Terry Pratchett

Terry Pratchett

Terry Pratchett (2009)
Imię i nazwisko	Terence David John Pratchett
Data i miejsce urodzenia	28 kwietnia 1948 Beaconsfield
Data i miejsce śmierci	12 marca 2015 Broad Chalke
Narodowość	angielska
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Epoka	fantasy i science fiction
Ważne dzieła
Świat Dysku
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Terry Pratchett, właśc. sir Terence David John Pratchett (ur. 28 kwietnia 1948 w Beaconsfield, zm. 12 marca 2015^[1] w Broad Chalke) – brytyjski pisarz fantasy i science fiction, najbardziej znany jako autor cyklu Świat Dysku. Inne jego dzieła to m.in. Trylogia Johnny’ego Maxwella i Trylogia Nomów. Współpracował także przy adaptacjach swojej twórczości na potrzeby sztuk teatralnych i gier komputerowych.

Jego pierwsza powieść Dywan została opublikowana w 1971. Pierwsza książka z serii Świat Dysku – Kolor magii – ukazała się w 1983 i od tego momentu autor kończył średnio dwie książki rocznie^[2].

Książki Pratchetta były w latach 90. najlepiej sprzedającymi się książkami w Wielkiej Brytanii^[2][3]. Do lutego 2007 roku sprzedał na całym świecie ok. 50 milionów książek^[4], a jego dzieła zostały przetłumaczone na 33 języki^[5]. Obecnie jest na drugim miejscu listy najchętniej czytanych pisarzy w Wielkiej Brytanii, a w USA na siódmym wśród pisarzy niepochodzących ze Stanów Zjednoczonych^[6].

Terry Pratchett w 1998 „za zasługi dla literatury” został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego w klasie Officer^[5]. Jego powieść Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie zdobyła w 2001 nagrodę Carnegie Medal za najlepszą książkę dla dzieci^[7]. Książki Pratchetta są często określane jako „kultowe”^[8][9]. W 2008 otrzymał tytuł honorowy Sir^[10].

Terry Pratchett urodził się w 1948 w Beaconsfield, jako syn Davida i Eileen Pratchett z Hay-on-Wye. Jego wczesne zainteresowania obejmowały m.in. astronomię, zbierał karty herbaty Brooke Bond(inne języki) o kosmosie, posiadał teleskop i pragnął zostać astronomem, nie miał jednak wystarczających zdolności matematycznych. Ta pasja spowodowała, że zainteresował się brytyjską i amerykańską prozą science fiction, co z kolei doprowadziło go do uczestnictwa w konwentach science fiction od około 1963/1964. Przestał w nich brać udział parę lat później, gdy dostał pierwszą pracę. Początkowo czytał prace H.G. Wellsa i Arthura Conana Doyle’a i „każdą książkę, którą powinno się przeczytać”.

W wieku 13 lat Pratchett opublikował w gazetce szkolnej swoje pierwsze opowiadanie – The Hades Business. Pierwsza komercyjna publikacja jego pracy nastąpiła, gdy miał 15 lat^[3][11].

W wieku 17 lat Pratchett opuścił szkołę i zaczął pracować jako dziennikarz Bucks Free Press. W tym czasie ukończył także kurs dziennikarstwa^[12].

Około 1968 roku^[13], podczas swojej pracy jako dziennikarz, Pratchett przeprowadzał wywiad z Peterem Banderem van Durenem, współdyrektorem niewielkiego wydawnictwa. Podczas spotkania Pratchett wspomniał, że napisał powieść Dywan^[14]. Bander van Duren i jego partner biznesowy, Colin Smythe, opublikowali książkę ilustrowaną obrazami autorstwa pisarza w 1971 roku. Powieść otrzymała kilka bardzo dobrych recenzji. Kolejnymi dziełami Pratchetta były książki science fiction Ciemna strona Słońca i Warstwy wszechświata, opublikowane w 1976 i 1981 roku^[12].

