Bedřich Smetana

Bedřich Smetana
Data i miejsce urodzenia	2 marca 1824 ; Litomyšl
Data i miejsce śmierci	12 maja 1884 ; Praga
Zawód	kompozytor
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bedřich Smetana, Bedrzich Smetana (ur. 2 marca 1824 w Litomyšlu, zm. 12 maja 1884 w Pradze^[1]) – czeski kompozytor okresu romantyzmu.

Życiorys

Smetana od młodości uczył się gry na fortepianie i skrzypcach, grywał również w amatorskim kwartecie smyczkowym, do którego należeli członkowie jego rodziny. Mimo początkowych oporów ze strony ojca, w latach 1840–1843 studiował muzykę w Pradze. Pracował tam jako nauczyciel muzyki, a w 1848 otrzymał pomoc finansową Ferenca Liszta na założenie własnej szkoły.

Języka czeskiego zaczął się uczyć dopiero pod wpływem przemian politycznych i społecznych drugiej połowy XIX stulecia, które obudziły czeski ruch narodowy i wzbudziły w Smetanie uczucia patriotyczne. Wcześniej porozumiewał się głównie w języku niemieckim^[2].

W 1856 Smetana wyjechał do Szwecji, gdzie uczył, prowadził orkiestrę i dawał koncerty kameralne. W 1863, po powrocie do Pragi otworzył po raz drugi szkołę muzyczną, gdzie miała być propagowana głównie muzyka czeska. W 1874 z powodu zapalenia kości stracił słuch, ale nie przestał komponować. W tym okresie skomponował większość poematów symfonicznych z cyklu Moja Ojczyzna (Má vlast, 1872–1879), także Kwartet smyczkowy „Z mojego życia” (z 1876). Oprócz tego napisał Trio fortepianowe i wiele utworów na fortepian solo, w tym polki i tańce czeskie. Do najbardziej znanych jego oper należą Sprzedana narzeczona (Prodaná nevěsta) z 1866, Dalibor i Dwie wdowy (Dvě vdovy) z 1874, Libusza (Libuše) z 1881, Czarcia ściana (Čertova stěna). Autorką librett do szeregu jego oper była Eliška Krásnohorská.

Do międzynarodowej popularności Sprzedanej narzeczonej bardzo przyczynił się Gustav Mahler. Zobaczył tę operę w 1892 roku w Wiedniu i tak mu się spodobała, że 2 lata później wystawił ją w Hamburgu, potem wprowadził do repertuaru Opery Wiedeńskiej, a w 1909 roku do Metropolitan w Nowym Jorku. W Polsce wystawiono ją w roku 1902, potem dopiero w latach 60^[3].

W 1883 jego choroba psychiczna na tyle się nasiliła, że został umieszczony w szpitalu w Pradze, gdzie zmarł w następnym roku. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Wyszehradzkim w Pradze.

Smetana jest uważany za pierwszego kompozytora, który komponował muzykę specyficznie czeską w charakterze, jednocześnie wynosząc ją ponad przeciętność. Jego twórczość wywarła duży wpływ na Antonína Dvořáka.

Wykaz utworów

JB - Katalog tematyczny prac Bedřicha Smetany (Tematický katalog skladeb Bedřicha Smetany) utworzony przez Jiří Berkoveca (Praga, 1999).

Opery

Brandenburczycy w Czechach (Braniboři v Čechách), JB 1:87, 1866
Sprzedana narzeczona (Prodaná nevěsta), JB 1:100, 1866
Dalibor, JB 1:101, 1868
Dwie wdowy (Dvě vdovy), JB 1:108, 1874
Pocałunek (Hubička), JB 1:104, 1876
Tajemnica (Tajemství), JB 1:110, 1878
Libusza (Libuše), JB 1:102, 1881
Czarcia ściana (Čertova stěna), JB 1:122, 1882
Viola (niedokończona), JB 2:48, 1874

