Hipacy Pociej

Hipacy Pociej

Adam Pociej

Kraj działania	I Rzeczpospolita
Data i miejsce urodzenia	12 sierpnia 1541 Rohacze lub Różanka
Data i miejsce śmierci	18 lipca 1613 Włodzimierz
Miejsce pochówku	Sobór Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu
Metropolita kijowski
Okres sprawowania	1599–1613
Biskup włodzimiersko-brzeski
Okres sprawowania	1593–1613
Wyznanie	prawosławne katolicyzm
Kościół	Patriarchat Konstantynopolitański Kościół unicki w I Rzeczypospolitej
Chirotonia biskupia	1593 (jako bp prawosławny)
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam Hipacy Pociej

Pociej
Rodzina	Pociejowie
Ojciec	Lew Patejewicz Tyszkowicz
Matka	Hanna Łoza
Żona	Anna z książąt Hołowniów-Ostrożeckich
Dzieci	Jan Pociej Piotr Pociej Krzysztof Pociej Aleksandra z Pociejów Fryderykowa Podhorodeńska NN (córka) Katarzyna z Pociejów Rafałowa Leszczyńska

Adam (Hipacy) Pociej (ur. 12 sierpnia 1541 w Rohaczach lub w Różance, zm. 18 lipca 1613 we Włodzimierzu) – działacz religijny, społeczny i polityczny, polemista religijny, kasztelan brzeski (1588–1593); po śmierci żony wstąpił do klasztoru prawosławnego, przybierając imię Hipacy. Od 1593 prawosławny biskup włodzimierski i brzeski, współtwórca unii brzeskiej (1596), następnie greckokatolicki metropolita halicki i kijowski (1599–1613), jeden z twórców Kościoła unickiego w I Rzeczypospolitej, pisarz ziemski brzeskolitewski.

Urodził się w Rohaczach^[1] (Rochaczach^[a][2], Rogaczach^[3]) lub w Różance^[b][4], w rodzinie podlaskiej szlachty prawosławnej posługującej się herbem Waga. Według niektórych historyków studiował na Akademii Krakowskiej, ale brakuje jego nazwiska w albumie studentów^[4]. Przebywał na dworze gorącego zwolennika reformacji i gorliwego kalwina Mikołaja Radziwiłła Czarnego, pod którego wpływem przeszedł na kalwinizm. Jako poseł województwa brzeskolitewskiego i przedstawiciel Wielkiego Księstwa Litewskiego podpisał akt unii lubelskiej 1569 roku^[5]. Był sekretarzem (do 1572 r.) króla Zygmunta Augusta. Prawdopodobnie uczestniczył w wojnie z Rosją, walcząc m.in. pod Kiesią i Połockiem^[4]. W czasie bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego był członkiem sądu kapturowego województwa brzeskiego litewskiego. Sędzia ziemski do 1580 r., kasztelan brzeski (od 1588 r.) i senator. W r. 1574 powrócił do prawosławia, prawdopodobnie pod wpływem żony^[4].

Bliski przyjaciel księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego, należał do grupy publicystów i myślicieli przychylnych idei unii prawosławia z katolicyzmem. Owdowiawszy (1592), wstąpił do prawosławnego klasztoru, przybierając imię Hipacy. W 1593 r. dzięki poparciu Ostrogskiego został biskupem (władyką) włodzimiersko-brzeskim. Rzecznik zjednoczenia Kościoła prawosławnego na wschodnich terenach Rzeczypospolitej z Kościołem katolickim. 2 sierpnia 1595 roku projekt unii, pomimo sprzeciwu potężnego Ostrogskiego, zatwierdził król Zygmunt III Waza. 23 grudnia 1595 roku przedstawiciele episkopatu prawosławnego: władyka łucki Cyryl Terlecki i władyka włodzimiersko-brzeski Hipacy Pociej zadeklarowali w Rzymie akt unii, a papież Klemens VIII ogłosił unię Kościoła katolickiego i Cerkwi prawosławnej. Utworzono osobny obrządek greckokatolicki, zachowujący odrębną liturgię i małżeństwa kapłanów, ale uznający prymat papieża. Na synodzie Kościoła prawosławnego w Brześciu 16–20 października 1596 roku zawarto unię prawosławnych z katolikami. Powstał w ten sposób Kościół unicki. Hipacy Pociej był sygnatariuszem aktu unii brzeskiej w 1596 roku^[6].