Po kilku zmianach miejsca pracy, w 1983 roku Pratchett zatrudnił się jako rzecznik prasowy w Central Electricity Generating Board (CEGB – Centralnego Zarządu Elektroenergetyki), w oddziale, na obszarze którego znajdowały się trzy elektrownie jądrowe. Pisarz żartował później, że wybrał idealny moment na rozpoczęcie tej kariery – tuż po wypadku w elektrowni jądrowej Three Mile Island w Pensylwanii. Mówił także, że napisałby książkę o doświadczeniach z tej pracy, gdyby uważał, że ktokolwiek mu uwierzy^[15].

Pierwsza powieść ze Świata Dysku – Kolor magii – została wydana w 1983 roku przez Colina Smythe’a (w twardej oprawie) i przez wydawnictwo New English Library(inne języki) (w miękkiej oprawie). Prawa do wydań w miękkiej oprawie zostały wkrótce odkupione przez wydawnictwo Transworld(inne języki), które publikuje książki Pratchetta do dziś. Pratchett zdobył popularność po tym, jak program Woman’s Hour nadawany w BBC Radio 4 wyemitował sześcioodcinkowy serial radiowy na podstawie Koloru magii. Stał się bardziej znany po wydaniu jego kolejnej powieści Blask fantastyczny w 1986 roku. W późniejszym czasie prawa do wersji w twardej oprawie zostały wykupione przez duże wydawnictwo Victor Gollancz(inne języki), które publikuje Pratchetta do dziś, a Smythe został agentem literackim pisarza. Pratchett był pierwszym pisarzem fantasy wydawanym przez Gollancza^[12]. Okładki do obu tych książek namalował Josh Kirby, co zapoczątkowało wieloletnią współpracę obu artystów trwającą aż do śmierci malarza w 2001 roku.

Pratchett rzucił pracę w CEGB w 1987 roku po publikacji czwartej powieści ze Świata Dysku – Morta, by całkowicie skupić się na pisarstwie. Sprzedaż jego powieści szybko wzrastała i wiele książek jego autorstwa okupowało szczyty list bestsellerów. Według „The Times” Pratchett był najlepiej sprzedającym się autorem z Wielkiej Brytanii w 1996^[12]. Niektóre jego książki były wydawane przez Doubleday, inne przez Transworld. Obecnie w USA Pratchett jest publikowany przez HarperCollins.

Według raportu Bookseller’s Pocket Yearbook z 2005, w 2003 Pratchett zdobył 3,4% rynku wydawniczego fantastyki w twardych oprawach, jeśli chodzi o liczbę sprzedanych egzemplarzy i 3,8% jeśli chodzi o ich wartość, co dało mu drugie miejsce po J.K. Rowling (odpowiednio 6% i 5,6%), podczas gdy na rynku książek z miękką oprawą Pratchett zajmuje piąte miejsce z 1,2% w liczbie i 1,3% w wartości sprzedanych książek (po Jamesie Pattersonie (1,9% i 1,7%), Alexandrze McCall Smisie, Johnie Grishamie i Tolkienie)^[16]. W Wielkiej Brytanii jego książki sprzedają się w 2,5 miliona egzemplarzy rocznie^[6].

Pratchett otrzymał nagrodę British Book Awards(inne języki) – Autor Roku w dziedzinie Fantasy i Science Fiction w 1994^[17]. W 1998 został kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego za zasługi dla literatury. Skomentował to w typowy dla siebie sposób: Sądziłem, że ‘zasługi dla literatury’ oznaczają powstrzymywanie się od pisania^[18]. Otrzymał także tytuł doktora honoris causa w dziedzinie literatury Uniwersytetu w Warwick w 1999^[19], Uniwersytetu w Portsmouth w 2001^[20], Uniwersytetu w Bath w 2003^[21] i Uniwersytetu w Bristolu w 2004^[22]. Powieść Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie otrzymała w 2001 roku Carnegie Medal dla najlepszej powieści dla dzieci (wręczoną w 2002 roku). W 2003 roku Pratchett umocnił swoją pozycję jednego z najbardziej lubianych brytyjskich autorów, dołączając do Charlesa Dickensa jako jedyny autor z pięcioma książkami na liście 100 najlepszych książek BBC (cztery z nich to powieści ze Świata Dysku). Był także autorem największej liczby książek w pierwszej dwusetce (piętnaście)^[23]. Wszystkie powieści o Tiffany Obolałej otrzymywały nagrodę Locus Award dla najlepszej książki dla młodzieży (2004, 2005, 2007)^[24].

