Genç kuşakların teknolojik cihazlarla sanal ortamda geçirdiği sürenin her geçen yıl artmasıyla ki... more Genç kuşakların teknolojik cihazlarla sanal ortamda geçirdiği sürenin her geçen yıl artmasıyla kitap okuma, kitap yazma alışkanlıkları değişmeye ve yeni medyada okuma yazma imkânları ile donatılmış dijital platformlar ilgi görmeye başlamıştır.
Dede Korkut Hikâyeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Bu sebeple Dede
Korkut ... more Dede Korkut Hikâyeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Bu sebeple Dede Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamaları, hikâyelerin günümüz çocukları tarafından okunup anlaşılmasını ve sevilmesini sağlayarak Türk kültürünün gelecek nesillere aktarılmasında önemli bir rol oynar. Tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin okunup anlaşılabilmesi için dil ve kültür farklılıklardan kaynaklanan engellerin öncelikle dil içi çeviri yoluyla ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ancak Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatı için uyarlanacak ise, dil içi çevirisi yapılan bu taslak metnin dil ve anlatımı da çocukların seviyesine uygun hâle getirilmelidir. Hikâyelerin geniş söz varlığını oluşturan unsurlardan biri de dil ve kültür mirasının aktarımını sağlayan, anlatımı zenginleştiren kalıp sözlerdir. Bu sebeple Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatına uyarlanırken çocuk okurun metin boyunca devamlı karşılaşacağı kalıp sözlerin dil içi çevirisi önemlidir. Bu çalışmada kapağında veya ön sözünde kitabın ilköğretim öğrencileri, çocuklar veya 100 Temel Eser için olduğu belirtilmiş 19 Dede Korkut Hikâyeleri kitabındaki “boy boyladı ṣoy ṣoyladı”, “görelüm ḫanum ne ṣoylamış” kalıp sözlerinin dil içi çevirileri üzerinde durulmuştur. Bu hikâyeler incelendiğinde bu kalıp sözlerine bazı eserlerde hiç yer verilmediği, bazı eserlerde ise açıklama yapılmadan yer verildiği veya bu kalıp sözlerin dil içi çevirisinde anlamını tam olarak yansıtmayan kelimelerin tercih edildiği görülmüştür. Çalışma sonunda tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamalarında tekrarlanan kalıp sözlerin çocuğun anlayabileceği hâle getirilmesi için metin değiştirim yöntemlerinden genişletme yöntemi önerilmiştir.
International Journal of Education and Literacy Studies
Wattpad platform has reached a significant number of users in Turkey as well as in the world. The... more Wattpad platform has reached a significant number of users in Turkey as well as in the world. Therefore, books written in Turkish on Wattpad are essential reference sources for researchers to determine the transformation and development of Turkish and popular literature in the digital environment. The tags are keywords assigned by the author and contain valuable information about the general characteristics of a book. The browse categories when sorted by hot listing option, give a popularity ranking of a category at the current time. Tags enable the readers to discover the book more easily and provides the book to be ranked on top of the popularity rankings. In this study, from the tags that are obtained from the top 10 books of popularity rankings of a 13-year-old user profile, it is aimed to analyze the subjects of interest of adolescent readers, their choices and the quality of the Turkish books that appeal to them. The tags are classified and it was determined that the most used...
Tip terimi, tip ilmi ile ugrasan bilim adamlarinin kisa yoldan anlasmalarini saglayan ozel kelime... more Tip terimi, tip ilmi ile ugrasan bilim adamlarinin kisa yoldan anlasmalarini saglayan ozel kelimelerdir. Bu calismada Kipcak grubu yazi dillerinden biri olan Karakalpak Turkcesindeki tip terimleri tespit edilmeye calisilmis ve boylelikle tip dili ile cagdas Turk lehceleri uzerine yapilan arastirmalara katkida bulunulmasi amaclanmistir. Karakalpak Turkcesinde tespit ettigimiz 398 tip teriminin 158 tanesinin Turkce oldugu ve Turkce olan bu tip terimlerinin 60 tanesinin de standart Turkiye Turkcesinde ve agizlarinda karsiligi oldugu gorulmustur.
