Herbatnik

Herbatnik – pieczony produkt konsumpcyjny, posiadający formę małych i twardych, czasami słodzonych ciasteczek na bazie mąki, tłuszczu (np. masła), cukru i środków spulchniających.

Herbatniki to rodzaj pieczywa cukierniczego trwałego, o strukturze drobnoporowatej lub wielowarstwowej, z ciasta nielaminowanego lub laminowanego na bazie mąki, tłuszczu (np. masła), cukru i środków spulchniających wzbogaconego dodatkami smakowo-zapachowymi^[1].

Wyróżnia się dwa typy herbatników: laminowane i nielaminowane, które dzielą się na dwa rodzaje: przekładane i nieprzekładane nadzieniem. Wśród herbatników przekładanych nadzieniem wyróżnia się następujące odmiany ze względu na nadzienie: cukrowo-tłuszczowe, pralinowe, z jąder nasion oleistych. Herbatniki laminowane nieprzekładane dzielą się na: cukrowe, mało cukrowe i bezcukrowe, a nielaminowane na cukrowe, cukrowo-biszkoptowe, mało cukrowe i bezcukrowe^[1]. Jedną z odmian herbatników laminowanych są krakersy^[2].

W języku polskim wyraz „herbatnik” podchodzi od słowa „herbata”, jako że herbatniki wraz z napojem herbacianym bywają serwowane podczas niezobowiązujących spotkań towarzyskich. Wypiek ten znany jest w całej Europie, pod następującymi nazwami: śr. wł. biscotti, fr. bescuit, niem. Zwieback, nider. bisquit, hiszp. galleta.^{[potrzebny przypis]}

W języku angielskim słowo biscuit odnosi się do dwóch różnych produktów – w amerykańskiej odmianie języka angielskiego biscuit oznacza mały, miękki wypiek, przypominający scone, natomiast w brytyjskiej odmianie języka angielskiego biscuit to herbatnik^[3]. Różnica w znaczeniu związana jest z etymologią słowa biscuit.

Średniofrancuskie słowo bescuit^[a] oznacza „dwa razy gotowane”. Nazwa ta nawiązuje do sposobu ich przyrządzania – ciastka były pierwotnie wytwarzane w dwukrotnym procesie obróbki termicznej: najpierw pieczone, a następnie suszone w „wolnym piecu”. Termin ten został adaptowany do języka angielskiego w XIV wieku^[4]. Słowo bisquite w średnioangielskim oznaczało twardy, dwa razy pieczony produkt.

Od ok. 1703 roku twarde ciastko podobne do herbatnika nazywano w języku niderlandzkim koekje, co jest zdrobnieniem słowa koek (ciastko)^[5]. Może to być związane z rosyjskim lub ukraińskim tłumaczeniem, gdzie nazwę ciasteczek do herbaty, biszkoptów, tłumaczono jako biscuit.

Różnica między wtórnym holenderskim słowem a tym pochodzenia łacińskiego wynika z różnych technologii pieczenia ciasta – herbatników i biszkoptów. Ponadto, biscuit to również rodzaj piernika, jakim są herbatniki imbirowe.

Kiedy Europejczycy zaczęli emigrować do Stanów Zjednoczonych, doszło do kolizji znaczeniowej. Takie samo określenie oznaczało różniące się produkty w zależności od grupy etnicznej. Dla ujednoznacznienia, po amerykańskiej wojnie o niepodległość przeciw Brytyjczykom, przyjęto w amerykańskiej wersji języka angielskiego słowo cookie, dla odróżnienia od maleńkich chlebków wypiekanych na zaczynie, bardzo popularnych w południowych stanach USA, które pozostały przy swojej zwyczajowej nazwie biscuit.

Walory odżywcze, oraz łatwość przechowywania i przenoszenia, oraz długotrwałość przydatności do spożycia, sprawiły, że herbatnik stał się rodzajem żywności przydatnym na długich trasach, w szczególności na morzu.

Podczas wojny z hiszpańską Armadą w 1588 roku, dzienna dieta na pokładzie angielskiego statku Royal Navy przewidywała herbatniki plus 1 galon piwa^[6]. Za panowania królowej Wiktorii, herbatniki nadal stanowiły ważną część żeglarskiej diety, lecz były już produkowane przez specjalistyczne maszyny. W 1814 herbatniki w diecie żeglarskiej zastąpiły żywność konserwowana^[6]. Konserwy z wołowiny w puszkach zostały oficjalnie wprowadzone do Royal Navy w 1847 roku jako racje żywnościowe, redukując podstawową w tym zakresie, dotychczasową rolę herbatników.

Zobacz multimedia związane z tematem: Herbatnik

• suchary