W 1968 Terry Pratchett poślubił Lyn^[12]. W roku 1970 przeprowadzili się do Rowberrow w hrabstwie Somerset, a w 1976 roku urodziła się tam ich córka Rhianna. W 1993 r. rodzina przeniosła się na południowy zachód do Salisbury w hrabstwie Wiltshire, gdzie żyli do śmierci pisarza.

Rhianna Pratchett jest dziennikarką i „przypadkową kolekcjonerką kotów”^[25], napisała także opowiadanie fantasy pod tytułem Child of Chaos, rozpowszechniane wraz z grą cRPG Beyond Divinity. Pracowała też przy scenariuszach do kilku gier, m.in. Mirror’s Edge, Heavenly Sword i Overlord. Jest członkiem Writers’ Guild of Great Britain(inne języki)^[26].

Pratchett opisywał swoje sposoby spędzania wolnego czasu jako pisanie, spacery, komputery, życie^[27].

Terry Pratchett był także znany ze swojego zamiłowania do noszenia czarnych kapeluszy. Jako dziecko chciał zostać astronomem i zrealizował to marzenie, budując obserwatorium astronomiczne w swoim ogrodzie^[28]. Pratchett był ateistą i stronnikiem British Humanist Association(inne języki)^[29]; był jednym z sygnatariuszy listu otwartego, który sprzeciwiał się nadawaniu honorów państwowych wizycie papieża Benedykta XVI w Wielkiej Brytanii^[30].

31 lipca 2005 Pratchett skrytykował reportaże mediów o autorce Harry’ego Pottera J.K. Rowling, stwierdzając, iż niektórzy pracownicy mediów wydają się myśleć, że wywyższanie J.K. Rowling może być osiągnięte jedynie kosztem innych pisarzy^[31][8]. Jednakże nigdy nie wypowiedział się negatywnie o samych książkach tej pisarki.

Zainteresowanie Pratchetta orangutanami, którego przejawem jest jedna z najpopularniejszych postaci ze Świata Dysku, Bibliotekarz, było związane z pracą pisarza jako zarządcy w Orangutan Foundation UK^[32]. Jego działalność obejmowała wizytę na Borneo, gdzie w 1995 wraz z ekipą telewizyjną z Channel 4, kręcącą epizod programu „Jungle Quest”, obserwował orangutany w ich naturalnym środowisku^[33]. Podążając za przykładem Pratchetta, grupy fanowskie, takie jak the Discworld Conventions, uznały Orangutan Foundation za preferowaną organizację dobroczynną^[34].

12 grudnia 2007 dziennik Guardian poinformował, że Pratchett cierpi na rzadką odmianę choroby Alzheimera^[35]. Sam autor dowiedział się o tym w listopadzie. Cierpiał na zanik korowy tylny(inne języki). W jednej z książek autora pojawiło się nawiązanie do choroby: 25 maja niektórzy mieszkańcy Ankh-Morpork przypinają do ubrania gałązkę bzu, która jest również symbolem wsparcia dla badań nad chorobą Alzheimera^[36].

Pisarz przez wiele lat angażował się w walkę na rzecz legalizacji eutanazji. W grudniu 2010 wraz z ekipą BBC nakręcił kontrowersyjny film Decydując się na śmierć, o ostatnich chwilach życia nieuleczalnie chorego brytyjskiego milionera Petera Smedleya, który w szwajcarskiej klinice przed kamerami wypił truciznę. Film 13 czerwca 2011 został na Wyspach wyemitowany przez BBC.

