Pès negres
Los Pès negres (en francés Pieds-noirs) foguèron los colons franceses que visquèron en Argeria pendent lo periòde colonial entre 1830 e 1962. Per extension, lo tèrme pòt far referéncia a totas las personas, crestianas o jusievas originària de tota la Mediteranèa, que la familha migrèt al sègle XIX o XX en Argeria francesa o dins lo Protectorat francés de Tunisa, o lo del Marròc. Apuèi l'independéncia d'Argeria, la majoritat d'entre eles quitèron Argeria e s'installèron en Occitània.
Origina del tèrme
[modificar | Modificar lo còdi]Lo nom veniá del fach que los caufaires dels batèls, que foguèron sovent argerians indigèns, caminèron pès nus dins la sota de carbon. Lo tèrme foguèt utilizat pejorativament per los Argerians fins a 1955 per se referir als «Franceses nascuts en Argeria».[1]
Una autra teoria populara afirma que lo nom veniá de las bòtas negras dels soldats e colons franceses, mas aquò es pas verificat.
Origina de la comunautat
[modificar | Modificar lo còdi]La colonizacion francesa d'Argeria se faguèt per l'assimilacion de pòbles venent de mantuns païs d’Euròpa. De França la màger part veniá d'Occitània, de Catalonha Nòrd e d'Alsàcia. A Oran la màger part veniá d'Espanha, particularament d'Alacant e de las Illas Balearas. En Argeria orientala fòrça venián d'Itàlia e de Malta.
Sovent considerat coma pès negres, los sefarditas d'Argeria foguèron naturalizats par lo decret de Crémieux en 1871.
En Argeria coloniala
[modificar | Modificar lo còdi]La communautat pè negre compreniá los grands colons e proprietaris terrenals pus poderoses, mas tanben los pichons agricultors e obrièrs. Çaquelà, totes beneficièron de privilègis e dreches refusat als argerians musulmans, qu'èran pas considerats coma franceses, e qu'an pas partejat los meteisses beneficis politics e economics.
En 1959, los pès negres èran 1 025 000 siá 10,4 % de la populacion d'Argeria. Çaquelà, d'unas region d'Argeria avián una concentracion enauçada de pès negres, coma la region de Bône (uèi Annaba), Argièr, e tota la zona compresa entre Oran e Sidi Bel Abbès. La populacion d'Oran aviá 49,3 % pès- negres en 1959.
Cultura
[modificar | Modificar lo còdi]La cosina pè negre es coma los autras cosinas magrebins (coscós mergeuz) tanben amb fòrça la influéncia espanhòla e provençala.
Lo dialècte francés pè negre dels quartièrs populars se disen «pataouete». Utilize fòrça mots espagnols, catalans, occitans e arabis amb un accent distint.
Pès negres celèbres
[modificar | Modificar lo còdi]- Louis Althussar, filosòf
- Daniel Auteuil, actor
- Patrick Bruel, actor e cantaire
- Albert Camus, escrivan e filosòf
- Corynne Charby, actritz e cantaira
- Jacques Derrida, filosòf
- Robert Ménard, jornalista e òme politic
- Gaston Julia, matematician
- Thierry Pastor, cantaire
- Julie Pietri, cantaira
- Yves Saint-Laurent, costurièr
- François Valéry, cantaire