Ƶ

Ƶƶ – litera alfabetu łacińskiego powstała poprzez dodanie poziomej kreski w środku litery Z lub z.

Przez krótki okres używano jej w alfabecie tatarskim w pierwszej połowie XX wieku. Główne zastosowanie znalazła jedynie w piśmie odręcznym. Obecnie używana w łacińskiej pisowni języka czeczeńskiego, gdzie oznacza głoskę [ʒ]. W dialekcie austriackim języka niemieckiego oznacza w niektórych przypadkach (n.p. Zoo) Z.

Niemcy i Czesi używają często w piśmie odręcznym znaku Ƶ jako litery Z, co pozwala odróżnić literę od cyfry 2. Ponadto, we Włoszech pisze się literę ƶ w wyrazach, gdzie wymawiana jest jako dz (dla odróżnienia od zwykłego z wymawianego jako c). W oficjalnej włoskiej typografii rozróżnienie to nie jest stosowane.

W krojach kaligraficznych stosowanych np. w matematyce spotyka się poziomą kreskę w literze Z (np. ${\displaystyle {\mathcal {Z}}}$).

W pisowni polskiej znak Ƶ funkcjonuje jako stylizowany wariant znaku Ż^[1][2], zwłaszcza w piśmie odręcznym^[2]. Jest też stosowany niekiedy w elektronicznym wyświetlaniu zapisów, np. w tablicy z wynikami „Familiady”, stosowanej od 1994^[3].

W logotypie piwa Żywiec jest stosowana litera Ƶ̇ będąca połączeniem obu form Ż i Ƶ^[4].

Konwencja ta jest stosowana co najmniej od XIX wieku. Konstanty Wolski pisał:

{{Cytat}} Gołe linki: "źródło". Pomimo tego Komisja Ortograficzno-Onomastyczna^[5] Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk na pytanie pewnego urzędu, czy Ƶ mogło oznaczać Z lub Ż, odpowiedziała wymijająco^[6]

Istnieje pogląd, że Ƶ może oznaczać również Ź:

Nie są jednak znane przykłady użycia Ƶ jako Ź.^{[potrzebny przypis]}

Kreska przekreślająca literę nie zawsze jest prosta, por. winietę tytułową pierwszych numerów Życia Warszawy.

W standardzie Unicode ten znak jest dostępny odpowiednio na pozycjach:

• wielka litera Ƶ — U+01B5,
• mała litera ƶ — U+01B6.

Analogicznie można użyć zapisu w układzie dziesiątkowym przy odwołaniach znakowych stosowanych np. w HTML:

• wielka litera Ƶ — Ƶ oraz
• mała litera ƶ — ƶ.

Litera Ƶ może również pojawić się w alternatywnej formie zapisu Dż w postaci dwuznaku Dƶ. Ten następujący zapis budzi jednak kontrowersje i nie jest on zalecany.^{[potrzebny przypis]}