Ostatnim dniem, w którym autor cokolwiek napisał, był 5 grudnia 2014 roku^[36].

Pratchett ma w swoim dorobku zarówno powieści fantasy, jak i science fiction, ale skoncentrował się niemal wyłącznie na pierwszym gatunku, gdyż według jego słów w fantasy „łatwiej zbudować świat wokół historii”^[37].

Terry Pratchett nie ukrywał, że wpływ na jego dzieła ma współczesna kultura. Nawiązania do niej były głównym źródłem jego humoru. W swoich powieściach nawiązał do wielu postaci z kultury masowej i historii^[38], choć zwykle w dość niespodziewany sposób. Pratchett lubił kryminały, co widać w dyskowej serii o Straży Miejskiej Ankh-Morpork^[37]. Był jedynakiem i jego postacie często nie mają rodzeństwa, ponieważ „w fikcji jedynacy są interesującymi postaciami”^[39]. Przykładem jest Susan Sto Helit.

Najwcześniejszymi inspiracjami Pratchetta były O czym szumią wierzby Kennetha Grahame’a, twórczość Isaaca Asimova i Arthura Clarke’a^[2]. W swoich dziełach nawiązywał także do takich pisarzy, jak P.G. Wodehouse, Tom Sharpe, Jerome K. Jerome, Larry Niven, Roy Lewis(inne języki)^[40], G.K. Chesterton i Mark Twain^[41].

Poza swoim charakterystycznym stylem pisania, Pratchett jest znany z używania w swoich książkach licznych, czasem wielopoziomowych przypisów^[42]. Przypisy te występują w różnej liczbie i wprowadzają zazwyczaj do powieści element humorystyczny, zawierają ciekawostki lub komentują narrację^[43]. Piętrowe przypisy są spotykane niezwykle rzadko w beletrystyce i nie są nigdy używane w wydawnictwach encyklopedycznych.

Inną charakterystyczną cechą dzieł Pratchetta jest brak podziału na rozdziały w większości z nich. Pratchett tłumaczył to stwierdzeniem: „życie nie dzieje się w rozdziałach” i ani w filmach, ani u Homera nie ma podziału na rozdziały. Pisarz uważał, że w powieściach dla dorosłych rozdziały są zbędne^[44]. Jednakże od tej reguły zdarzają się wyjątki: na rozdziały jest podzielony cykl o Tiffany Obolałej (albo Akwili Dokuczliwej), Moiście von Lipwigu, jak również Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie.

Imiona bohaterów i nazwy miejsc są często u Pratchetta aluzjami do ludzi i rzeczy w realnym świecie^[45][46]. Niektórzy bohaterowie są parodiami dobrze znanych postaci, np. Cohen Barbarzyńca to dyskowa wersja Conana Barbarzyńcy, zaś Leonard z Quirmu(inne języki) – Leonarda da Vinci.

Słynnym zabiegiem Pratchetta jest także akcentowanie wypowiedzi jednej z najbardziej znanych postaci Dysku, Śmierci, przez zapisywanie ich wielkimi literami, i pomijanie początkowej pauzy (w oryginale – cudzysłowu).

Pratchett zaczął używać komputerów do pisania, kiedy tylko stało się to możliwe. Jego pierwszym komputerem był Sinclair ZX81, ale pisać zaczął na modelu Amstrad 464, zastąpionym później przez PC. W wyniku jego doświadczeń z komputerami powstał Hex, jedno z niewielu fikcyjnych urządzeń tego typu w Świecie Dysku^[47]. Kiedy podróżował, zawsze zabierał ze sobą przenośny komputer do pisania^[15].

Pratchett był zapalonym graczem komputerowym i współpracował z zespołami programistów tworzących gry na podstawie jego prac. Lubił gry, które są inteligentne i posiadają pewną głębię i za przykład podawał Half-Life 2^[48].