Poematy symfoniczne

Cykl Švédské písně (Napisane podczas pobytu w Göteborgu)
- Ryszard III (Richard III), JB 1:70, 1857 - 1858
- Obóz Wallensteina (Valdštýnův tábor), JB 1:72, 1858 - 1859
- Hakon Jarl, JB 1:79, 1860 - 1861
Cykl Moja Ojczyzna (Má Vlast), JB 1:112, 1872 - 1879
- Wyszehrad (Vyšehrad)
- Wełtawa (Vltava)
- Sarka (Šarka)
- Z Czeskich Lasów i Łąk (Z českých luhů a hájů)
- Tabor (Tábor)
- Blanik (Blaník)

Utwory orkiestrowe

Menuet B-dur, JB 1:10, ok. 1842
Galopp bajadérek, JB 1:11, ok. 1842
Uwertura D-dur Velká předehra, JB 1:39, 1848 - 1849
Symfonia E-dur Triumfálna, JB 1:59, 1853 - 1854
Uwertura c-moll Doktor Faust, JB 1:85, 1862
Naszym dziewczynom (Našim děvám), JB 1:86, 1862 - 1863
Oldřich i Božena (Oldřich a Božena), JB 1:88, 1863
Pochod k slavnosti Shakespearově, JB 1:90, 1864
Fanfáry k Shakespearovu dramatu Richard III, JB 1:92, 1867
Slavnostní předehra k položení základního kamene Národního Divadla, JB 1:95, 1868
Sąd Libuszy (Libušin soud), JB 1:98, 1869
Rybak (Rybář), JB 1:97, 1869
Venkovanka, JB 1:115, 1879
Praski karnawał (Pražský karneval: Introdukce a polonéza) (niedokończone), JB 1:126, 1882 - 1883

Muzyka kameralna

Fantazja na temat czeskiej pieśni ludowej, JB 1:12, 1843
Trio Fortepianowe, JB 1:64, 1855
Kwartet smyczkowy nr. 1 Z mého života, JB 1:105, 1876
Z ojczyzny (Z domoviny), JB 1:118, 1879 - 1880
Kwartet smyczkowy nr. 2, JB 1:124, 1882 - 1883

Utwory chóralne

Jesu meine Freunde, 1846
Ich hoffe auf den Herrn, 1846
Lobet den Herrn, 1846
Heilig ist der Herr Zebaoth, 1846
Scapulis suis obumbrabit tibi dominus, 1846
Medtabitur in mandatis tuis, 1846
Pieśń o wolności (Píseň svobody), JB 1:38, 1848
Czeska pieśń (Píseň česká), JB 1:78, 1860
Trzej jeźdźcy (Tři jezdci), JB 1:84, 1862
Renegat (Odrodilec), JB 1:89, 1863
Czeska pieśń (Píseň česká), JB 1:96, 1868
Rolnická, JB 1:94, 1868
Slavnostní sbor, JB 1:99, 1870
Píseň na moři, JB 1:106, 1876 - 1877
Tři ženské sbory, JB 1:109, 1878
Modlitwa (Modlitba), JB 1:120, 1880
Wiano (Věno), JB 1:119, 1882
Dvě hesla, JB 1:123, 1883
Nasza pieśń (Naše píseň), JB 1:125, 1883

