaniu Europy. Tradycja nadała mu też tytuł patriarchy monastycyzmu Zachodu.

W tradycji zachodniej uważany jest za patrona wielu zakonów, architektów, górników, rolników, inżynierów, nauczycieli, speleologów, uczniów, wydawców; jest też orędownikiem osób otrutych^[23].

W ikonografii przedstawiany jest w czarnym habicie benedyktyńskim, w kukulli, z krzyżem w dłoni^[24]. Ukazywany jest z siwą, niedługą brodą i łysiną czołową (niekiedy na większej łysinie znajduje się mały kosmyk włosów). W obu rękach najczęściej trzyma zwinięty zwój.

W tradycji zachodniej przypisuje się mu wiele atrybutów, m.in. anioła, bicz, hostię, kielich z wężem, rozbity puchar, kruka z chlebem w dziobie, pastorał, psa. Istnieje także infuła u nóg z napisem Ausculta fili – Synu, bądź posłuszny^[24].

Jego święto liturgiczne obchodzone jest w Kościele katolickim, anglikańskim i ewangelicznym 11 lipca na pamiątkę przeniesienia relikwii z Monte Cassino do opactwa Fleury (11 lipca 673). To doroczne święto ustanowił Paweł VI^[24].

Uroczystość u benedyktynów, cystersów i trapistów obchodzona jest w dzień śmierci św. Benedykta – 21 marca, natomiast dzień pamięci poświęcenia klasztoru Monte Cassino przypada na 1 października^[25].

Cerkiew prawosławna wspomina świętego mnicha 14/27 marca^[d], tj. 27 marca według kalendarza gregoriańskiego.

Kościoły ormiańskie, posługujące się w liturgii kalendarzem juliańskim, wspominają św. Benedykta 21 marca/3 kwietnia, tj. 3 kwietnia według obowiązującego kalendarza gregoriańskiego.

Sformułowana idea życia monastycznego utrwaliła się nie tylko w założonej przez św. Benedykta rodzinie zakonnej, ale wywarła silny wpływ na inne instytucje zakonne: celestynów, cystersów, humiliatów, kamedułów, kartuzów, norbertanów, sylwestrynów, trapistów, wallombrozjanów i innych^[22]. Św. Benedykt określany jest mianem wielkiego organizatora życia zakonnego, a zakony oparte na regule przez niego ułożonej wyniosły na ołtarze około 5500 świętych i błogosławionych, zaprowadziły na tron papieski 24 papieży i doprowadziły do otrzymania sakry 5000 biskupów^[22].

• klasztor św. Benedykta w Norcii
• wstawiennictwo świętych
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni
• krzyż św. Benedykta

• Hugo Hoever: Żywoty świętych Pańskich. (tłum. Zbigniew Pniewski). Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1983. (pol.).
• Tomasz Maria Dąbek: Św. Benedykt z Nursji. Kraków: WAM, 2004. ISBN 83-7318-345-0. (pol.).
• Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006. ISBN 978-83-247-0574-0. (pol.).
• Henryk Fros, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 1: A-C. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 1997. ISBN 83-7097-271-3. (pol.).

• Św. Benedykt na benedyktyni.pl
• Grzegorz Wielki, Żywot Ś. Benedykta Opata w Żywotach Świętych Piotra Skargi
• Dzieła Benedykta z Nursji w bibliotece Polona