Dedal

Dedal (en grèc ancian Δαίδαλος / Daídalos, adjectiu significant « trabalhar amb art », « l'Astuciós ») es un personatge de la mitologia grèga, un Atenenc, descendent de la familha reiala eissida de Cecròps. Es subretot conegut per èsser un inventor, un escultor e un grand arquitècte, ligant lo gèni estetic e ingeniositat tecnica e per aver concebut lo laberint, preson del Minotaure.

Platon dins Menon (97 AbC) cita las estatuas de Dedal, «susprenentas de veritat que se deguèt, segon la legenda, de las encadenar per las empachar de fugir»; e dins l'Alcibiades major (121a e 282a) remembra que Dedal èra lo patron dels escultors^[1].

Fugissent las perseguidas fins a la mòrt de son nebot Talos, que l'aviá precipitat del naut de l'Acropòli, gelós de sas descobèrtas que pensava de s'apropriar, Dedal trobèt refugi en Creta prèp de la cort del rei Minòs. Pasifaè, la femna del rei, li demandèt de crear una vaca de fusta, una trapadèla per que se posquèsse acoblar amb lo taur blanc. Atal nasquèt lo Minotaure; Minòs comandèt alara la creacion d'un laberint per i far presonièr aquela aberracion de la natura.

Dedal donèt la solucion per sortir del laberint a Ariana: utilizar un fil de lana desenrotlat, que deviá seguir fins a la sortida. Aquela darrièra donèt la lana a Tesèu, que se'n serviguèt per sortir del laberint aprèp aver tuat lo Minotaure. Minòs avent perdut son pariatge amb Tesèu, faguèt alara enfermar Dedal e son filh, Icar, dins lo laberint. Podent pas sortir sens fil per lo guidar fins a la sortida, Dedal aguèt alara l'idèa de crear d'alas per se poder envolar. Coma aquelas alas èra bastidas de cera e de plumas, Dedal conselhèt a son filh d'anar pas tròp naut dins lo cèl. Icar cerquèt al contrari de s'aprochar del solelh, çò que faguèt fondre la cera e lo precipitèt cap al mar.

Dedal se refugièt en Sicília prèp del rei Cocalòs. Furiós d'aquela fugida, Minòs decidiguèt de trobar Dedal. Per capitar utilizèt l'engana. Desfisèt aquel que, amb fòrta recompensa, capitariá a ligar un fil al fons de la clòsca d'un caragòl. Per relevar lo desfís, Dedal aguèt l'idèa de ligar lo fil a una formiga, aquela darrièra s'engulhant apuèi dins la clòsca.

Sabent qu'una persona aviá capitat lo desfís en Sicília, Minòs alara sabèt que Dedal èra alà. Lo rei Cocalòs refusèt pr'amor de liurar Dedal, çò que provoquèt una guèrra entre Sicília e Creta. Segon una tradicion diferenta, Cocalòs auriá tendèt una trapanèla a Minòs. Diguèt a Minòs qu'èra invitat per li liurar Dedal, e lo convidèt a partejar lo banh de sas tres filhas. Mas foguèt Dedal que fabriquèt la banhadoira e Minòs moriguèt esbolhentat.

Per François Jacob, «Dedal incarna la tecné (la tecnica) que permet d'aténher la mestresa del monde... que permet a sos clients de s'abandonar a lor ubris, d'aténher lors fòlas entrepresas... En Dedal se profila una sciéncia sens consciéncia...»^[2]

A cada problèma de sos mèstres, Dedal es un auxiliar que tròba una solucion a lor problèma e tanben una novèla solucion al novèl problèma qu'aquela provòca: la cera de las alas es la solucion per s'escapar del laberint, el meteis essent la solucion per enclaure lo Minotaure, el meteis essent lo fruch eissit de sa vaca de fusta concebuda per Pasifaè.

1. ↑ Los escultors prenián Dedal per lor aujòl comun ((fr)Platon per Jean-François Pradeau e Chantal Marbœuf, p. 22 Ed. Flammarion, 2008)
2. ↑ (fr)La Souris, la Mouche et l'Homme, Odile Jacob, 1997, ISBN=2738108364.

• daidala, tipe d'escultura.
• Icar
• Lo laberint : « dedal » venguèt lo sinonim de « laberint » mas benlèu melhor dins sa complexitat.

• (fr)Françoise Frontisi-Ducroux, Dédale. Mythologie de l'artisan en Grèce ancienne, Paris, Maspero, 1975 (nouvelle édition augmentée : La Découverte, 2000).

• (fr) Dédale et Icare d'Ovide : texte et commentaires