Pratchett był jednym z pierwszych pisarzy używających Internetu do komunikowania się ze swoimi fanami. Od 1992 współpracował przy prowadzeniu usenetowej grupy dyskusyjnej alt.fan.pratchett^[49].

Pratchett fascynował się historią naturalną, do której nawiązywał wiele razy. Posiadał szklarnię pełną roślin mięsożernych^[50].

W 1995 roku skamieniały żółw morski z epoki eocenu, znaleziony w Nowej Zelandii, został nazwany na jego cześć Psephophorus terrypratchetti(inne języki) przez paleontologa Richarda Köhlera^[51].

W 2016 roku fani Pratchetta zwrócili się do Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej o nazwę pierwiastka chemicznego 117, chwilowo nazywanego ununseptium, który miał nazywać się oktaryną z proponowanym symbolem Oc (wymawiane jako ook)^[52]. Ostatecznie nazwą wybraną dla elementu 117 był tenes (ang. tennessine) z symbolem Ts^[53].

Pratchett był powiernikiem Orangutan Foundation w Wielkiej Brytanii^[54], ale był pesymistą co do przyszłości tego gatunku^[55]. Działania pisarza dotyczące jego ochrony obejmowały wizytę na Borneo wraz z ekipą telewizyjną Channel 4, by w 1995 roku nagrać odcinek Jungle Quest, obserwując orangutany w ich naturalnym środowisku^[56]. Podążając tropem Pratchetta, wydarzenia fanowskie, takie jak Discworld Conventions, objęły fundacje swoim patronatem^[57].

Jedna z najpopularniejszych postaci Pratchetta, Bibliotekarz Niewidocznego Uniwersytetu, jest czarodziejem, który został przemieniony w orangutana w magicznym wypadku i postanawia pozostać w tym stanie, ponieważ pomaga mu to w pracy.

Pratchett miał obserwatorium w swoim ogrodzie i był zapalonym astronomem od dzieciństwa. Wystąpił w programie BBC The Sky at Night(inne języki)^[58].

Pratchett sponsorował nagrodę dla nieopublikowanych powieściopisarzy science fiction wręczaną co dwa lata o nazwie Terry Pratchett First Novel Award. Nagrodą jest kontrakt wydawniczy z wydawcami Transworld(inne języki)^[59]. W 2011 roku nagrodę wygrał wspólnie David Logan(inne języki) za Half Sick of Shadows i Michael Logan za Apocalypse Cow^[60]. W 2013 roku nagrodę wygrał Alexander Maskill(inne języki) za The Hive^[61].

W 2015 roku osoby zarządzające majątkiem zmarłego Terry’ego Pratchetta ogłosiły darowiznę na nieprzewidziane wydatki University of South Australia^[62]. Sir Terry Pratchett Memorial Scholarship wspiera stypendium magisterskie na University’s Hawke Research Institute^[63].

 Osobny artykuł: Świat Dysku.

Licząca czterdzieści jeden powieści seria Świat Dysku, to humorystyczne, a często satyryczne fantasy. Autor osadził akcję w wymyślonym przez siebie świecie – Świecie Dysku jako alegorii zwykłego, codziennego życia. Nazwa Świat Dysku pochodzi od jego konstrukcji – świat ten jest ogromnym dyskiem leżącym na grzbiecie czterech słoni, które z kolei stoją na skorupie olbrzymiego żółwia A’Tuina płynącego przez pustkę. Powieści parodiują wiele zjawisk i idei dzisiejszego świata: kultowe postacie fantasy i science fiction (np. Conana Barbarzyńcę), filmy Ingmara Bergmana, specyfikę Australii, Hollywood, prasę, muzykę rock and roll czy historię Egiptu, nawiązują też do religii, filozofii, związków zawodowych, polityki czy monarchii.

