Guèrra d'Aceh

Lei causas dau conflicte son liadas ai rivalitats colonialas dins lo sud-èst asiatic entre lo Reiaume Unit e lei País Bas. En 1824, un premier tractat definiguèt leis influéncias respectivas dei doas nacions dins la region. Lo Sultanat d'Aceh fasiá partida de la zòna neerlandesa mai una clausa assegurava son independéncia per de rasons comercialas. D'efèct, Aceh contrarotlava la mitat de la produccion mondiala de pebre e lei Britanics i avián d'interès economics importants. Pasmens, aquò entraïnava de tensions car lei marchands britanics se planhián de temptativas de redurre leis influéncias estrangieras dins lo Sultanat de part dei Neerlandés. En 1871, Londres deguèt donc acceptar un acòrd novèu permetent la conquista neerlandesa d'Aceh en cambi d'una afirmacion clara de la libertat comerciala dei Britanics dins leis Índias Neerlandesas.

Après l'agradament dau Reiaume Unit, lo pretèxte de l'invasion foguèt trobat en 1873 ambé l'acomençament de discussions entre lo sultan e de diplomatas estatsunidencs. Dins aquò, lo sultanat s'èra preparat a una guèrra dempuei leis annadas 1860. Aviá crompat d'armaments modèrnes e assaiat sensa succès d'obtenir una ajuda militara de l'Empèri Otoman, dau Reiaume Unit ò de França. Aumentèt tanben rapidament sei fòrças de 10 000 a 100 000 òmes. Aquò li permetèt d'arrestar una premiera expedicion, mau preparada, de l'armada reiala neerlandesa.

En novembre de 1873, lei Neerlandés organizèron una segonda ofensiva ambé 13 000 òmes ben organizats que prenguèron rapidament la capitala. Pasmens, lei combats coïncidiguèron amb una epidemia de colerà que causèt la mòrt de milièrs d'abitants e de soudats. Lo 28 de genier de 1874, lo sultan Alauddin Mahmud Syah II moriguèt a son torn de la malautiá e lei Neerlandés pensavan aver ganhar la guèrra. Faguèron signar un tractat au sultan novèu, Alauddin Muhammad Da'ud Syah II, acceptant oficialament l'annexion. Pasmens, lo pòble e l'aristocracia refusèron de capitular e obliguèron lo sultan de perseguir la resisténcia. Lei soudats neerlandés deguèron alora faciar una lònga guerilha sostenguda per lo clergat musulman que declarèt la guèrra santa e de princes dau sultanat, oficialament aliats mai finançant discretament l'insureccion.

En 1884, l'amplor de la resisténcia èra venguda fòrça importanta e lei Neerlandés deguèron se retirar dins de reduchs fortificats centrats sus lei vilas pus importantas dau sultanat. A partir deis annadas 1890, d'espions permetèron ai Neerlandés de comprendre lo ròtle insignificant de Alauddin Muhammad Da'ud Syah II dins la gueriha e se concentrèron sus lei caps tradicionaus e religiós. A partir de 1898, s'apielèron sus lei captaus que li èran fidèus per devesir la guerilha. Adoptèron tanben de tacticas novèlas basadas sus l'infantariá leugiera e destrugèron d'un biais sistematic certanei centres de resisténcia, compres de vilatges entiers. La guerilha perdiguèt ansin pauc a pauc sei sostèns e sei caps principaus capitulèron en 1903. L'annada seguenta, la màger part dei movements de resisténcia èran destruchs ò avián cessat lo combat. Pasmens, lei regions pus isoladas de l'illa contunièron de resistir e certaneis endrechs foguèron jamai contraròtlats per lei Neerlandés.

La guèrra d'Aceh permetèt ai Neerlandés d'annexar lo darrier estat independent important de l'archipèu. Pasmens, l'intensitat e la longor dei combats avián roïnat la region e entraïnat la mòrt d'aperaquí 60 000 a 70 000 civius e combatentd dau sultanat d'Aceh. De son caire, l'armada neerlandesa perdiguèt 37 000 tuats durant la guèrra.

• Indonesia.