Bol
“Bol verschilt maar één letter van brol.”
Een bol is een totaal en totaal gelijkmatig afgesleten kubus. Elke bol start als kubus, zowel in de natuur als in mensenhanden.
Bollen in de natuur[bewerken]
Kubussen komen in de natuur zeer veel voor, een logische consequentie van kubusvormige atoomstructuren. Toch merkt de argeloze observant ze nauwelijks, omdat ze zich meestal in een stadium bevinden op weg naar hun eindvorm, de bol. Zo gauw Moeder Natuur een kubus creëert, begint deze te eroderen, om uiteindelijk als bol te eindigen. Of als een hoopje afval, indien intussen een natuurramp, een menselijk ingrijpen of een ongelukkig toeval heeft ingegrepen. Afhankelijk van het materiaal, kan de eroderende vorming tussen tien weken en tien miljoen jaar duren, maar dan héb je ook wat.
Bollen in mensenhanden[bewerken]
5 juni 195.000 vóór onze jaartelling was en is een belangrijke datum in de geschiedenis van de bol, omdat toen voor het eerst geen genoegen meer nam met het wachten tot Moeder Natuur een bol voltooid had, maar besloot het erosieproces te versnellen.
Artificiële erosie[bewerken]
Het vroeg duizenden jaren van oefening om tot een bol te komen die even perfect rond was als wat men in de natuur vond, maar de oudste perfecte door de mens gepolijste[1]bol, gevonden in Lascaux in 1940, wordt toch geschat als daterende uit ongeveer 15.000 vóór C. Zolang geen oudere door mensen gemaakte bollen worden gevonden, wordt het de tijdsduur van leerproces op 180.000 jaar gehouden, een termijn waarop door moderne pedagogen wordt neergekeken.
Jeu de boules[bewerken]
Het gieten van metalen, eerst brons omstreeks 3000 vóór C., en vervolgens ijzer omstreeks 1200 vóór diezelfde C., versnelde het artificiële bolvormingsproces aanzienlijk. Het vroeg die anonieme voorouder van ons geen immens denkwerk om te komen tot het maken van een afdruk van een op de oude wijze gevormde bol, en in die afdruk dan metaal te gieten. Omstreeks 50 vóór C. kreeg een Galliër bij het bekijken, tijdens de pastis-pauze, van een dergelijke metalen bol een ingeving, die de basis zou vormen voor de Franse nationale bezigheid, het "jeu de boules". Wie weet dat "jeu" zoveel betekent als "spel", dat "boules" kan worden vertaald door "bollen", en dat het woordje ertussen gewoon "van" betekent, weet meteen dat hier "pétanque" mee bedoeld wordt. Romaanse filologie kan soms eenvoudig zijn.
Aardbol[bewerken]
Elke planeet, ook de onze, start als een kubus, en de totale afwezigheid van met het blote oog vanop onze bol waarneembare kubussen illustreert hoe oud het heelal is, want een klus als het afslijten van kubus tot bol van een planeet is niet in één scheppingsweekje geklaard. De beroemde foto van een kubusvormige planeet uit 2003, genomen door de eerste Chinese astronaut, wordt dan ook door concurrerende ruimtevaartagentschappen als een vervalsing beschouwd.
De bol in de architectuur[bewerken]
De bol fascineert en inspireert van oudsher de architecten, die er vóór 1958 echter niks konden mee aanrichten: alle tot dan toe uitgeprobeerde toepassingen faalden jammerlijk, ook al omdat de bouwinzichten en de voor handen zijnde materialen jammerlijk te kort schoten. In 1958 kwam echter een Belg op het idee om een flatgebouw op te trekken uit bollen, in een structuur die uiteindelijk toch weer de vorm zou hebben van de oorsprong van de bol: de kubus. Het gebouw, opgetrokken ter gelegenheid van de Wereldtentoonstelling in Brussel, om er de administratie van de tentoonstelling in onder te brengen, was een succes, maar werd, ook al omwille van het kleine aantal (negen in totaal) relatief kleine appartementen in verhouding tot de grootte van het gebouw, nooit meer geïmiteerd. Omwille van de opvallende gelijkenis met het ijzeratoom, werd het gebouw het "Atomium" gedoopt. Er wordt voor de appartementen een exorbitante huur gevraagd, mede omwille van de hoge onderhoudskosten en de exclusieve ligging, en er is al decennialang een groot verloop van huurders, die zelden langer dan een jaar blijven.
Van bol naar kubus[bewerken]
Het erosieproces van kubus naar bol fascineert de wetenschap zózeer, dat er al zo'n twee eeuwen lang gezocht wordt naar voorbeelden van het omgekeerde proces, waarbij een bol weer zou eroderen tot een kubus. Om een dergelijk proces binnen één mensenleven te kunnen volgen, worden de proeven gedaan met materialen die snel eroderen, zoals karton en zandsteen. Maar tot nu toe is er nog nooit spontaan uit een bol een kubus voortgekomen, en de wetenschappers die zich met die theorie bezighouden, worden meer en meer als zonderlingen beschouwd, en krijgen het steeds moeilijker om financiering van hun onderzoek los te krijgen.
Notenbalk[bewerken]
- ↑ Het woord "polijsten" is een geërodeerde vorm van het woord "bolluisteren", het "luister geven aan een bol". Ook het equivalente Franse woord "polir" is door erosie ontstaan, uit het woord "bolluire". Het woord "bolwerken" heeft dan weer zó goed de erosie doorstaan, dat het naast zijn oorspronkelijke werkwoordbetekenis van "klaarspelen" ook de betekenis heeft gekregen van "versterkte vestingen", vermoedelijk een eretribuut aan de soliditeit van het woord.
 |
Vastgenagelde versie: 10 december 2018 |
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.
| |