Wraz z Ianem Stewartem i Jackiem Cohenem(inne języki), Pratchett napisał Naukę Świata Dysku (The Science of Discworld) (1999), Naukę Świata Dysku II: Glob (The Science of Discworld II: The Globe) (2002), Naukę Świata Dysku III: Zegarek Darwina (The Science of Discworld III: Darwin’s Watch) (2005) oraz Naukę Świata Dysku IV: Dzień sądu (The Science of Discworld IV: Judgement Day) (2013). Wszystkie te książki opowiadają o postaciach ze Świata Dysku obserwujących i eksperymentujących na świecie bardzo podobnym do naszego. Powieści te posiadają także rozdziały, które w popularnonaukowy sposób opisują prawa rządzące naszym światem (np. ewolucję). W 1999 Terry Pratchett nazwał Cohena i Stewarta Honorowymi Czarodziejami z Niewidocznego Uniwersytetu. Stało się to na tej samej ceremonii, na której Terry Pratchett otrzymał od Uniwersytetu w Warwick honorowy stopień naukowy^[19].

 Osobny artykuł: Trylogia Nomów.

• 1989 – Nomów księga wyjścia (Truckers),
• 1990 – Nomów księga kopania (Diggers),
• 1990 – Nomów księga odlotu (Wings)

• 1992 – Tylko ty możesz uratować ludzkość (Only You Can Save Mankind),
• 1993 – Johnny i zmarli (Johnny and the Dead),
• 1995 – Johnny i bomba (Johnny and the Bomb)

• 2012 – Długa Ziemia (The Long Earth),
• 2013 – Długa wojna(inne języki) (The Long War),
• 2014 – Długi Mars(inne języki) (The Long Mars)^[64]
• 2015 – Długa utopia(inne języki) (The Long Utopia)^[65]
• 2016 – Długi kosmos(inne języki) (The Long Cosmos)^[66]

• 1971 – Dywan (The Carpet People), później mocno zmieniona i wydana ponownie w 1992,
• 1976 – Ciemna strona Słońca (The Dark Side of the Sun),
• 1981 – Warstwy wszechświata (Strata) – Drugie polskie wydanie jako Dysk, jedna z nielicznych książek science fiction w dorobku autora, nawiązująca do Pierścienia Larry’ego Nivena,
• 1989 – Kot w stanie czystym (The Unadulterated Cat) – opowieść o prawdziwych kotach (z Grayem Jolliffem(inne języki)),
• 1990 – Dobry omen (Good Omens), wspólnie z Neilem Gaimanem,
• 2008 – Nacja (Nation),
• 2012 – Spryciarz z Londynu(inne języki) (Dodger),
• 2012 – Mgnienie ekranu (A Blink of the Screen) – zbiór opowiadań wydanych w latach 1963–2009,
• 2014 – Kiksy klawiatury. Eseje i nie tylko (A Slip of the Keyboard) – zbiór opowiadań nie poświęconych fantastyce
• 2017 – Sztuczna broda Świętego Mikołaja, zbiór świątecznych opowiadań^[67]

• After the King pod redakcją Martina H. Greenberga(inne języki) (1992) zawiera Trollowy most, opowiadanie o Cohenie Barbarzyńcy,
• The Wizards of Odd pod redakcją Petera Haininga(inne języki) (1996) (polskie wydania: Czarnoksiężnicy z dziwacznego grodu, 1999; ponownie Czarnoksiężnicy z Krainy Osobliwości, 2007) zawiera opowiadanie Teatr okrucieństwa,
• The Flying Sorcerers pod redakcją Petera Haininga (1997) – „sequel” książki The Wizards of Odd zawiera opowiadanie „Turntables of the Night”,
• Knights of Madness, pod redakcją Petera Haininga (1998) – „sequel” książki The Flying Sorcerers zawiera opowiadanie Trollowy most,
• Legends, pod redakcją Roberta Silverberga (1998) (polskie wydanie – Legendy – 1999) zawiera opowiadanie Rybki małe z wszystkich mórz,
• Meditations on Middle-Earth (2002),
• The Leaky Establishment powieść Davida Langforda(inne języki), do której Pratchett napisał przedmowę,
• The Mammoth Book of Comic Fantasy pod redakcją Mike’a Ashleya(inne języki) (2001) zawierająca Trollowy most,
• Once More* *With Footnotes pod redakcją Priscilli Olson i Sheili M. Perry (2004) – książka będąca zbiorem opowiadań, esejów i artykułów autorstwa Pratchetta,
• Now We Are Sick napisana przez Neila Gaimana i Stephena Jonesa zawierająca wiersz „The Secret Book of the Dead”,
• The Writers’ and Artists’ Yearbook 2007 zawierająca artykuł autorstwa Pratchetta o procesie pisania fantasy.