XVI. yuzyil Azerbaycan edebiyatinin onemli sahsiyetlerinden biri olan Nesâti, Tezkire-i Şeyh Safi... more XVI. yuzyil Azerbaycan edebiyatinin onemli sahsiyetlerinden biri olan Nesâti, Tezkire-i Şeyh Safi’de, Erdebil Tekkesi’nin seyhi Safiyeddin-i Erdebili’nin hayati ve nesebi ile ilgili bilgiler ihtiva eden Ibn-i Bezzâz’in Farsca Safvetu’s-Safâ adli eserini Turkceye cevirmistir. Tezkire-i Şeyh Safi; Eski Anadolu Turkcesinin, Azerbaycan Turkcesinin ve Cagatay Turkcesinin fonolojk, morfolojik, leksikolojik ozelliklerini bir arada ihtiva etmesi bakimindan Turk dili arastirmalari icin cok degerlidir. Bunun yaninda donemin kaliplasmis imla ozelliklerinden farkli ozellikler gosteren imlasi da eserin degerini arttirmaktadir. Bu calismada Tezkire-i Şeyh Safi’nin sira disi imla hususiyetleri ve bazi okuma tereddutleri uzerinde durulacaktir
ULUSLARARASI TÜRK LEHÇE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (TÜRKLAD)
Turkce cumlelerde soru anlami; soru eki, soru kelimeleri ve vurgu/ton/ezgi ile saglanir. Soru eki... more Turkce cumlelerde soru anlami; soru eki, soru kelimeleri ve vurgu/ton/ezgi ile saglanir. Soru eki veya soru kelimeleri ile yapilan soru cumlelerini yazili metinlerde tespit etmek kolaydir. Ancak yazili metinlerde soru anlaminin vurgu/ton/ezgi gibi sozlu dilin burunsel ozellikleri ile verildigi soru cumlelerini tespit etmek daha zordur. Soru eki veya soru kelimesi olmadan yapilan ama soru anlami tasiyan bir cumle, soru anlamini sadece bir kelimenin vurgu ve tonlamasi ile degil; cumledeki tum kelimelerin ton ve vurgularinin birlesmesiyle saglar. Bu sebeple soru kelimesi veya soru eki kullanilmamis bir cumleye soru anlami katan bu burunsel ozellik icin “ezgi” terimi kullanilmalidir. Turkcede ezgi ile yapilan soru cumleleri, anlam olarak cevap bekleyen (gercek) soru cumlesi ve cevap beklemeyen (sozde) soru cumlesi olmak uzere ikiye ayrilabilir. Bu calismada XVI. yuzyilda Azerbaycan sahasinda Turkceye cevrilen bir eser olan Tezkire-i Şeyh Safi’deki soru ezgisi ile yapilan cevap bekleyen (gercek) soru cumleleri tespit edilmistir. Tezkire-i Şeyh Safi’de ezgi ile yapilan evet-hayir sorulari ve ezgi ile yapilan secenekli sorular olmak uzere iki tur ezgi ile yapilan cevap bekleyen (gercek) soru cumlesinin ornekleri bulunmaktadir. Turkcenin tarihi donem metinlerinde ezgi ile yapilan secenekli soru ornekleri ilk defa bu calismayla ortaya konulmustur.
