Rosèla

  Papaver rhoeas

La rosèla (var. gasc. arrosèla) (Papaver rhoeas) es una espècia de plantas dicotiledònas de la familha de las Papaveraceae, originària d'Eurasia.

Es una planta erbacèa annuala, fòrça abondanta dins los terrens resentament bolegats a partir de la prima, que se desria per la color roja de sas flors e que forma sovent de grands tapisses colorats visibles de fòrça luènh. Aparten al grop de las plantas dichas messicòlas qu'es associada a l'agricultura dempuèi de temps fòrça ancians, mercé a son cicle biologic adaptat a las culturas de cerealas, la florason e la mesa en granas intervenant abans la meisson. Fòrça comuna dins diferents païses d'Euròpa, mermèt fòrça del fach de l'emplec generalizat dels erbicids e de la melhoracion de la propretat de las semenças de cerealas.

Rosèla, capròsa, paparòc,  parpèl, parpilhòl, ...

• Papaver agrivagum Jord.
• Papaver ameristophyllum Fedde
• Papaver arvaticum Jord.

Segon Catalogue of LifeCatalogue of Life (19 février 2016)[1] : sosespècia Papaver rhoeas subsp. polytrichum sosespècia Papaver rhoeas subsp. rhoeas sosespècia Papaver rhoeas subsp. strigosum variatat Papaver rhoeas var. himerense

Segon TropicosTropicos (19 février 2016)[2]: sosespècia Papaver rhoeas subsp. cyprium Chrtek & Slavík sosespècia Papaver rhoeas subsp. strigosum Simonk. varietat Papaver rhoeas var. chelidonioides Kuntze varietat Papaver rhoeas var. strigosum Boenn.

La rosèla es una planta erbacèa annala, rarament bisannala, de tijas quilhadas, mai sovent non ramificadas, eriçada de pèls, podent aténher 60 cm de naut. Al copar, de la tija raja un latèx blanc, coma los autres pavòts.

Lo sistèma racinari es format d'una raíç pivotanta e de raices primas e superficialas.

Los cotiledons son longs, prims, linears e prostrats. Las fuèlhas, mai sovent altèrnas, presentan un limbe lanceolèa, de formas variablats (lobat, dentat, decopat en lòbes estrechs) per la planta adulta.

Las primièras fuèlhas (estadi 2-3 fuèlhas) son ovalas, acuminadas, entièras, petioladas, glabras. Las fuèlhas qu'apareisson enseguida son decopadas, oblongas-lanceoladas, pennadas, formant d'en primièr una rosèta. Las fuèlhas superioras son mai sovent tripartitas, sessilas.

Las flors, solitàrias, grandas, simplas, fan de 7 a 10 cm de diamètre e son portadas per de longs pedonculs peluts. An dos sepals liures, en forma de copa, que cason a l'espelida de la flor, e quatre petals papiracèas, mai sovent de roge viu, mas a vegada ròses o blancs, sovent tacat de negre a la basa, que son basidas dins lo boton abans l'espalida que se recobrisson un pauc.

Los botons florals son penjats cap al bas abans la florason.

Las estaminas, nombrosas, an d'antèrs introrses negre blavenc, portadas par de prims filaments negres.

L'ovari, supèr, unilocular resulta de la fusion d'un nombre variable de carpèlas (8 a 15) e es divisada per de parets incomplèts (que se jonhan pas al centre) que pòrtan los ovuls anatròps fòrça nombroses.

Los estigmatas (que recebon lo pollèn) son amassat dins un disc situat al dessús de l'ovari presentant de 8 a 15 rais^,,.

Los fruchs son de capsulas, esfericas, gaireben obovalas, de 1 a 2 cm de long, contenent una grande quantitat de granas minusculas, que s'escampilhan aisidament pel vent. Aquestas capsulas secas, de dehiscéncia poricida, se dobrisson cap a la cima per una seria de valvulas (pòrs) situadas just sota lo disc estigmatic e per ont s'escapan las granas quand las capsulas son brandidas pel vent^[3].

Las granas reniformas son rugadas en malhum a lor superfícia. De color brun escur, fan 0,5 mm de long e contenon un pichon embrion drech inclusit dins un albumèn oleaginós. Un sol plant pòt produire 20 000 granas, fins a 50 000 granas. Le pes de 1 000 granas es de 0,1 a 0,2 g^[4],,.

• 
  Boton floral.
• 
  Boton floral a l'espelir.
• 
  Flor espelida.
• 
  Pistil e estaminas.
• 
  Capsula abans maturitat.
• 
  Capsula de rosèla daissant escapar sas granas.

La rosèla aima mai los terrens frescament bolegats: los camps cultivats, subretot de cerealas d'ivèrn, mas tanben de prima, lo long de las sègas o las talvèras, los tèrmes e èrms^[5]. Li agrada los sòls frescs, plan provesit en aiga, limonós a argiloses, e contenent de calcari e d'elements nutritius.