Johnny i zmarli i 14 powieści Świata Dysku zostało przerobionych na sztuki teatralne przez Stephena Briggsa(inne języki) i opublikowanych w formie książki^[68]. Dodatkowo powieść Panowie i damy została zaadaptowana na scenę przez Iranę Brown, a Piramidy przez Suzi Holyoake w 1999^[69].

Na podstawie powieści Johnny i zmarli powstał serial telewizyjny dla ITV w 1995. W styczniu 2006 stacja BBC stworzyła trzyczęściową adaptację książki Johnny i bomba.

Dwuczęściowy film Wiedźmikołaj nakręcony na podstawie książki o tym samym tytule, w którym wystąpili m.in. David Jason(inne języki) i Ian Richardson (a także, jako statysta, sam pisarz) po raz pierwszy został nadany przed świętami Bożego Narodzenia, 17 i 18 grudnia 2006 na kanale Sky One. Pratchett był przeciwny filmom z żywymi aktorami osadzonymi w Świecie Dysku po negatywnych doświadczeniach z reżyserami z Hollywood^[70]. Zmienił swoje zdanie, gdy zobaczył, że reżyser Vadim Jean(inne języki) i producent Rod Brown byli bardzo entuzjastyczni i chętni do współpracy^[71].

Również dwuczęściowy Kolor magii (będący w istocie połączeniem powieści Kolor magii i Blask fantastyczny) został wyemitowany na Wielkanoc (23 i 24 marca) 2008, także przez Sky One^[72][73]. W rolach głównych wystąpili David Jason(inne języki) jako Rincewind i Sean Astin jako Dwukwiat. 31 maja 2010 odbyła się w Sky One premiera ekranizacji Going Postal (Piekła pocztowego)^[74][75].

Trylogia Nomów została zekranizowana jako seria filmów animowanych przez Cosgrove Hall Films(inne języki) dla Thames Television. Trzy wiedźmy i Muzyka duszy także zostały zanimowane przez Cosgrove Hall Films dla Channel 4 w 1996.

Na podstawie powieści Pratchetta Wolni Ciut Ludzie miał zostać nakręcony film w reżyserii Sama Raimi; planowa data wejścia na ekrany to 2013^[76].

Kolor magii, Straż! Straż!, Trzy wiedźmy, Mort i Pomniejsze bóstwa zostały zaadaptowane jako słuchowiska, a na podstawie książki Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie można było wysłuchać 90-minutowej sztuki^[77] w BBC Radio 4.

Na podstawie książek Kolor magii, Blask fantastyczny, Mort i Straż! Straż! zostały wydane powieści graficzne.

GURPS Discworld(inne języki) (wydawca Steve Jackson Games, 1998) i GURPS Discworld Also (wydawca Steve Jackson Games, 2001) to podręczniki do gier fabularnych napisane przez Terry’ego Pratchetta i Phila Mastersa, które pozwalają graczom „wejść” do Świata Dysku (oba są oparte na mechanice GURPS). Pierwsza z tych książek została ponownie wydana we wrześniu 2002 pod tytułem The Discworld Roleplaying Game z ilustracjami autorstwa Paula Kidby.