ULUSLARARASI TÜRK LEHÇE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (TÜRKLAD)
Bugun ayri yazi dilleri olan Turkiye Turkcesinin ve Azerbaycan Turkcesinin temeli Eski Oguz Turkc... more Bugun ayri yazi dilleri olan Turkiye Turkcesinin ve Azerbaycan Turkcesinin temeli Eski Oguz Turkcesine dayanmaktadir. Buna ragmen o donemde bile Anadolu ve Azerbaycan’da konusulan/yazilan dil arasinda fonolojik, morfolojik, sentaktik ve semantik boyutta bazi farkliliklar bulunmaktadir. Eski Oguz Turkcesinin bir yandan Turkiye Turkcesine, bir yandan da Azerbaycan Turkcesine dogru uzanan bir dallanma ve gelisme gostermesinde bu farkliliklar onemli rol oynamistir. Onceleri Eski Oguz Turkcesinin bir alt-agzi biciminde olan Azerbaycan Turkcesinin zamanla agiz ozellikleri koyulasip yayginlasmis ve Azerbaycan Turkcesi ayri bir yazi dili hâline gelmistir. Bir dilin lehceleri arasinda ayni sesletime/yazima sahip oldugu hâlde farkli anlama gelen kelimelere yalanci es degerler denir. Bir lehcenin olusum tarihini belirlemede bu yalanci es degerler de kistas olarak kullanilabilir. Cunku ayni sesletime/yazima sahip kelimenin farkli Turk lehcelerindeki anlam farkliliklari kaynak metnin hangi lehceye ait oldugunun tespit edilmesini kolaylastirir. Bu makalede Ibn Bezzâz’in Farsca yazdigi “Safvetu’s-Safâ” adli eserinden, Nesâti’nin XVI. yuzyilda Azerbaycan sahasinda Turkceye cevirdigi Tezkire-i Şeyh Safi’deki Azerbaycan Turkcesi ile Turkiye Turkcesinin tarihi devirleri arasindaki yalanci es deger kelimeler tespit edilmis ve tespit edilen kelimelerin turleri, kokenleri belirtilmistir. Ayrica bu kelimelerin metindeki kullanim ornekleri de gosterilmistir. Azerbaycan Turkcesi ve ona en yakin lehce olan Turkiye Turkcesi arasindaki yalanci es degerlerin XVI. yuzyilda Azerbaycan sahasinda Turkceye cevrilmis bir eser olan TŞS’de de bulunmasi ve bunlardan cogunun Azerbaycan Turkcesindeki anlamiyla kullanilmasi, Azerbaycan Turkcesinin lehcelesme tarihini tespit etme calismalari icin cok onemlidir.
bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2020
Türkçedeki odaksıl şimdiki zaman -(ı)yor ekinin, yorı-
“yürümek” tasvir fiilinin yorır geniş zama... more Türkçedeki odaksıl şimdiki zaman -(ı)yor ekinin, yorı- “yürümek” tasvir fiilinin yorır geniş zaman çekiminden hece yutumu ile oluştuğu ve aslında ayrı bir kelime olan bu ekin sonradan ekleştiği genel olarak kabul görmüştür. Lars Johanson, bu genel görüşe katılmaz ve Azerbaycan Türkçesindeki şimdiki zaman işaretleyicisi {-(y)Ir}’ın, büyük bir ihtimalle zarf-fiil + er-ür (er- ‘olmak’) biçiminde bir tasvirî fiilden geliyor olması gerektiğini söyler. Bu çalışmada Lars Johanson’un “büyük bir ihtimalle” diyerek belirttiği, fakat tanıklayamadığı -A ėr- şimdiki zaman ekinin örnekleri verilmiştir. Verilen örnekler İbn Bezzâz’ın Farsça Safvetu’s-Safâ adlı eserinden XVI. yüzyılda Neşâtî tarafından Azerbaycan sahasında Türkçeye çevrilen “Tezkire-i Şeyh Safî”den alınmıştır. Böylelikle, -A ėr- yapısı, Azerbaycan Türkçesinde odaksıl şimdiki zaman işaretleyicisi olarak ilk defa tanıklanmış olacaktır
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2021
Türkçede aynı fiile "-r/-Ar...-mAz" getirilerek yapılan ikilemeler; cümlede zaman zarfı göreviyle... more Türkçede aynı fiile "-r/-Ar...-mAz" getirilerek yapılan ikilemeler; cümlede zaman zarfı göreviyle kullanılır ve cümleye asıl fiildeki hareketin, zarf-fiildeki hareketin hemen arkasından gerçekleştiği anlamını verir. Ancak iste-fiiline "-r/-Ar...-mAz" eki getirilerek yapılan ister istemez ikilemesi "zorunlu olarak; biraz mecbur olarak" anlamlarıyla "-r/-Ar...-mAz" eki ile yapılan diğer ikilemelerin tipik özelliklerini göstermez. Gerek ve ister kelimeleri bazı bağlamlarda yakın eş anlamlı kelimelerdir. Bu sebeple gerek kelimesi ister kelimesi ile, gerek... gerek... edatı ister... ister... edatı ile birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Türkçenin tarihî metinlerinde "ister istemez" anlamıyla durum zarfı olarak kullanılan gerek gerekmez ikilemesi bulunmaktadır. Çok işlek olarak kullanılmayan bu gerek gerekmez ikilemesi zamanla yerini gerek kelimesinin yakın eş anlamlısı olan ister kelimesi ile kurulmuş aynı yapıdaki ister istemez ikilemesine bırakmıştır. Bu durum ister istemez ikilemesinin aynı fiile "-r/-Ar...-mAz" zarf-fiil eki getirilerek yapılan diğer ikilemelerden anlam ve tür yönünden farklı olma sebebini açıklamaktadır.
