Święto Narodowe Trzeciego Maja
 "Uchwalenie Konstytucji 3 maja” – obraz Jana Matejki, 1891. Król Stanisław August (po lewej, w królewskiej szacie zdobionej gronostajami) wchodzi do kolegiaty św. Jana Chrzciciela, gdzie Konstytucja zostanie zaprzysiężona przez Sejm. Marszałkowie Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha niesieni na rękach przez posłów sejmowych. W tle Zamek Królewski, gdzie uchwalono Konstytucję. | |
| Dzień | |
|---|---|
| Państwa | |
| Typ święta | |
| Upamiętnia |
uchwalenie Konstytucji 3 maja przez Sejm Czteroletni (3 maja 1791) |
| Podobne święta | |
Święto Narodowe Trzeciego Maja – polskie święto państwowe obchodzone 3 maja ustanowione w 1919[1] i ponownie w 1990[2].
Dzień ten jest dniem wolnym od pracy.
Znaczenie daty
[edytuj | edytuj kod]3 maja 1791 w Rzeczypospolitej Obojga Narodów uchwalono jedną z pierwszych na świecie konstytucji[3]. Wyprzedziła ona m.in. konstytucję francuską. Konstytucja została uchwalona przez Sejm Czteroletni, który został zwołany w październiku 1788.
Ustanowienie święta
[edytuj | edytuj kod]Uchwalenie Konstytucji 3 maja zostało uznane za święto już 5 maja 1791.
Począwszy od 2007 roku 3 maja jest również świętem narodowym Litwy[4].
Dzieje obchodów
[edytuj | edytuj kod]Podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja 1792 wokół Warszawy skoncentrowano wiele jednostek wojskowych, których zabrakło w krytycznym momencie rosyjskiego ataku w 1792 r[5].
W okresie zaborów Polski obchodzenie rocznic Konstytucji 3 maja było zakazane przez wszystkich zaborców. Polacy, którzy odważyli się obchodzić publicznie to święto, byli karani. Na przykład za złożenie bukietu fiołków w rocznicę Konstytucji 3 maja w 1892 tajna policja rosyjska aresztowała w Warszawie nauczyciela Stanisława Mieczyńskiego, po czym wysłano go za ten czyn na trzyletnią zsyłkę do Odessy[6].
Obchody rocznicy Konstytucji 3 maja były organizowane także w skupiskach Polonii, m.in. w Chicago[7].
Uroczyste obchody rocznicy Konstytucji 3 maja organizowano w latach 1916–1918 w wielu miastach Królestwa Polskiego (najliczniejsze w Warszawie w 1916) po ewakuacji władz rosyjskich i bieżeństwie rosyjskiej ludności cywilnej, przeprowadzonym w 1915.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918, rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919. Po II wojnie światowej obchodzono je do 1946, kiedy w wielu miastach doszło do krwawych demonstracji studenckich. Od tego czasu władze zabroniły publicznego świętowania, a próby manifestowania były często tłumione przez milicję[8]. Święto to zostało oficjalne zniesione ustawą z 18 stycznia 1951 o dniach wolnych od pracy[9]. Dopiero w roku 1981 ponownie świętowano to historyczne wydarzenie – świadczą o tym gazety codzienne z tego czasu m.in. Trybuna Ludu, Głos Robotniczy, Życie Warszawy[potrzebny przypis].
3 maja 1982 r. z okazji rocznicy Konstytucji odbyły się w kilkunastu miastach w Polsce demonstracje uliczne, które w Warszawie przerodziły się w szczególnie gwałtowne zamieszki i starcia z milicją[10].
Święto Narodowe Trzeciego Maja przywrócono ustawą z 6 kwietnia 1990 (weszła w życie 28 kwietnia). Tego roku obchody święta 3 maja w Warszawie na pl. Zamkowym w Warszawie odbyły się w obecności prezydenta RP Wojciecha Jaruzelskiego.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Pierwsza od 1830 roku legalna manifestacja patriotyczna w Warszawie w 1916 roku.
-
Uroczystości 3 maja na terenie twierdzy Bobrujsk w 1918 r.
-
Defilada Wojska Polskiego z okazji dnia 3 maja, Warszawa, 1939.
-
Kamień upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 maja w 1791 r., i ustanowienie Święta Narodowego 3 Maja osłonięty staraniem Kręgu Pamięci Narodowej w 1994 r., w Parku Traugutta w Warszawie.
-
Łazienki Królewskie w Warszawie, 2007 (mężczyzna w mundurze żołnierza kawalerii z XVIII wieku).
-
Pochód trzeciomajowy w Łodzi, 2010.
-
Taniec Zespołu Pieśni i Tańca „Ziemia Bydgoska” podczas obchodów Święta Trzeciego Maja na Starym Rynku w Bydgoszczy, 2009.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ustawa z dnia 29 kwietnia 1919 r. o święcie narodowem trzeciego maja (Dz.U. z 1919 r. nr 38, poz. 281).
- ↑ Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o przywróceniu Święta Narodowego Trzeciego Maja (Dz.U. z 1990 r. nr 28, poz. 160).
- ↑ Tadeusz Zawadzki: Konstytucja 3 Maja – pierwsza czy druga?. www.polityka.pl, 21 kwietnia 2011. [dostęp 2020-08-27].
- ↑ Litewski historyk o Konstytucji 3 Maja. wiadomosci.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-02)]. na gazeta.pl (mar, PAP) [opublikowano: 2007-04-30].
- ↑ Jerzy Łojek, Geneza i obalenie Konstytucji 3 maja, Lublin 1991, s. 279.
- ↑ Boguszewska 1956 ↓.
- ↑ Marek Liszka, Co mnie tak dzier-zy przi Tobie, Orawo? Życie kulturalne Polonii orawskiej w Chicago, Wydawnictwo UJ, ISBN 978-83-233-9180-7 [dostęp 2018-11-09].
- ↑ Zakazane święta PRL-u – Historia – polskieradio.pl. polskieradio.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-06)]..
- ↑ Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 1951 r. nr 4, poz. 28).
- ↑ Pół roku po wprowadzeniu stanu wojennego, ponad jedenaście lat po zrywie niepodległościowym na Wybrzeżu w 1970 r. i 14 lat po protestach Marca 1968 r., 3 maja 1982 r., w święto uchwalenia Konstytucji 3 Maja, doszło do jednej z największych konfrontacji z władzą od czasu masakry z grudnia 1970 r.. [dostęp 2022-05-02].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
- Helena Boguszewska: „Pisma wybrane”, t. II. Warszawa: Czytelnik, 1956, s. 347.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Obchody święta 3 Maja 1939 roku w Warszawie w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – fragment przedwojennej Polskiej Kroniki Filmowej PAT.
- Obchody święta 3 Maja 1939 roku w Katowicach w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – fragment przedwojennej Polskiej Kroniki Filmowej PAT.