Jako biskup włodzimiersko-brzeski, a następnie archimandryta Ławry Peczerskiej w Kijowie (1599), i wreszcie metropolita (1600) Pociej działał na rzecz umocnienia Cerkwi unickiej w Rzeczypospolitej i przyciągnięcia do niej prawosławnej szlachty oraz duchowieństwa, zjednując na rzecz unii biskupstwo przemyskie (1611 r.). Przy pomocy Rutskiego podjął reformę bazylianów i starania o sprowadzanie do Polski karmelitów bosych, aby wsparli reformę i unię.

21 sierpnia 1609 r. przeciwnicy unii dokonali w Wilnie nieudanego zamachu na życie Pocieja. Zmarł 18 lipca 1613 r. we Włodzimierzu, gdzie został pochowany w Soborze Uspieńskim. Jego następcą na stanowisku metropolity unickiego został Józef Welamin Rutski.

Od Hipacego Pocieja zaczyna się^[c] katolicka linia sukcesji apostolskiej wiodąca do współczesnych biskupów i zwierzchników Kościołów greckokatolickich: chorwackiego (Nikola Kekić^[7]), italoalbańskiego (Sotìr Ferrara^[8]), macedońskiego (Kiro Stojanow^[9]), rumuńskiego (Alexandru Rusu^[10]), rusińskiego (Ivan Ljavinec^[11]), słowackiego (John Pazak^[12], Cyril Vasiľ^[13]), ukraińskiego (Światosław Szewczuk^[14], Iwan Choma^[15], Teodor Majkowicz^[16], Isidore Borecky^[17] i in.), węgierskiego (Fülöp Kocsis^[18]).

Postać Hipacego Pocieja została umieszczona na obrazie Jana Matejki „Kazanie Skargi”^[19][20].

• Kazania y Homilie męża bożego Niesmertelnej Slavy y Pamięci Hipacyusza Pocieja Metropolity Kijowskiego, Halickiego y calaey Rusi, Biskup Wlodzimierskiego y Brzeskiego.
• Respons Hipacyusza Pocieia Metropolity całey Rusi, Biskupa Włodzimierskiego y Brzeskiego, na List Melecyusza Patryarchi Alexandryiskiego
• Unia, abo wykład artykułów do zjednoczenia (1595), ogłoszone anonimowo.
• Kalendarz rzymskich nowin (1596)
• Antirresis (1599, po polsku w 1600) – replika na demagogiczne zarzuty Marcina Broniewskiego^[21]
• Obrona soboru florenckiego (1603)
• Harmonia albo konkordacja wiary (1608)
• Poselstwo do papieża rzymskiego Sixta IV od duchowieństwa i od książąt i panów ruskich w roku 1476, (1605)
• Listy do księcia Konstantego Ostrogskiego (gorliwego przeciwnika unii), Lwa Sapiehy i innych.

• unia brzeska
• Ukraińska Cerkiew greckokatolicka
• Pociejowie
• województwo brzeskolitewskie
• Zwierzchnicy Kościoła greckokatolickiego (Ukraińskiej Cerkwi greckokatolickiej)

• Edward Ozorowski, Pociej Hipacy, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 3, Warszawa 1982, s. 385–387.
• Katarzyna Zechenter, Dzieło Hipacego Pocieja o Unii Brzeskiej, „Analecta Cracoviensia”, XX, 1988, s. 501–516, ISSN 0209-0864.
• Archbishop Hipacy (Ipatij) Pociej (Potij) [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2016-08-10]  (ang.).

• Adam Hippacy Pociej. „Lwowianin Przeznaczony Krajowym i Zagranicznym Wiadomościom”. 4, s. 73–83, 1840.

• Portret Hipacego Pocieja. [dostęp 2006-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
• Portret Hipacego Pocieja. [dostęp 2006-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
• Hipacy Pociej na obrazie Matejki „Kazanie Skargi”
• Hipacy Pociej, List do kniazia Konstantego Konstantynowicza Ostrogskiego z 3 czerwca 1598 r.
• Unia greków z Kościołem rzymskim 1595 roku (przekład na współczesny język ukraiński)
• Antoni Mironowicz: Kościół prawosławny i unicki w Rzeczypospolitej w latach 1596–1648. [dostęp 2006-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
• Antoni Mironowicz, Sylwester Czetwertyński, Kościół prawosławny w XVII wieku. [dostęp 2006-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-21)].
• Tomasz Kempa: Nieznane listy biskupów unickich do kanclerza Lwa Sapiehy. [dostęp 2006-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-12)].
• Hipacy Pociej – dzieła w bibliotece Polona