Ulica Francuska w Katowicach
Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, Śródmieście | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość |
około 3500 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
50°14′39,5″N 19°01′28,7″E/50,244300 19,024644 |
Ulica Francuska w Katowicach – jedna z najważniejszych ulic w katowickich dzielnicach: Osiedle Paderewskiego-Muchowiec i Śródmieście. Łączy centrum Katowic z lotniskiem na Muchowcu i Katowickim Parkiem Leśnym.
Przebieg
[edytuj | edytuj kod]Rozpoczyna swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Warszawską. Następnie przecina ją skrzyżowanie z deptakiem (ul. Mariacka), skąd widoczny jest katowicki kościół Mariacki. Za skrzyżowaniem znajduje się most kolejowy (trasa Katowice–Warszawa – linia kolejowa nr 1 oraz trasa Wrocław – Kraków – Przemyśl), z dopuszczalną wysokością pojazdów samochodowych do 3,1 m. Za skrzyżowaniem z ul. Powstańców znajduje się węzeł drogowy Francuska (z autostradą A4 – aleją Górnośląską). Następnie ulica przebiega wzdłuż ogródków działkowych (POD Rymera, POD Kombatant) i lotniska na Muchowcu. Kończy swój bieg przy Stacji Towarowej Muchowiec.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ulica Francuska została zabudowana w drugiej połowie XIX wieku według planu Nepilly'ego z 1875 (blok zamknięty ulic na wschód od Rynku). Posiada przebieg południkowy. W 1895 przy ulicy oddano do użytku Szpital Spółki Brackiej (niem. Knappschaftslazarett[1]), dzisiaj Szpital Kliniczny im. Andrzeja Mielęckiego[2][3]. Na jego dziedzińcu znajduje się obelisk, upamiętniający Andrzeja Mielęckiego[4]. W okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922) ulica nosiła nazwę Emmastraße[5]. Taka też nazwa obowiązywała w okresie niemieckiej okupacji Polski w latach 1939–1945. Nazwa pochodziła od działającej tu od 1842 huty cynku "Emma". W 1922 ulica otrzymała nazwę Francuska na pamiątkę stacjonujących pod numerem 20 i 24 sztabu francuskiego 91. Brygady Strzelców, zabezpieczającego Międzysojuszniczą Komisję Rządzącą i Plebiscytową w czasie plebiscytu na Górnym Śląsku[6]. W latach międzywojennych przy ul. Francuskiej swoją siedzibę miały[7]: kaplica metodystów, w której modlili się także starokatolicy (pod numerem 27)[8], skład trumien Franciszka Solka (pod numerem 22), Apteka Administracji Spółki Brackiej (pod numerem 34)[9], Zarząd Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Górniczego (w 1936 należało do niego 22266 osób, posiadał siedzibę pod numerem 4), Katowickie Biuro Zaopatrzenia Sprzętu Samochodowego Motozbyt (ul. Francuska 32), skład wódek i koniaków spółki Szustow i Synowie (ul. Francuska 27), przedszkole prywatne Towarzystwa Polskich Ewangelików (ul. Francuska 40)[10], towarzystwo ubezpieczeniowe Port (pod numerem 1), Bank Ziemiański (pod numerem 22), Wojskowy Sąd Rejonowy (ul. Francuska 49[11]), dowództwo 23 Dywizji Piechoty i Pluton Żandarmerii (pod numerem 49)[11]. W miejscu obecnego skrzyżowania ul. Francuskiej i Al. Górnoślaskiej w 1828 roku założono hutę cynku Emma. Od 1945 pod numerem 20 funkcjonowała firma Capello, oferująca rowery, radia i artykuły elektroniczne[7].
29 września 2009 roku oficjalnie oddano do użytku budynek Sądu Okręgowego w Katowicach przy ulicy Francuskiej 38[12].
Dnia 3 sierpnia 2010 ulicą prowadziła trasa trzeciego etapu wyścigu kolarskiego Tour de Pologne 2010, a 2 sierpnia 2011 – trasa trzeciego etapu Tour de Pologne 2011[13].
W 2010 zburzono kamienicę przy ul. Mariackiej 27 / ul. Francuskiej 5[14].
