Aleksander Kowalewski (generał)

Ten artykuł dotyczy generała. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Aleksander Kowalewski

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	23 sierpnia 1879 Krasnystaw
Data i miejsce śmierci	1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1900–1928 i 1939–1940
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie
Jednostki	11 Dywizja Piechoty
Stanowiska	dowódca dywizji
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Kowalewski^[a] (ur. 23 sierpnia 1879 w Krasnymstawie^[2], zm. w kwietniu 1940 w Charkowie) – generał brygady Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się 23 sierpnia 1879 w Krasnymstawie, w rodzinie Wiktora i Zygmunty z Chylińskich^{[2][3][4][5][6][7]}. W 1897 ukończył Szkołę Junkrów, a trzy lata później Oficerską Szkołę Artylerii w Moskwie (Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa podała, iż ukończył Korpus Kadetów w Niżnym Nowogrodzie i Konstantynowską Szkołę Artyleryjską w Petersburgu)^[8].

Od 1900 zawodowy oficer armii carskiej. Do 1908 na stanowiskach dowódczych w artylerii, potem w szkole podoficerskiej i od 1909 inspektor poboru koni oraz komendant szkoły kucia koni w Warszawie. Od 1914 ponownie na stanowiskach dowódczych w 3 Brygadzie Artylerii Gwardii na froncie w walce z Niemcami (intendent baterii, dowódca parku artyleryjskiego, dowódca baterii). W 1916 dowódca dywizjonu na froncie – podpułkownik. W 1917, po rewolucji lutowej, wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji, a następnie przeniesiony został do III Korpusu Polskiego w Rosji^[8][9]. W 1918 w Inspektoracie Polskich Sił Zbrojnych na Ukrainie przy gen. Michaelisie jako pułkownik. Po rozwiązaniu Korpusu przedarł się do Polski.

W grudniu 1918 rozpoczął służbę w Wojsku Polskim^[10]. 15 lutego 1919 objął dowództwo 6 pułku artylerii polowej (w maju tego roku przemianowany na 7 pułk artylerii polowej). 6 października 1919 został mianowany szefem Biura Rady Wojennej^[11]. W 1920 podczas wojny z bolszewikami zajmował się na froncie sprawami uzbrojenia. Później szef biura w Komendzie Uzupełnień i członek komisji weryfikacji artylerzystów z armii carskiej.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 8. lokatą w korpusie oficerów artylerii^[12]. W latach 1922–1924 był szefem Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi^[13]. W międzyczasie (od 15 listopada 1923 roku do 15 sierpnia 1924 roku był słuchaczem I Kursu Centrum Wyższych Studiów Wojskowych^[14][15][16]). 1 grudnia 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, generała dywizji Władysława Sikorskiego, awansował go na stopień generała brygady ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 12. lokatą w korpusie generałów^[17][18]. 3 lutego 1925 został mianowany dowódcą 11 Dywizji Piechoty w Stanisławowie^[19]. Od 21 stycznia do 10 kwietnia 1925 był odkomenderowany do generalnego inspektora artylerii, w charakterze komendanta kursu dla wyższych dowódców artylerii^[20]. 7 marca 1927 został zwolniony ze stanowiska dowódcy dywizji^[21] i mianowany szefem 10 Okręgowego Szefostwa Artylerii w Przemyślu^[22]. Z dniem 31 października 1928 przeniesiony został w stan spoczynku^[23][24]. Mieszkał w Warszawie przy ul. Chłodnej 33 m. 14^[4].

We wrześniu 1939 powołany do służby wojskowej i wyznaczony na dowódcę zgrupowania w Brzeżanach. Z gen. L. Billewiczem organizował kombinowaną Grupę Operacyjną na Podolu. Na wieść o napaści sił sowieckich na Polskę zarządził wycofanie się w kierunku południowo-zachodnim. 19 września przyjął walkę z oddziałami sowieckimi pod Żurawnem koło Stryja. Po powzięciu wiadomości o dyrektywie ogólnej marszałka Rydza-Śmigłego skapitulował. Dostał się do niewoli radzieckiej. Był przetrzymywany w obozie starobielskim. W 1940 wraz z jeńcami osadzonymi w Starobielsku został przewieziony do Charkowa i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Charkowie oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 (część zbrodni katyńskiej). Figuruje w wykazie poz. 1388. Został pogrzebany w Piatichatkach^[25], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[26][9].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 roku został awansowany pośmiertnie na stopień generała dywizji^[27][28]. W dniach 9–10 listopada 2007 w Warszawie były odczytywane nazwiska ofiar zbrodni katyńskiej, awansowanych na wyższe stopnie wojskowe i służbowe, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[29].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6686 – 10 maja 1922^[30]
• Order Odrodzenia Polski^[25]
• Krzyż Walecznych – 8 października 1921^[31]

20 grudnia 1931 na 62. posiedzeniu Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucono wniosek o nadanie generałowi tego odznaczenia z uwagi na „brak pracy niepodległościowej”^[4][32].

• awanse generalskie oficerów II Rzeczypospolitej Polskiej z 2007
• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Charkowie

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 1 A-Ł. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-87103-55-1.
• Kowalewski Aleksander. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości sygn. I.480.279 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-28].
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Władysław Ryłko: Zarys historii wojennej 7-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.