Karol Potkański
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Dziedzina sztuki |
pisarz |
Karol Potkański, właśc. Jan Nepomucen Karol Potkański (ur. 16 kwietnia 1861 w Prędocinku, zm. 16 sierpnia 1907 w Krakowie) – polski historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, etnograf, badacz regionu, taternik.
Życiorys
Po śmierci rodziców wychowaniem Karola zajęła się Karolina z Bukowieckich Malczewska, właścicielka Prędocinka i wuj Julian Malczewski, urzędnik Radomskiego Towarzystwa Kredytowego, ojciec Jacka Malczewskiego. Otrzymał staranne wychowanie, a także i przygotowanie do późniejszych studiów historycznych. Z powodu słabego zdrowia do 15 roku życia przebywał w Prędocinku, potem w Krakowie, gdzie wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Karol Potkański studiował nauki humanistyczne, lecz nie ukończył Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W 1883 przebywając w podradomskim Prędocinku, rozpoczął poszukiwania naukowe w archiwum radomskim, a następnie kaliskim i warszawskim, których efektem, min., było opracowanie rozprawy naukowej Zapiski herbowe z dawnych ksiąg radomskich i piotrkowskich, ogłoszonej w III tomie Archiwum Komisji Historycznej i zebranie materiałów, które posłużyły do przedstawienia biogramu rodu Potkańskich Potkańscy herbu Brochwicz zamieszczonego w Złotej księdze szlachty polskiej[1] Teodora Żychlińskiego.
W 1890 dokonał, wraz z Klimkiem Bachledą, pierwszego zimowego wejscia na Kasprowy Wierch[2]
Od 1902 profesor historii krajów austriackich Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1904 członek Akademii Umiejętności. Zajmował się głównie badaniem stosunków społeczno-gospodarczych średniowiecza zarówno w Polsce, jak i na całej Słowiańszczyźnie, a także zagadnieniami pierwotnego osadnictwa, m.in. na Podhalu. Jako jeden z pierwszych naukowców polskich posiłkował się w badaniach historycznych innymi naukami, między innymi etnografią. Był ponadto prezesem Polskiej Sztuki Stosowanej oraz redaktorem kwartalnika Lud[3].
Do Zakopanego przyjeżdżał od 1877, utrzymując rozległe kontakty z całą zakopiańska elitą intelektualną. Był gorącym entuzjastą gór i góralszczyzny. Żywo zainteresowany propagowaniem „stylu zakopiańskiego” jako jeden z pierwszych zamówił sobie „góralskie” meble[3].
Należał do wybitnych taterników końca XIX wieku. Wraz z przewodnikami zdobył jako pierwszy Cubrynę (1884), Mały Ganek (1892), a także jako drugi wszedł na Mnicha (1887). W zimie dokonał pierwszych wejść na Krzyżne (1894), Kasprowy Wierch (1890) i Czerwone Wierchy[4]. Podróżował również po Alpach[3].
W ostatnich latach życia chorował[5]. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w pasie 48[6]. Przyczyną jego przedwczesnej śmierci była anemia złośliwa (ponadto mediewistę trapiły stale stany psychotyczne). Ponieważ nie miał rodziny, koszty budowy grobowca sfinansował Henryk Sienkiewicz[7].
Stanisław Witkiewicz utrwalił jego wizerunek w swojej książce Na przełęczy (również w rysunku), zaś Jacek Malczewski - w znanym portrecie[3].
Wybrana bibliografia
- Kraków przed Piastami (1898)[8]
- Lachowie i Lechici[9]
- Studia nad osadnictwem Polski w wiekach średnich (1895)
- Pisma pośmiertne (1922–1924)
Przypisy
- ↑ T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, t. 23, s.100n, Poznań 1901.
- ↑ https://ciekawostki.online/ciekawostki/849/o-kasprowym-wierchu/
- ↑ a b c d Listy o stylu zakopiańskim 1892-1912, wstęp, komentarz, opracowanie Michał Jagiełło, Wydawnictwo Literackie, Kraków1979, ISBN 83-08-00081-9, s. 42;
- ↑ Profil pisarza na stronie Tatry z-ne.pl.
- ↑ Skon młodego uczonego. „Nowości Illustrowane”. Nr 34, s. 2-3, 24 sierpnia 1907.
- ↑ Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 133. ISBN 83-08-01428-3.
- ↑ Aleksander Krawczuk: Opowieści o zmarłych. Cmentarz Rakowicki część 3 i 4. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza w Krakowie, 1988, s. 62. ISBN 83-03-02300-4.
- ↑ Karol Potkański, Kraków przed Piastami, wyd. 1897 [online], Osobne odb. z Tomu XXXV. Rozpraw Wydziału historyczno-filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie. Rzecz czytana na posiedzeniu Wydziału historyczno-filozoficznego dnia 15 marca 1897., polona.pl [dostęp 2019-07-11].
- ↑ Lachowie i Lechici, wyd. 1897 [online], Osobne odb. z Tomu XXVII. Rozpraw Wydziału filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie, polona.pl [dostęp 2019-07-11].
Linki zewnętrzne
- Dzieła Karola Potkańskiego w bibliotece Polona