Pastèl

Lo pastèl dels tinturièrs (Isatis tinctoria L.) es una planta biennala de la familha de las Brassicaceas. Foguèt autrescòps cultivat dins la region d'Albi, Carcassona e Tolosa per la produccion d'una tintura blava, lo pastèl.

L'espècia es espontanèa en Africa del Nòrd, en Euròpa e en Asia Occidentala, fins al Xinjiang (China).

Isatis tinctoria es considerada coma una planta envasissenta dins una part dels Estats Units.

La tintura blava es extracha de las fuèlhas de la planta. Aquelas fuèlhas, alongadas, se destacan facilament per simpla torcedura a lor madurason al solstici d'estiu. Mas la culhida s'escalona de julhet a la mitat de setembre tant que i a de fuèlhas^[1]. Puèi son trissadas e mescladas amb d'aiga per n'exprimir una pulpa qu'òm comprimís d'un biais de boletas o Cocanhas de qualques centimètres. Se secan pendent un a dos meses. A la fin d'aquel periòde, las cocanhas son espotidas dins un molin e a la polvera s'apond d'urina per provocar una oxidacion : la pasta aital eissida e secada balha fins finala la polvera tintoriala, contenent d'indi^[2]. Es plan segur una tintura, qu'es revelada per oxidacion e es apuèi d'una fòrça granda estabilitat. L'usatge del pastèl coma pigment colorant es un sosproduit de la tintura : se reculhissiá l'escuma a la superfícia dels banhs de tintura, qu'un còp secada balhava la polvera blava utilizada coma pigment de las pinturas.

Uèi, las fuèlhas de pastèl son mescladas amb l'aiga. Aquela estapa de maceracion permet d'extraire l'indoxil que quand es oxidat es l'element quimic donant lo colorat blau. L'indoxil es d'en primièr sens color. Es oxigenat per agitacion per provocar l'oxidacion. Lo liquid passa de la color verda a la color blava intensa. L'oxidacion acabada, lo liquid es al repaus e lo pigment se recupèra al fons de la tina per precipitacion. Puèi es filtrat mai d'un còp per lo rafinar^[3]. Cal una tona de fuèlhas de pastèl per produire dos quilogramas de pigments^[4].

La cultura del pastèl en Euròpa declinèt amb l'arribada de l'indigòt al sègle XVII. Desapareguèt gaireben totalament a la fin del sègle XIX. Actualament, i a de temptativas de tornar cultivar aquela planta. A Leitora, dins Gers, un quimista bèlga, Henri Lambert, produtz de tinturas e de pigments de pastèl amb de tecnicas novèlas^[5].

Planta de 1239 venent de Xaotang ( China ) .

La racina e la fuèlha del pastèl dels tinturièrs Ban Lan Gen e Da Qing Ye s'utilizan en Medecina tradicionala chinesa contra los gautissons, l'epatiti infecciosa, lo mal de garganta, lo mal de tèsta e la fèbre.

I a pauc temps, de scientifics descobriguèron que lo pastèl dels tinturièrs podriá servir per prevenir lo càncer^[6].

Lo pastèl foguèt la sola font de tintura blava disponibla en Euròpa fins a la fin del sègle XVI, quand lo desvolopament de las rotas comercialas cap a l'Orient Extrèm permetèt l'arribada de l'indigòt.

Las primièras traças arqueologicas del pastèl remontan au Neolitic e foguèron trobadas dins la balma de l'Audosta dins las Bocas de Ròse en Occitània. Dins un abitat de l'Edat del Fèrre a Heuneburg (Alemanha), se trobèt d'impressions de granas sus de terralhas. Las sepulturas de Hallstatt de Hochdorf e de Hohmichele contenon de teissuts tintats amb pastèl.

Al sègle X a York (Anglatèrra) se trobèt de vestigis d'una botiga de tinturièrs amb rèstas de pastèl e de garança.

A l'Edat Mejana, los centres de cultura del pastèl se situèron

• En Anglatèrra (Lincolnshire e Somerset),
• En França (Bretanha, Normandia, Somme, Gasconha, Tolosa e País d'Albi),
• En Alemanha (Jülich, region d'Erfurt en Turíngia),
• En Itàlia (Piemont e Toscana).

En Occitània, lo triangle comprés entre Tolosa, Albi e Carcassona aguèt una granda benanança mercé al comèrci del pastèl. Los pastelièrs foguèron de las mai grandas fortunas de l'epòca e daissèron fòrça testimònis, coma los grands ostals de familha de Tolosa. Lo comèrci de las cocanhas comencèt dins aquela region nomenada « país de Cocanha ». Entre lo segle XVI e XVII, una borgesiá faguèron fortuna dins lo comerci de la cocanha. Las cocanhas passèron dins los pòrts de Bordèu, Marselha e Baiona. Lo sègle XVI marca l'apogèu de la cultura del pastèl occitan. Lo blau foguèt un produit de luxe^[7].

A l'Edat Mejana, l'utilizacion de la tintura del pastèl se limita pas als teissuts mas tanben dins la color blava de las illustracions dels libres per exemple.

• Acadèmia de las Arts e Sciéncias del Pastèl
• cocanha (tintura) • País de Cocanha

• (oc)Lauragués : lo Pastèl - Occitanica eAnem / CIRDÒC VOSTFR - Occitanica eAnem / CIRDOC

• Maurice Daumas - « Histoire générale des techniques » (1964, rééd. 1996), P.U.F., coll. Quadrige, vol. 2, 2e partie, livre 1 ISBN: 2-13047-862-X
• (fr) Sébastien Vaissière et Alain Félix, Le Pastel, Visite en pays de cocagne, Édition Loubatières, juin 2006, ISBN: 2-86266-492-8