Utwory fortepianowe

Kvapík, JB 2:1, 1831 - 1832
Polka Luizy (Louisina Polka), JB 1:1, 1840
Jiřinková Polka, JB 1:2, 1840
Galopp di bravoura, JB 1:3, 1840
Impromptu es-moll, JB 1:4, 1841
Impromptu h-moll, JB 1:5, 1841
Impromptu As-dur, JB 1:6, 1842
Uwertura c-moll (na 4 ręce), JB 1:7, 1842
Uwertura A-dur (na 4 ręce), JB 1:8, 1842
Ze studentského života, JB 1:9, ok. 1842
Duet Bez słów (Duo beze slov), JB 1:13, ok. 1842
Kadryl B-dur (Quadrille), JB 1:14, 1843
Rapsodia As-dur (Skladba bez názvu), JB 2:10, 1843
Kadryl F-dur (Quadrille), JB 1:16, 1843 - 1844
Utwór nienazwany (Skladba bez nadpisu), JB 1:15, 1843 - 1844
Polka Es-dur Vzpomínka na Plzeň, JB 1:17, 1843 - 1844
Bagatele i Imprompta, JB 1:19, 1844
- Niewinność (Nevinnost)
- Zniechęcenie (Sklíčenost)
- Idylla (Idyla)
- Pragnienie (Touha)
- Radość (Radost)
- Baśń (Pohádka)
- Miłość (Láska)
- Niezgoda (Nesvár)
5 Walców (Valčíky), JB 1:18, 1844
Šest lístků do památníku, 1844 - 1862
- Kateřině Kolářové, JB 1:20
- Alžbětě Felicii Thunové, JB 1:25
- Josephini Finkové, JB 1:21
- Janu Kunzovi, JB 1:22
- Václavi Ulwerovi, JB 1:23
- Marii Prokschové, JB 1:81
Myśl ulotna (Pensée fugitive), JB :, 1845
Marsz d-moll Pochod válečníků, 1845
Marsz B-dur Venkovský pochod, 1845
Marsz E-dur Triumfalní pochod, 1845
Utwór nienazwany (Skladba bez nadpisu), JB 1:26, 1845
Sonata fortepianowa g-moll, JB 3:24, 1846
Polka Es-dur, JB 1:28, 1846
Etiuda w formie preludia C-dur, JB 3:18, 1846
Etiuda w formie pieśni a-moll, JB 3:18, 1846
Wariacje na temat czeskiej pieśni Sil jsem proso, 1846
6 preludiów (na 4 ręce), JB 1:30, 1846
Allegro capriccioso h-moll, JB 1:32, ok. 1847
Romans B-dur, JB 1:33, ok. 1847
Charakteristická skladba, JB 1:34, 1847 - 1848
6 Charakterystycznych kompozycji (Šest charakteristických skladeb), JB 1:35, 1847 - 1848
- W lesie (V lese)
- Rodząca się pasja (Vznikající vášeň)
- Pasterka (Pastýřka)
- Pragnienie (Touha)
- Wojownik (Válečník)
- Rozpacz (Zoufalství)
Marsz F-dur Pochod pražské studentské legie, JB 1:36, 1848
Marsz D-dur Pochod národní gardy, JB 1:37, 1848
Kaprys g-moll, JB 2:17, 1848
3 Polki salonowe, JB 1:60, 1848 - 1854
Szkice 1 (Črty 1), JB 1:66, 1848 - 1857
- Preludium
- Idylla (Idyla)
- Pamięć (Vzpomínka)
- Wytrwałość (Vytrvalá snaha)
Szkice 2 (Črty 2), JB 1:67, 1848 - 1857
- Scherzo-polka
- Melancholia (Zádumčivost )
- Přívětivá krajina
- Rapsodia (Rhapsodie)
Sceny weselne (Svatební scény), JB 1:44, 1849
- Marsz weselny (Svatební průvod)
- Narzeczeni (Ženich a nevěsta)
- Uroczystości ślubne: Taniec (Svatební veselí: Tanec)
Poklad melodií 1, JB 1:48, 1849 - 1850
- Preludium
- Capriccio
- Allegro Vivace
Poklad melodií 2, JB 1:49, 1849 - 1850
- Moderato
- Bez nazwy
- Toccata
- Moderato
- Tempo di marcia
Šest lístků do památníku, JB 1:51, 1849 - 1850
- Allegro – Prélude
- Moderato – Chanson
- Vivace
- Allegro comodo
- Moderato con amina
- Andante ma non troppo
Tři lístky do památníku, JB 1:65, 1849 - 1850
- Robertowi Schumannowi (Robertu Schumannovi)
- Pieśń wędrowca (Píseň pocestného)
- Je slyšet sykot, hukot, a svist...
Rondo dla młodzieży (Rondo pro mládež), JB 1:50, 1850
Polki z lat pięćdziesiątych (Polky z let padesátých), JB 1:57/55/56/53, 1852 - 1854
3 Polki (Tři poetické polky), JB 1:61, 1854
Andante Es-dur, JB 1:62, ok. 1855
Cid, JB 2:42, 1857 - 1858
Ballada e-moll, JB 2:43, 1858
Vidění na plese, JB 1:71, 1858
Polka C-dur, JB 1:71, 1858
Etiuda-scherzo C-dur, JB 1:73, 1858
Transkrypcja pieśni Der Neugierige z cyklu Piękna młynarka Franza Schuberta (Zvědavý, transkripce písně Franze Schuberta z cyklu Krásná mlynářka), JB 1:69, 1858
Etiuda koncertowa C-dur, JB 1:73, 1858 - 1859
Szkice do sceny Makbet i wiedźmy z "Makbeta" Szekspira (Macbeth, skizza ke scéně „Macbeth a čarodějnice“ ze Shakespeara), JB 1:75, 1859
Bettina Polka, JB 1:74, 1859
Wspomnienia z Czech w formie polki (Vzpomínky na Čechy ve formě polek), JB 1:76/77, 1859 - 1860
Etiuda koncertowa gis-moll Na brzegu morza (Na břehu mořském), JB 1:80, 1861
Fantazje na temat czeskiej pieśni ludowej (Koncertní fantasie na české národní písně), JB 1:83, 1862
Fantazje na tematy z "Dalibora" (Fantasie na temata z opery Dalibor), 1868
Polka z opery "Dwie wdowy" (Polka z Dvou vdov), JB :, 186
Sny (Sny: Šest charakteristických skladeb), JB 1:103, 1874 - 1875
- Zapomniane szczęście (Zaniklé štěstí)
- Pocieszenie (Útěcha)
- W Czechach (V Čechách: Vesnický výjev)
- W salonie (V salóně)
- Przed zamkiem (Před hradem)
- Święto ludowe (Slavnost českých venkovanů/Selská slavnost)
Czeskie tańce 1: 4 Polki (České tance 1: 4 Polky), JB 1:107, 1877
Czeskie tańce 2 (České tance 2), JB 1:114, 1879
- Furiant
- Kura (Slepička)
- Owies (Oves)
- Niedźwiedź (Medvěd)
- Cebulka (Cibulička)
- Dupák
- Ułan (Hulán)
- Obkročák
- Sousedská
- Skočná
Andante f-moll, JB 1:117, 1880
Romans g-moll, JB 1:121, 1880
Bettina Polka, JB 1:74, 1883
Fugi dwu/trzy/cztero -głosowe