Genç kuşakların teknolojik cihazlarla sanal ortamda geçirdiği sürenin her geçen yıl artmasıyla ki... more Genç kuşakların teknolojik cihazlarla sanal ortamda geçirdiği sürenin her geçen yıl artmasıyla kitap okuma, kitap yazma alışkanlıkları değişmeye ve yeni medyada okuma yazma imkânları ile donatılmış dijital platformlar ilgi görmeye başlamıştır.
Dede Korkut Hikâyeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Bu sebeple Dede
Korkut ... more Dede Korkut Hikâyeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Bu sebeple Dede Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamaları, hikâyelerin günümüz çocukları tarafından okunup anlaşılmasını ve sevilmesini sağlayarak Türk kültürünün gelecek nesillere aktarılmasında önemli bir rol oynar. Tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin okunup anlaşılabilmesi için dil ve kültür farklılıklardan kaynaklanan engellerin öncelikle dil içi çeviri yoluyla ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ancak Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatı için uyarlanacak ise, dil içi çevirisi yapılan bu taslak metnin dil ve anlatımı da çocukların seviyesine uygun hâle getirilmelidir. Hikâyelerin geniş söz varlığını oluşturan unsurlardan biri de dil ve kültür mirasının aktarımını sağlayan, anlatımı zenginleştiren kalıp sözlerdir. Bu sebeple Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatına uyarlanırken çocuk okurun metin boyunca devamlı karşılaşacağı kalıp sözlerin dil içi çevirisi önemlidir. Bu çalışmada kapağında veya ön sözünde kitabın ilköğretim öğrencileri, çocuklar veya 100 Temel Eser için olduğu belirtilmiş 19 Dede Korkut Hikâyeleri kitabındaki “boy boyladı ṣoy ṣoyladı”, “görelüm ḫanum ne ṣoylamış” kalıp sözlerinin dil içi çevirileri üzerinde durulmuştur. Bu hikâyeler incelendiğinde bu kalıp sözlerine bazı eserlerde hiç yer verilmediği, bazı eserlerde ise açıklama yapılmadan yer verildiği veya bu kalıp sözlerin dil içi çevirisinde anlamını tam olarak yansıtmayan kelimelerin tercih edildiği görülmüştür. Çalışma sonunda tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamalarında tekrarlanan kalıp sözlerin çocuğun anlayabileceği hâle getirilmesi için metin değiştirim yöntemlerinden genişletme yöntemi önerilmiştir.
International Journal of Education and Literacy Studies
Wattpad platform has reached a significant number of users in Turkey as well as in the world. The... more Wattpad platform has reached a significant number of users in Turkey as well as in the world. Therefore, books written in Turkish on Wattpad are essential reference sources for researchers to determine the transformation and development of Turkish and popular literature in the digital environment. The tags are keywords assigned by the author and contain valuable information about the general characteristics of a book. The browse categories when sorted by hot listing option, give a popularity ranking of a category at the current time. Tags enable the readers to discover the book more easily and provides the book to be ranked on top of the popularity rankings. In this study, from the tags that are obtained from the top 10 books of popularity rankings of a 13-year-old user profile, it is aimed to analyze the subjects of interest of adolescent readers, their choices and the quality of the Turkish books that appeal to them. The tags are classified and it was determined that the most used...
