Czako

Czako (z węg. csákó) – rodzaj wysokiej czapy wojskowej używanej od końca XVIII do początków XX wieku. Współcześnie w niektórych państwach wykorzystywane jeszcze w oddziałach reprezentacyjnych.

Czako ma płaskie denko i występuje zazwyczaj z daszkiem, niekiedy dodatkowo zwęża lub rozszerza się ku górze. Wykonywane ze skóry i sukna. Początkowo miało około 40 cm. wysokości, a ok. 1850 r. uległo skróceniu. Zdobione były często kitami, kokardami, pomponami (kulistymi i pędzelkowymi), pióropuszami lub tzw. cierlicami (niskimi kitami barwionymi kolorem pąsowym nad dole i białym na górze w kształcie szyszki świerkowej bądź owalu). W piechocie Cesarstwa Austriackiego do czaka mocowano także pęk kilku liści dębu.

• 
  Czako w formie prostej
• 
  Czako zwężające się ku górze
• 
  Skrócona forma czako
• 
  Czako ułańskie o specyficznym zwieńczeniu

Nazwę czako noszą także czapki górnicze. Czako górnicze nie posiada daszka, wykonywane jest z tektury, ma wysokość 12,5 cm. Obciągnięte jest czarną krepą. Z przodu zaopatrzone jest w godło górnicze, na które składa się pyrlik (młotek) i żelazko (krótki kilof). Narzędzia te służyły górnikom do rozbijania, urabiania węgla i drążenia szybów. Miotełka do czyszczenia otworów strzałowych, którą górnik trzymał zatkniętą za taśmę na kapeluszu, zamieniła się w zamocowany z lewej strony pióropusz z kogucich piór. Obowiązujące kolory pióropuszy (w Polsce):

• zielony – dla grupy dystynkcyjnej generalnego dyrektora górnictwa oraz generalnego dyrektora górniczego
• biały – dla grupy dystynkcyjnej dyrektorów, inżynierów i techników górniczych
• czarny – dla grupy dystynkcyjnej górników
• czerwony – dla członków orkiestry górniczej
• biało-czerwony – dla przewodzącego orkiestrze górniczej

• bermyca
• kepi
• bikorn
• trikorn

Zobacz multimedia związane z tematem: Czako

Zobacz hasło czako w Wikisłowniku

• Andrzej Krupa (red.): Encyklopedia wojskowa: dowódcy i ich armie, historia wojen i bitew, technika wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 162. ISBN 978-83-01-15175-1.
• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9.
• Zdzisław Żygulski jun., Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 411. ISBN 83-03-01483-8.
• Colonel Robert H. Rankin, Military Headdress – a pictorial history of military headgear from 1660 to 1914, s. 21, ISBN 0-85368-310-7.
• RenéR. Chartrand RenéR., The Portuguese Army of the Napoleonic Wars (3), Oxford: Osprey, 2000–2001, s. 45, ISBN 1-84176-157-5, OCLC 49568009 .