Pieśni

Pohled mé dívky, JB 3:25, 1846
Żegnaj (Sbohem!), JB 3:25, 1846
Ból rozłąki (Bolest odloučení), JB 1:27, 1846
Wyzwanie (Vyzvání), JB 1:29, 1846
Jaro lásky, JB 1:53, 1853
O Gustawie, mój królu (O Gustave, můj králi), JB 1:93, 1867
Pieśni wieczorne (Večerní písně), JB 1:116, 1879
- Któż potrafi grać na złotych strunach? (Kdo v zlaté struny zahrát zná)
- Nie kamienujcie proroków! (Nakamenujte proroky!)
- Śniło mi się (Mně zdálo se)
- Hej, jakaż radość w rundzie (Hej, jaká radost v kole)
- Ze swych pieśni, tron ci zbudowałem (Z svých písní trůn ti udělám)

Podpis Smetany
Pomnik Smetany w rodzinnym Litomyślu
Grób Smetany na Wyszehradzie

Przypisy

↑ Bedrich Smetana na stronie allmusic.com. allmusic.com. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).
↑ Rok Muzyki Czeskiej (1). Bedřich Smetana – ojciec muzyki czeskiej - Dla Kultury [online], 2 marca 2024 [dostęp 2024-03-02] (pol.).
↑ Dorota Szwarcman: Czeska opera: nikt nic nie wie. „Polityka” 2013 nr 11 s. 89.

Linki zewnętrzne

Bedřich Smetana – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Bedřich Smetana – nuty w bibliotece Polona

[1] Bedrich Smetana na stronie allmusic.com. allmusic.com. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).

[2] Rok Muzyki Czeskiej (1). Bedřich Smetana – ojciec muzyki czeskiej - Dla Kultury [online], 2 marca 2024 [dostęp 2024-03-02] (pol.).

[3] Dorota Szwarcman: Czeska opera: nikt nic nie wie. „Polityka” 2013 nr 11 s. 89.

[1]

[2]

[3]