Tip terimi, tip ilmi ile ugrasan bilim adamlarinin kisa yoldan anlasmalarini saglayan ozel kelime... more Tip terimi, tip ilmi ile ugrasan bilim adamlarinin kisa yoldan anlasmalarini saglayan ozel kelimelerdir. Bu calismada Kipcak grubu yazi dillerinden biri olan Karakalpak Turkcesindeki tip terimleri tespit edilmeye calisilmis ve boylelikle tip dili ile cagdas Turk lehceleri uzerine yapilan arastirmalara katkida bulunulmasi amaclanmistir. Karakalpak Turkcesinde tespit ettigimiz 398 tip teriminin 158 tanesinin Turkce oldugu ve Turkce olan bu tip terimlerinin 60 tanesinin de standart Turkiye Turkcesinde ve agizlarinda karsiligi oldugu gorulmustur.
XVI. yuzyil Azerbaycan edebiyatinin onemli sahsiyetlerinden biri olan Nesâti, Tezkire-i Şeyh Safi... more XVI. yuzyil Azerbaycan edebiyatinin onemli sahsiyetlerinden biri olan Nesâti, Tezkire-i Şeyh Safi’de, Erdebil Tekkesi’nin seyhi Safiyeddin-i Erdebili’nin hayati ve nesebi ile ilgili bilgiler ihtiva eden Ibn-i Bezzâz’in Farsca Safvetu’s-Safâ adli eserini Turkceye cevirmistir. Tezkire-i Şeyh Safi; Eski Anadolu Turkcesinin, Azerbaycan Turkcesinin ve Cagatay Turkcesinin fonolojk, morfolojik, leksikolojik ozelliklerini bir arada ihtiva etmesi bakimindan Turk dili arastirmalari icin cok degerlidir. Bunun yaninda donemin kaliplasmis imla ozelliklerinden farkli ozellikler gosteren imlasi da eserin degerini arttirmaktadir. Bu calismada Tezkire-i Şeyh Safi’nin sira disi imla hususiyetleri ve bazi okuma tereddutleri uzerinde durulacaktir
ULUSLARARASI TÜRK LEHÇE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (TÜRKLAD)
Turkce cumlelerde soru anlami; soru eki, soru kelimeleri ve vurgu/ton/ezgi ile saglanir. Soru eki... more Turkce cumlelerde soru anlami; soru eki, soru kelimeleri ve vurgu/ton/ezgi ile saglanir. Soru eki veya soru kelimeleri ile yapilan soru cumlelerini yazili metinlerde tespit etmek kolaydir. Ancak yazili metinlerde soru anlaminin vurgu/ton/ezgi gibi sozlu dilin burunsel ozellikleri ile verildigi soru cumlelerini tespit etmek daha zordur. Soru eki veya soru kelimesi olmadan yapilan ama soru anlami tasiyan bir cumle, soru anlamini sadece bir kelimenin vurgu ve tonlamasi ile degil; cumledeki tum kelimelerin ton ve vurgularinin birlesmesiyle saglar. Bu sebeple soru kelimesi veya soru eki kullanilmamis bir cumleye soru anlami katan bu burunsel ozellik icin “ezgi” terimi kullanilmalidir. Turkcede ezgi ile yapilan soru cumleleri, anlam olarak cevap bekleyen (gercek) soru cumlesi ve cevap beklemeyen (sozde) soru cumlesi olmak uzere ikiye ayrilabilir. Bu calismada XVI. yuzyilda Azerbaycan sahasinda Turkceye cevrilen bir eser olan Tezkire-i Şeyh Safi’deki soru ezgisi ile yapilan cevap bekleyen (gercek) soru cumleleri tespit edilmistir. Tezkire-i Şeyh Safi’de ezgi ile yapilan evet-hayir sorulari ve ezgi ile yapilan secenekli sorular olmak uzere iki tur ezgi ile yapilan cevap bekleyen (gercek) soru cumlesinin ornekleri bulunmaktadir. Turkcenin tarihi donem metinlerinde ezgi ile yapilan secenekli soru ornekleri ilk defa bu calismayla ortaya konulmustur.