Ven sovent envasissenta, e envasiguèt l'Euròpa centrala après las glaciacions: es perque dintra dins lo grop de las plants emerocoras.

Las granas fotosensiblas germenan quand son près de la superfícia del sòl^[6].

La germinacion es impossibla a una prigondor passanr 1 a 1,5 cm. La levada se produch en nombre après tot movement de tèra (laurada o autre).

Un pé pòt produire fins a 50 000 granas. Aquestas gardan longtemps lor capacitat de germinacion dins lo sòl, mai sovent pendent 5 a 8 ans. Segon unes autors pòdon demorar dormentas dins lo sòl mai de 80 ans.

La florason se debana subretot a la prima e en estiu, entre abril e agost (emisfèra nòrd), es possible qu'espeliga un segond còp a la davalada, (fin de setembre)^[7].

La rosèla conten dins totas sas partiada de latèx ont i diferents alcaloïdes que lo màger es la roeadina, mas al contrari del pavòt somnifèr, conten pas de morfina.

Los petals sont rics en mucilag e contenon de tanins e de pigments antocianics, derivats de la cianidina (mecocianina e cianina) que lo donan sa color roja, e tanben d'alcaloïdes derivats de la benzilisoquinolina, d'alcaloïdes d'isoquinoleina e d'alcaloïdes derivats de la tetraidro-3H-3-benzodiazepina, coma la roeadina , la roearubina I e II , la roeagenina, l'isoroeadina, la papaverina e la protopina. Lo taus total en alcaloïdes est pròche de 0,07 a 0,12 %^[8].

Coma totes los pavòts, la rosèla a d'efièch narcotics eguts als alcaloïdes que conten.

En fitoterapia, s'utiliza los petals secats, que prenon una color malva a la secason e que'n se fa mai sovent de tisanas. Sos efièchs apasimants se fan sentir sus l'adult, mas subretot suls mainats (se mesclava autrescòps de la rosèla a las farinetas dels mainats per facilitar lor sòm). Per sas proprietats emollientas, sedativas leugièras e bequics, la rosèla es un calmant de la tos e de las irritacions de la garganta. Es alara utilizada jos forma de pastilhas de chucar. Existís un siròp de rosèla.

Los petals de rosèla demoran dins la composicion de las flors pectoralas, per exemple dins la « tisanas de las quatre flors » que compren de fach set espècias^[9].

Las jovas fuèlhas de pavòt pòdon èsser consomadas crudas, o cuèchas coma los espinarcs, e utilizadas per aromatizar sopas e saladas^[10]. Dins lo Salento (Itàlia), se prepar los paparene nfucate en fasent cóser las jovas fuèlhas, culhidas abans la florason, a fuòd doç dens un pauc d'aiga amb de l'òli d'oliva e olivas negras^[11].

Quitament se son mens grossas qu'aquestas de cèrts pavòts, las quita granas de la rosèla son utilizadas en pastisseriá o per realizar de pans aromatizats.

Existís fòrça cultivars de Papaver rhoeas, o rosèlas orticòlas, cultivats per lor florason decorativa. I a per exemple lo 'Shirley Poppy' de petalas de colors variadas, dins de tons de roge e d'irange, de ròse, jaune e blanc, lo centre de la flor essent mai sovent mai clar, e de coròla simpla, semidobla o dobla. Foguèron seleccionats a partir de 1880 pel reverend William Wilks, vicari de la parròquia de Shirley en Anglatèrra^[12].

Quand se vòl empacha las flors de las plantas culhidas de passir dins la jornada perlongant lor espeliment per la cauterizacion de la tija ont a estat copada.

La rosèla seriá estat originària de l'Èst del bacin mediterranèu (Euròpa miègjornala, Africa del Nòrd e Orient Mejan). La planta, associada a las culturas, subretot cerealièras, s'espandiguèt e se naturalizèt dins tota l'Euròpa e l'Asia temperada, coma America del Nòrd.

La rosèla es considerada coma èrba mala. Es sovent puntada dins fòrças culturas (blat, òrdi, còlza, bledarabas, lentilhas, peses, etc.), dins diferents païses d'Euròpa occidentala, d'Africa del Nòrd e de l'Orient Mejan. Es d'entre las adventiças dicoteledònas dels camps cultivats la mai frequenta en Itàlia^[13].

Es una planta pauc competitiva. Damatja pauc los rendiments de las cerealas semenadas a la prima. Dins d'escasença ont la densitat a atengut 500 a 1000 plants per mètre carrat, pas cap pèrda de rendiment foguèt constatada pendent que de rosèlas espelidas après l'installacion de la planta cultivada. Pasmens es fòrça mai competitiva al respècte de las cerealas d'ivèrn e foguèt classificada d'entre la 12 espècias d'èrbas mai noisiblas per las culturas de blat semenadas a la devalada.