Obiekty i instytucje
[edytuj | edytuj kod]Przy ulicy Francuskiej znajdują się następujące historyczne obiekty:
- budynek Biblioteki Śląskiej (ul. Francuska 12)[15]; został wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1437/91 z 31 października 1991); wzniesiony w 1934 według projektu J. Rybickiego i S. Tabeńskiego[16] w stylu funkcjonalizmu[17][18]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 500 000 złotych[19];
- zespół cmentarny (ul. Francuska 26)[20], który tworzą: cmentarz ewangelicki – pomiędzy ulicami Francuską, Powstańców i Damrota oraz cmentarz rzymskokatolicki – pomiędzy ulicami Francuską, Powstańców, Damrota i terenem zabudowanym na północy, wpisano do rejestru zabytków (nr rej.: 1516/93 z 26 lutego 1993). Cmentarz katolicki założono w 1860, a cmentarz ewangelicki w 1882[18][21];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 1, ul. Warszawska 29)[22];
- zabytkowa narożna kamienica (ul. Francuska 2; róg z ul. Warszawską 31) z 1902, proj. Max Grünfeld w stylu secesyjnym (nr rej.: A/1570/95 z 31 maja 1995, A/664/2020 z 9 czerwca 2020); wcześniej w tym miejscu istniała willa Holtzego (wzniesiona w połowie XIX wieku)[18];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 4)[22];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Francuska 5, ul. Mariacka 27)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 6)[22];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Francuska 8, ul. Mariacka 29)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 9)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 11)[22];
- kamienica narożna (ul. ks. J. Szafranka 1, róg z ul. Francuską), objęta ochroną konserwatorską[22];
- kamienica narożna (ul. Francuska 13, róg z ul. Wojewódzką)[22];
- kamienica narożna (ul. Francuska 14, róg z ul. Wojewódzką), objęta ochroną konserwatorską[22][23];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 15)[22];
- kamienica z oficyną (ul. Francuska 16), objęta ochroną konserwatorską[23];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 17)[22];
- kamienica (ul. Francuska 18), objęta ochroną konserwatorską[23];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 19)[22];
- zespół szpitala (ul. Francuska 20, 22, 24)[22], objęty ochroną konserwatorską; ochrona obowiązuje w obrębie działek[23];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 21)[22];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Francuska 23, ul. H. Dąbrowskiego)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 27)[22];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Francuska 31, róg z ul. Jagiellońską)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 33)[22];
- budynek biurowy (ul. Francuska 35), wzniesiony na początku XX wieku w stylu modernizmu/neobaroku[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 39)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 41)[22];
- kamienica mieszkalna (ul. Francuska 43)[22];
- willa z ogrodem (ul. Francuska 45), wzniesiona w stylu modernistycznym, z ogrodzeniem[22];
- dom mieszkalny (ul. Powstańców 35, 37, ul. Francuska 49, 51)[22];
- willa z ogrodem (ul. Francuska 53)[22];
- willa z ogrodem (ul. Francuska 55)[22];
- willa z ogrodem (ul. Francuska 57)[22];
- leśniczówka (ul. Gawronów, ul. Francuska 181)[22].
Przy ul. Francuskiej znajdują się: Galeria Na Francuskiej (ul. Francuska 13), Wojewódzki Sztab Wojskowy w Katowicach (ul. Francuska 30), Wojskowa Komenda Uzupełnień w Katowicach (ul. Francuska 30), Wojskowe Biuro Emerytalne w Katowicach (ul. Francuska 30), Śląski Związek Piłki Nożnej (ul. Francuska 32), Biurowiec Francuska 70 (powstał w latach 70. XX wieku jako siedziba Przedsiębiorstwa Budownictwa Węglowego), Katowicki Klub Jeździecki. W 2009 przy ulicy Francuskiej oddano do użytku nowy gmach katowickiego Sądu Okręgowego (uroczyście otwarty 29 września 2009[24]). W sąsiedztwie sądu powstało Centrum Biurowe Francuska, którego inwestorem była firma Globe Trade Centre.
Przy ul. Francuskiej 180a i 182 znajduje się ośrodek jazdy konnej[25].
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]Pod ulicą zlokalizowany jest wodociąg ∅315 mm PE[23]. Ulicą Francuską kursują linie autobusowe ZTM[26].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Architektura Katowic
- Friedrich W. Grundmann
- Ignatz Grünfeld
- Ulica Wita Stwosza w Katowicach
- Zmiany nazw ulic i placów w Katowicach
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 33. ISBN 83-85831-35-5.
- ↑ Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978, s. 113.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 75. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. www.katowice.uw.gov.pl. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
- ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 122. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 136. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 28. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ a b Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 66. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Urbanity: Sąd Okręgowy. www.urbanity.pl. [dostęp 2023-12-10]. (pol.).
- ↑ Tour de Pologne w Katowicach 2011. Zobacz, gdzie pojadą kolarze (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-08-14]
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch , Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 72, ISBN 978-83-7729-502-1 .
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 114. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 32. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010−2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-08-14]
- ↑ a b c Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-08-14]. (pol.).
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-14]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2011-08-14] .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-14]. (pol.).
- ↑ a b c d e Urząd Miasta Katowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w rejonie Al. Górnośląska - ul. Graniczna - ul. Francuska w Katowicach. www.bip.katowice.eu. [dostęp 2011-08-14]. (pol.).
- ↑ Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 66. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Katowice - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-14]. (pol.).
- ↑ ZTM: Kursy dla przystanku Katowice Francuska. www.metropoliaztm.pl. [dostęp 2019-06-22]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- E. Wieczorek; Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0, ss. 3, 4.
- Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 11.
- K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 46, 54.
- Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.