ULUSLARARASI TÜRK LEHÇE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (TÜRKLAD)
Bugun ayri yazi dilleri olan Turkiye Turkcesinin ve Azerbaycan Turkcesinin temeli Eski Oguz Turkc... more Bugun ayri yazi dilleri olan Turkiye Turkcesinin ve Azerbaycan Turkcesinin temeli Eski Oguz Turkcesine dayanmaktadir. Buna ragmen o donemde bile Anadolu ve Azerbaycan’da konusulan/yazilan dil arasinda fonolojik, morfolojik, sentaktik ve semantik boyutta bazi farkliliklar bulunmaktadir. Eski Oguz Turkcesinin bir yandan Turkiye Turkcesine, bir yandan da Azerbaycan Turkcesine dogru uzanan bir dallanma ve gelisme gostermesinde bu farkliliklar onemli rol oynamistir. Onceleri Eski Oguz Turkcesinin bir alt-agzi biciminde olan Azerbaycan Turkcesinin zamanla agiz ozellikleri koyulasip yayginlasmis ve Azerbaycan Turkcesi ayri bir yazi dili hâline gelmistir. Bir dilin lehceleri arasinda ayni sesletime/yazima sahip oldugu hâlde farkli anlama gelen kelimelere yalanci es degerler denir. Bir lehcenin olusum tarihini belirlemede bu yalanci es degerler de kistas olarak kullanilabilir. Cunku ayni sesletime/yazima sahip kelimenin farkli Turk lehcelerindeki anlam farkliliklari kaynak metnin hangi lehceye ait oldugunun tespit edilmesini kolaylastirir. Bu makalede Ibn Bezzâz’in Farsca yazdigi “Safvetu’s-Safâ” adli eserinden, Nesâti’nin XVI. yuzyilda Azerbaycan sahasinda Turkceye cevirdigi Tezkire-i Şeyh Safi’deki Azerbaycan Turkcesi ile Turkiye Turkcesinin tarihi devirleri arasindaki yalanci es deger kelimeler tespit edilmis ve tespit edilen kelimelerin turleri, kokenleri belirtilmistir. Ayrica bu kelimelerin metindeki kullanim ornekleri de gosterilmistir. Azerbaycan Turkcesi ve ona en yakin lehce olan Turkiye Turkcesi arasindaki yalanci es degerlerin XVI. yuzyilda Azerbaycan sahasinda Turkceye cevrilmis bir eser olan TŞS’de de bulunmasi ve bunlardan cogunun Azerbaycan Turkcesindeki anlamiyla kullanilmasi, Azerbaycan Turkcesinin lehcelesme tarihini tespit etme calismalari icin cok onemlidir.
bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2020
Türkçedeki odaksıl şimdiki zaman -(ı)yor ekinin, yorı-
“yürümek” tasvir fiilinin yorır geniş zama... more Türkçedeki odaksıl şimdiki zaman -(ı)yor ekinin, yorı- “yürümek” tasvir fiilinin yorır geniş zaman çekiminden hece yutumu ile oluştuğu ve aslında ayrı bir kelime olan bu ekin sonradan ekleştiği genel olarak kabul görmüştür. Lars Johanson, bu genel görüşe katılmaz ve Azerbaycan Türkçesindeki şimdiki zaman işaretleyicisi {-(y)Ir}’ın, büyük bir ihtimalle zarf-fiil + er-ür (er- ‘olmak’) biçiminde bir tasvirî fiilden geliyor olması gerektiğini söyler. Bu çalışmada Lars Johanson’un “büyük bir ihtimalle” diyerek belirttiği, fakat tanıklayamadığı -A ėr- şimdiki zaman ekinin örnekleri verilmiştir. Verilen örnekler İbn Bezzâz’ın Farsça Safvetu’s-Safâ adlı eserinden XVI. yüzyılda Neşâtî tarafından Azerbaycan sahasında Türkçeye çevrilen “Tezkire-i Şeyh Safî”den alınmıştır. Böylelikle, -A ėr- yapısı, Azerbaycan Türkçesinde odaksıl şimdiki zaman işaretleyicisi olarak ilk defa tanıklanmış olacaktır
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2021