Świat Dysku stał się podstawą kilku gier komputerowych wydanych na różnych platformach, takich jak Sega Saturn, Sony Playstation, Philips CD-i i 3DO, a także na PC, zarówno w wersji dla systemu DOS, jak i Windows. Najbardziej znanymi grami są:

• The Colour of Magic(inne języki), pierwsza gra o Świecie Dysku i jak dotąd jedyna bazująca na konkretnej powieści wydana w 1986 na ZX Spectrum i Commodore 64.
• Discworld(inne języki), animowana gra typu wskaż i kliknij stworzona przez Teeny Weeny Games i Perfect 10 Productions w 1995.
• Discworld II: Missing, Presumed...!?(inne języki), sequel gry Discworld wydana przez Perfect Entertainment w 1996, w Ameryce Północnej z podtytułem Mortality Bytes!.
• Discworld Noir(inne języki) pierwsza bazująca na Świecie Dysku gra 3D, parodia gatunku filmowego film noir. Gra została zrobiona przez Perfect Entertainment i opublikowana przez GT Interactive na PC i PlayStation w 1999. Wydana jedynie w Europie.

Świat Dysku stał się podstawą dla fabuły kilku gier planszowych, takich jak:

• The Witches: A Discworld Game (2013),
• Discworld: Ankh-Morpork (2011), wydaną w Polsce w 2011 jako Świat Dysku – Ankh Morpork^[78],
• Guards! Guards! A Discworld Boardgame (2011),
• Watch Out: Discworld Board Game (2004),
• Thud (2002),
• Cripple Mr. Onion (1993).

• From The Discworld (1994) to zbiór 14 piosenek Dave’a Greenslade’a(inne języki) inspirowanych powieściami ze Świata Dysku. Na albumie znajdują się piosenki i utwory instrumentalne inspirowane twórczością Pratchetta^[79].
• Steeleye Span(inne języki) współpracował z Pratchettem, aby napisać i wyprodukować album Wintersmith(inne języki) (październik 2013), oparty na powieści Wolni Ciut Ludzie^[80].

Najbardziej znanym tłumaczem dzieł Pratchetta na język polski jest Piotr Cholewa, który przełożył wszystkie książki z cyklu Świat Dysku. Dwie pierwsze części cyklu o Akwili Dokuczliwej wraz z Zadziwiającym Maurycym i jego uczonymi szczurami, zostały przełożone początkowo przez Dorotę Malinowską-Grupińską. Cholewa przetłumaczył jednak trzecią część o Akwili, zmieniając nazwy własne i imiona niektórych postaci, np. główną bohaterkę nazwał Tiffany Obolałą. W listopadzie 2010 ukazało się nowe wydanie pierwszej (Wolni Ciut Ludzie)^[81], a w 2011. drugiej książki z cyklu o Tiffany Obolałej (Kapelusz pełen nieba) w wykonaniu Piotra Cholewy^[82].

Pierwsze, nienależące do dyskowego cyklu książki Pratchetta przetłumaczył Jarosław Kotarski.

W 1995 Piotr Cholewa za przełożenie Koloru magii otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich.

Zobacz kolekcję cytatów z Terry’ego Pratchetta w Wikicytatach

Kolekcja esejów o pracy pisarza została zawarta w książce Terry Pratchett: Guilty of Literature, zredagowanej przez Andrew M. Butlera, Edwarda Jamesa i Farah Mendlesohn, opublikowanej przez Science Fiction Foundation w 2000. Druga, poszerzona edycja tej książki została wydana przez Old Earth Books w 2004. Andrew M. Butler napisał także Pocket Essentials Guide to Terry Pratchett opublikowane w 2001. Writers Uncovered: Terry Pratchett to biografia dla młodych czytelników napisana przez Vica Parkera, wydana przez Heinemann Library w 2006.

• Oficjalna strona Terry’ego Pratchetta (ang.)
• L-Space Web (ang.)
• L-Space Wiki (ang. • niem. • cz.)