Papaver rhoeas es tanben una planta-sèrva per unes agents fitopatogèns d'importança economica. Abriga per exemple des virus de la bledarabas: BYV closterovirus, BMYV, Beet mild yellowing virus, BWYV, Beet western yellow virus, lo virus latent italian de la carchòfa (AILV, artichoke Italian latent nepovirus) e del nap (TMV, turnip mosaic potyvirus), lo virus de la trufa (PVX, Potato X potexvirus), lp virus de la faba (BBWV, broad bean wilt fabavirus) e una mycota ascomycèta, Leveillula taurica, agent de difrentas formas d'oïdium.

Dempuèi 1993, de cas de resisténcia de populacions de rosèlas a d'erbicids an estat signalats dins nòus païses europèus (Alemanha, Belgica, Danemarc, Espanha, França, Grècia, Itàlia, Polonha, Suècia). Aquestas escasenças tòcan gaireben sempre de culturas de blat e implican diferent erbicid.

Dins lo lengatge de las flors, la rosèla incarnariá « l'ardor fragila », mas subretot « la consolacion »^[14]. Las nòças de rosèla simbolizan los 8 ans de maridatge dins lo folclòr francés.

La rosèla foguèt associada, al sègle XX, subretot dins los païses del Commonwealth (Reialme-Unit, Canadà, Austràlia, Nòva Zelàndia…), al remembre dels combatants, e subretots los soldats caiguts pendent la Primièra Guèrra mondiala^[15], coma lo blavet pels combatants franceses. Aquesta allegoria de la rosèla ven d'un poèma datant de la prima de 1915, escrich pel lòtenent-colonèl John McCrae, un mètge de l'armada reiala canadenca que tetimònia de la terribla segonda batalha d'Ypres. Se titula In Flanders Fields. De fach, las rosèlas florissavan sul bòrd de las trencadas e sur las tombas des soldats (fenomèns ja remarcats pendent las guèrras napoleonianas), e lor color roja èra un simbòl apropriat pel banh de sang de la guèrra. Una Francesa, E. Guérin, prepausa a l'epòca al marescal britanic Douglas Haig que las femnas e los enfants de las regions damatjadas de França produscan de rosèlas per acampar de fons per ajudar los ferrits. En novembre de 1921, las primièras rosèlas foguèron distribuidas. La tradicion contunha dempuèi.

La rosèla es lo simbòl de Morfèu lo dieu dels sòmis e del som dins la mitologia grecolatina.

• Bernard Bertrand, Le coquelicot, poète des champs, 01/10/1998, Terran (Éditions de) ISBN: 2-913288-00-6
• Isabelle Hunault, Plantes sauvages comestibles, Reconnaître et cuisiner 35 plantes communes, Ulmer ISBN: 978-2-84138-454-9
•  {{{títol}}}. .

• 
  

• Referéncia Tela Botanica (France métro) : Papaver rhoeas L. (fr)Referéncia Tela Botanica (França metropolitana) : Papaver rhoeas L. (fr)
• Referéncia INPN : Papaver rhoeas L. (+ statut + description) (fr)Referéncia INPN : Papaver rhoeas L. (+ estatut + descripcion) (fr)
• Referéncia JSTOR Plants : Papaver rhoeas (en) (consulté le 19 février 2016)Referéncia JSTOR Plants : Papaver rhoeas (en)
• Referéncia Belles fleurs de France : Papaver rhoeas (fr) (consulté le 19 février 2016)Modèl:Belles fleurs de France
• Referéncia Catalogue of Life : Papaver rhoeas (en) (consulté le 19 février 2016)Referéncia Catalogue of Life : Papaver rhoeas (en)
• Referéncia Flora of North America : Papaver rhoeas (en) (consulté le 19 février 2016)Referéncia Modèl:EFloras/labèl : Papaver rhoeas (en)
• Referéncia Flora of China : Papaver rhoeas (en) (consulté le 19 février 2016)Referéncia Modèl:EFloras/labèl : Papaver rhoeas (en)
• Referéncia Flora of Pakistan : Papaver rhoeas (en) (consulté le 19 février 2016)Referéncia Modèl:EFloras/labèl : Papaver rhoeas (en)
• Referéncia GRIN : espèce Papaver rhoeas L. (en) (consulté le 19 février 2016)Referéncia GRIN : espècia Papaver rhoeas L. (en)
• Referéncia ITIS : Papaver rhoeas L. (fr) (+ version anglaise (en)) (consulté le 19 février 2016)Referéncia ITIS : Papaver rhoeas L. (fr) (+ version anglesa (en))
• Referéncia NCBI : Papaver rhoeas (en) (consulté le 19 février 2016)Referéncia NCBI : Papaver rhoeas (en)
• Referéncia The Plant List : Papaver rhoeas L. (en) (Source: KewGarden) (consulté le 19 février 2016)Referéncia The Plant List : Papaver rhoeas L. (en) (Font : KewGarden)
• Referéncia Tropicos : Papaver rhoeas L. (en) (+ liste sous-taxons) (consulté le 19 février 2016)Referéncia Tropicos : Papaver rhoeas L. (en) (+ lista sostaxons)
• Referéncia uBio : Papaver rhoeas L. (en)
• (fr) ..