Mniszek biały

Mniszek biały
	Xolmis irupero
	(Vieillot, 1823)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	tyrankowate
Podrodzina	wodopławiki
Plemię	Xolmiini
Rodzaj	Xolmis
Gatunek	mniszek biały
Synonimy
	Tyrannus irupero Vieillot, 1823;
	Tyrannus irupero Vieillot, 1823;
Podgatunki
	X. i. niveus (von Spix, 1825); X. i. irupero (Vieillot, 1823);
	X. i. niveus (von Spix, 1825); X. i. irupero (Vieillot, 1823);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mniszek biały^[4] (Xolmis irupero) – gatunek małego ptaka z rodziny tyrankowatych (Tyrannidae). Występuje we wschodniej, środkowej i południowo-wschodniej części Ameryki Południowej. Niezagrożony wyginięciem.

Etymologia nazwy naukowej

Nazwa gatunkowa, irupero, pochodzi prawdopodobnie z języka ludu Guarani i oznacza nieznośnego lub uciążliwego ptaka. Natomiast etymologia nazwy rodzajowej Xolmis jest niejasna. Opis z 1826 roku mówi o greckim słowie Xolmis, którego istnienie nie jest jednak pewne. W publikacji wydanej pośmiertnie w 1651 roku Hernández opisał ptaka o nazwie Xomotl, którego opis pokrywa się z wyglądem mniszka białego; możliwe, że nazwa rodzajowa Xolmis to zniekształcenie tego słowa. W języku ludu Guarani nie odnotowano słowa brzmiącego podobnie do tej nazwy^[5].

Morfologia

Długość ciała wynosi 17–18 cm, w tym ogona 8,1 cm. Skrzydło mierzy około 10,1 cm^[6]. Upierzenie w większej części śnieżnobiałe, czarne jedynie lotki i pokrywy I rzędu, a także końcówka ogona. Nogi, stopy oraz dziób czarne, zaś tęczówki ciemnobrązowe. Samica szarawa na grzbiecie^[7].

Zasięg występowania

Mniszek biały zasiedla wschodnią, środkową i południowo-wschodnią część Ameryki Południowej. Dzielony jest na dwa podgatunki; X. i. niveus występuje we wschodniej Brazylii, zaś X. i. irupero zamieszkuje wschodnią Boliwię, Paragwaj, północną Argentynę, południową Brazylię i Urugwaj^[8].

Lęgi

Okres lęgowy w Argentynie trwa od września do grudnia. Gniazdo mieści się około trzech metrów nad ziemią, w dziupli lub innym zagłębieniu, a niekiedy w opuszczonym gnieździe garncarza rdzawego (Furnanius rufus). Czasami na mniszkach białych pasożytuje starzyk granatowy (Molothrus bonariensis); wiadome jest jednak, że gospodarz może usunąć jego jaja^[9]. Budulec gniazda o kształcie kubeczka stanowią patyczki i trawy, zaś wyściółkę pióra i włosie. W lęgu 3–4 jaja, inkubacja trwa 13–14 dni^[7].

Status

IUCN uznaje mniszka białego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako rzadki. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny^[3].

Przypisy

↑ Xolmis irupero, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ White Monjita (Xolmis irupero). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (ang.).
↑ ^a ^b Xolmis irupero, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Xolmiini Swainson, 1832-33 (wersja: 2021-01-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-16].
↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 207 i 411. ISBN 1-4081-2501-3.
↑ Philip Lutley Sclater: Catalogue of Birds on the British Museum. T. 14. Oligomyodæ. 1888, s. 13–14. (opisany pod nazwą Taenioptera irupero)
↑ ^a ^b Nicole Bouglouan: White Monjita. Oiseaux-Birds, 19 października 2011.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tyrant flycatchers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-16]. (ang.).
↑ Herbert Friedmann. Host relations of the parasitic Cowbirds. Shiny Cowbird. „Bulletin - United States National Museum”. 233, s. 205–206, 1963.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Xolmis irupero, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] White Monjita (Xolmis irupero). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-19)]. (ang.).

[iucn-3] Xolmis irupero, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Xolmiini Swainson, 1832-33 (wersja: 2021-01-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-16].

[5] James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 207 i 411. ISBN 1-4081-2501-3.

[6] Philip Lutley Sclater: Catalogue of Birds on the British Museum. T. 14. Oligomyodæ. 1888, s. 13–14. (opisany pod nazwą Taenioptera irupero)

[o-b-7] Nicole Bouglouan: White Monjita. Oiseaux-Birds, 19 października 2011.

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tyrant flycatchers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-16]. (ang.).

[9] Herbert Friedmann. Host relations of the parasitic Cowbirds. Shiny Cowbird. „Bulletin - United States National Museum”. 233, s. 205–206, 1963.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]