Türkçede aynı fiile "-r/-Ar...-mAz" getirilerek yapılan ikilemeler; cümlede zaman zarfı göreviyle... more Türkçede aynı fiile "-r/-Ar...-mAz" getirilerek yapılan ikilemeler; cümlede zaman zarfı göreviyle kullanılır ve cümleye asıl fiildeki hareketin, zarf-fiildeki hareketin hemen arkasından gerçekleştiği anlamını verir. Ancak iste-fiiline "-r/-Ar...-mAz" eki getirilerek yapılan ister istemez ikilemesi "zorunlu olarak; biraz mecbur olarak" anlamlarıyla "-r/-Ar...-mAz" eki ile yapılan diğer ikilemelerin tipik özelliklerini göstermez. Gerek ve ister kelimeleri bazı bağlamlarda yakın eş anlamlı kelimelerdir. Bu sebeple gerek kelimesi ister kelimesi ile, gerek... gerek... edatı ister... ister... edatı ile birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Türkçenin tarihî metinlerinde "ister istemez" anlamıyla durum zarfı olarak kullanılan gerek gerekmez ikilemesi bulunmaktadır. Çok işlek olarak kullanılmayan bu gerek gerekmez ikilemesi zamanla yerini gerek kelimesinin yakın eş anlamlısı olan ister kelimesi ile kurulmuş aynı yapıdaki ister istemez ikilemesine bırakmıştır. Bu durum ister istemez ikilemesinin aynı fiile "-r/-Ar...-mAz" zarf-fiil eki getirilerek yapılan diğer ikilemelerden anlam ve tür yönünden farklı olma sebebini açıklamaktadır.
Uploads
Papers by Feyza TOKAT
Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamaları, hikâyelerin günümüz çocukları
tarafından okunup anlaşılmasını ve sevilmesini sağlayarak Türk kültürünün gelecek nesillere
aktarılmasında önemli bir rol oynar. Tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin okunup
anlaşılabilmesi için dil ve kültür farklılıklardan kaynaklanan engellerin öncelikle dil içi çeviri
yoluyla ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ancak Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatı için
uyarlanacak ise, dil içi çevirisi yapılan bu taslak metnin dil ve anlatımı da çocukların
seviyesine uygun hâle getirilmelidir. Hikâyelerin geniş söz varlığını oluşturan unsurlardan
biri de dil ve kültür mirasının aktarımını sağlayan, anlatımı zenginleştiren kalıp sözlerdir. Bu
sebeple Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatına uyarlanırken çocuk okurun metin boyunca
devamlı karşılaşacağı kalıp sözlerin dil içi çevirisi önemlidir. Bu çalışmada kapağında veya ön
sözünde kitabın ilköğretim öğrencileri, çocuklar veya 100 Temel Eser için olduğu belirtilmiş
19 Dede Korkut Hikâyeleri kitabındaki “boy boyladı ṣoy ṣoyladı”, “görelüm ḫanum ne
ṣoylamış” kalıp sözlerinin dil içi çevirileri üzerinde durulmuştur. Bu hikâyeler incelendiğinde
bu kalıp sözlerine bazı eserlerde hiç yer verilmediği, bazı eserlerde ise açıklama yapılmadan
yer verildiği veya bu kalıp sözlerin dil içi çevirisinde anlamını tam olarak yansıtmayan
kelimelerin tercih edildiği görülmüştür. Çalışma sonunda tarihî bir metin olan Dede Korkut
Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamalarında tekrarlanan kalıp sözlerin çocuğun
anlayabileceği hâle getirilmesi için metin değiştirim yöntemlerinden genişletme yöntemi
önerilmiştir.
“yürümek” tasvir fiilinin yorır geniş zaman çekiminden
hece yutumu ile oluştuğu ve aslında ayrı bir kelime olan
bu ekin sonradan ekleştiği genel olarak kabul görmüştür.
