Hymenoptera
Planca representant divèrses imenoptèrs europèus.
| Règne | Animalia |
|---|---|
| Embrancament | Arthropoda |
| Sosembr. | Hexapoda |
| Classa | Insecta |
| Sosclassa | Pterygota |
| Infraclassa | Neoptera |
| Superòrdre | Endopterygota |
Los imenoptèrs (Hymenoptera) son un òrdre d'insèctes, sosclassa dels pterigòtes, seccion dels neoptèrs, (superòrdre) dels mecopteroïdèus. Aqueste òrdre compòrta d'espècias fòrt beneficas a l'òme de per lor ròtle pollinizator o d'auxiliars de culturas, mentre que d'unes autres son de depredators de vegetals o de mitans forestièrs.
Los imenoptèrs constituisson, aprèp los coleoptèrs, l'òrdre d'insèctes mai diversificat. S'estima actualament lor nombre a mai de 120 000 espècias descrichas.
Los Imenoptèrs son d'insèctes olometabòls d'una talha compresa entre 0,1 mm e 10 cm, provesit de 4 alas membranosas acobladas en vòl e de pèças bucalas del tipe trissador-lepador. Lo cap es separat del torax per un còl fòrt fin e fòrt mobil. Lor metatorax es fòrt cort, soudat al primièr segment abdominal per formar lo segment mediar. Aqueles insèctes son de bon reconéisser al nivèl de l'òrdre.
L'òrdre dels Imenoptèrs compren de fitofags[1], de pollinizators e una larga part d'entomofags que jogant un ròtle central dins lo manten dels equilibris naturals. Los entomofags compòrtan en majoritat de parasitoïdes (43 % de las espècias Imenoptèrs descrichas) mas tanben de predators.
S'estima al nivèl mondial lo nombre real d'imenoptèrs entre 1 a 3 milions d'espècias repartidas en un centenat de familhas. Fòrça espècias demòran de descriure o quitament de descobrir.
Etimologia
[modificar | Modificar lo còdi]Lor nom proven de las alas membranoses que la màger part dels insèctes imenoptèrs pòrtan per parelhs. Lo mot ven del grèc hymên, « maridatge », e pteron, « ala ». Aquò ven del fach qu'existisson de croquets sus la nervadura anteriora de l'ala posteriora que permeton a aquesta d'èsser acoblada amb las alas anterioras.
Evolucion
[modificar | Modificar lo còdi]Los fossils d'imenoptèrs pus ancians retrobats datan del Triàs, apartenon a la familha dels Xyelidae. L'aparicion d'imenoptèrs socials que vivon en colonias se data del Cretacèu.
Morfologia generala
[modificar | Modificar lo còdi]Los imenoptèrs se caracterizan per :
- dos parelhs d'alas membranosas religadas una a l'autra per un sistèma d'acoblatge,
- d'alas anterioras pus largas que las posterioras,
- l'aparelh bucal varia del tipe trissador al tipe lepador amb de fòrmas intermediàrias.
- las mandibulas plan desvolopats servisson a la captura de las predas e al faiçonatge del nis,
- las maxilhas e lo labium son units per una membrana e fòrman una mena de trompa que permet l'aspiracion dels liquids,
- las larvas son per la màger part desprovesidas de patas mas an una capsula cefalica plan visibla,
- a la fin de lor desvolopament, las larvas teisson sovent un cocon d'ont l'adult sortís aprèp la nimfòsi,
- los mascles son aploïdes perque lors cellulas contenon pas qu'un sol exemplar dels cromosòmas de l'espècia mentre que las femèlas son diploïdas, lors cellulas possedisson un parelh de cadun d'aquestes cromosòmas.
Classificacion
[modificar | Modificar lo còdi]L'òrdre dels Imenoptèrs es devesit en 2 grands ensembles :
- los Simfits que lor abdomèn fa dirèctament seguida al torax (pas d'escanament) e
- los Apocrits, que lor abdomèn es ben distint del torax del fach d'un escanament, lo primièr segment abdominal o propodeum es entièrament fusionat al torax.
Los Apocrits son subdevesits entre Terebrants (parasitica) e Aculeats (pòrta agulhons). Los Terebrants possedisson un abdomèn acabat per un oviscapte (tarièra) mentre que pels Aculeats, l'oviscapte a perdut sa foncion de ponduda e es vengut un agulhon.
- Caracteristicas dels Terebrants (Parasitica) :
- Antena amb mens de 16 articles
- Nervacion alara fòrt simplificada
- Ovipositor visible al repaus.
- Caracteristicas dels Aculeats :
- Antena de 12-13 articles
- Lòbe jugal visible sus l'ala posteriora
- Agulhon pas jamai visible al repaus.
Los Simfits recampant la gròssa majoritat dels fitofags, qualques espècias son de degalhaires de mitans forestièrs o agricòlas. Un autre grop important de fitofags, los Cinipids, se rencontra çò los Apocrits Terebrants.
La màger part dels parasitoïdes apartenon al grop dels Terebrants, en particular a las superfamilhas dels Chalcidoidea, Scelionoidea, Serphoidea e Ichneumonoidea.
Los predators se rencontran per l'essencial a çò dels Aculeats dins las superfamilhas dels Formicoidea (formigas), Pompiloidea, Sphecoidea e Vespoidea.
La majoritat dels pollinizators de plantas cultivadas se rencontra tanben a çò dels Aculeats demest los Apoidea, los representants d’aquesta superfamilha se noirisson exclusivament de pollèn e de nectar.
Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ 11 % d'espècias conegudas, cf. Jose Luis Viejo Montesinos (1998). Evolución de la fitofagia en los insectos, Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural (Actas), 95 : 23-30. (ISSN 0583-7499)
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams extèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]- Referéncia Tree of Life Web Project : Hymenoptera (en)
- Referéncia Fauna Europaea : Hymenoptera (en)
- Referéncia Fossilworks Paleobiology Database : Hymenoptera Linne 1758 (en)
- Referéncia ITIS : Hymenoptera (fr) ( (en))
- Referéncia Animal Diversity Web : Hymenoptera (en)
- Referéncia NCBI : Hymenoptera (en)