Lars Johanson, bu genel görüşe katılmaz ve Azerbaycan
Türkçesindeki şimdiki zaman işaretleyicisi {-(y)Ir}’ın, büyük
bir ihtimalle zarf-fiil + er-ür (er- ‘olmak’) biçiminde bir
tasvirî fiilden geliyor olması gerektiğini söyler. Bu çalışmada
Lars Johanson’un “büyük bir ihtimalle” diyerek belirttiği,
fakat tanıklayamadığı -A ėr- şimdiki zaman ekinin örnekleri
verilmiştir. Verilen örnekler İbn Bezzâz’ın Farsça Safvetu’s-Safâ
adlı eserinden XVI. yüzyılda Neşâtî tarafından Azerbaycan
sahasında Türkçeye çevrilen “Tezkire-i Şeyh Safî”den
alınmıştır. Böylelikle, -A ėr- yapısı, Azerbaycan Türkçesinde
odaksıl şimdiki zaman işaretleyicisi olarak ilk defa tanıklanmış
olacaktır
Korkut Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamaları, hikâyelerin günümüz çocukları
tarafından okunup anlaşılmasını ve sevilmesini sağlayarak Türk kültürünün gelecek nesillere
aktarılmasında önemli bir rol oynar. Tarihî bir metin olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin okunup
anlaşılabilmesi için dil ve kültür farklılıklardan kaynaklanan engellerin öncelikle dil içi çeviri
yoluyla ortadan kaldırılması gerekmektedir. Ancak Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatı için
uyarlanacak ise, dil içi çevirisi yapılan bu taslak metnin dil ve anlatımı da çocukların
seviyesine uygun hâle getirilmelidir. Hikâyelerin geniş söz varlığını oluşturan unsurlardan
biri de dil ve kültür mirasının aktarımını sağlayan, anlatımı zenginleştiren kalıp sözlerdir. Bu
sebeple Dede Korkut Hikâyeleri çocuk edebiyatına uyarlanırken çocuk okurun metin boyunca
devamlı karşılaşacağı kalıp sözlerin dil içi çevirisi önemlidir. Bu çalışmada kapağında veya ön
sözünde kitabın ilköğretim öğrencileri, çocuklar veya 100 Temel Eser için olduğu belirtilmiş
19 Dede Korkut Hikâyeleri kitabındaki “boy boyladı ṣoy ṣoyladı”, “görelüm ḫanum ne
ṣoylamış” kalıp sözlerinin dil içi çevirileri üzerinde durulmuştur. Bu hikâyeler incelendiğinde
bu kalıp sözlerine bazı eserlerde hiç yer verilmediği, bazı eserlerde ise açıklama yapılmadan
yer verildiği veya bu kalıp sözlerin dil içi çevirisinde anlamını tam olarak yansıtmayan
kelimelerin tercih edildiği görülmüştür. Çalışma sonunda tarihî bir metin olan Dede Korkut
Hikâyeleri’nin çocuk edebiyatına uyarlamalarında tekrarlanan kalıp sözlerin çocuğun
anlayabileceği hâle getirilmesi için metin değiştirim yöntemlerinden genişletme yöntemi
önerilmiştir.
“yürümek” tasvir fiilinin yorır geniş zaman çekiminden
hece yutumu ile oluştuğu ve aslında ayrı bir kelime olan
bu ekin sonradan ekleştiği genel olarak kabul görmüştür.
Lars Johanson, bu genel görüşe katılmaz ve Azerbaycan
Türkçesindeki şimdiki zaman işaretleyicisi {-(y)Ir}’ın, büyük
bir ihtimalle zarf-fiil + er-ür (er- ‘olmak’) biçiminde bir
tasvirî fiilden geliyor olması gerektiğini söyler. Bu çalışmada
Lars Johanson’un “büyük bir ihtimalle” diyerek belirttiği,
fakat tanıklayamadığı -A ėr- şimdiki zaman ekinin örnekleri
verilmiştir. Verilen örnekler İbn Bezzâz’ın Farsça Safvetu’s-Safâ
adlı eserinden XVI. yüzyılda Neşâtî tarafından Azerbaycan
sahasında Türkçeye çevrilen “Tezkire-i Şeyh Safî”den
alınmıştır. Böylelikle, -A ėr- yapısı, Azerbaycan Türkçesinde
odaksıl şimdiki zaman işaretleyicisi olarak ilk defa tanıklanmış
olacaktır