Guèrra d'Espanha

Guèrra d'Espanha
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Informacions generalas
Data	1808-1814
Luòc	Peninsula Iberica, Sud-oèst de França
Eissida	Victòria aliada
Belligerants
Empèri Francés Espanha Napoleonca Ducat de Varsòvia	Reiaume Unit Reiaume d'Espanha Reiaume de Portugal Partisans espanhòus
Pèrdas
217 000 tuats, bleçats, presoniers e dispareguts	390 000 tuats, bleçats, presoniers e dispareguts

La Guèrra d'Espanha^[1], (tanben dicha Campanha d'Espanha pels Franceses, Guèrra d'Independéncia espanhòla pels Espanhòls e Guèrra Peninsulara pels Portugueses), foguèt un conflicte del periòde napoleonenc ont una seria de guèrra que commencèt en 1807 amb França e Espanha que declarèron la guerra a Portugal, qu’èra una aligat important del Reialme-Unit. Opausèt França e lo Primièr Empèri Francés, ajudada per de tropas polonesas del Ducat de Varsòvia, a una coalicion compausada d'Espanha, de Portugal e del Reialme-Unit. Comencèt en 1808 amb la dintrada de las tropas napolencas e s’acabèt amb lo retorn de Ferran VII d’Espanha al poder. Aquesta guerra foguèt provocada per la pretensión de Napoleon d’installar son fraire Josèp Bonaparte sul tròn d’Espanya aprèp las abdicacions de Baiona.

Tanben, lo conflicte aguèt un ròtle important dins la guerra civila espanhòla entre los afrancesats i los patriotes. Se desvelopèt en plena crisi de l’Antic Regim e amb un complèxe e de cambiants socials e politics prigonds, impulsats per l’aparicion de l’identitat nacionala espanhòla e l’influéncia dins lo camp “patriote” d’unes ideals nascuts de l’Illustracion e de la Revolucion francesa, paradoxalament difusats per l’elit dels afrancesats.

Dins l’analisis dels faches militars, se pòt pas parlar d’un afrontament entre las armadas francesa e espanhòla, mas qu’exist’is una importanta preséncia de la Guerra de Guerrillas, dins una dimension desconeguda fins al moment.

Segon lo tractat de Fontainebleau, signat lo 27 d’octòbre de 1807, lo Primièr Ministre, Manuel Godoy, fornia, fàcia a una novèla insvasion ispano-francesa de Portugal, lo supòrt logistic necessari al transit de las tropas imperialas. Jos lo comandament del general Jean-Andoche Junot, las tropas francesas dintrèron en Espanha lo 18 d’octòbre de 1807, traversant son territòri pro rapidament abans l’hivern e arribèron a la frontièira amb Portugal, lo 20 de novembre. Ça que la, los plans de Napoleon anèron mai luènh e sas tropas anèren prendre posicion dins d’importantas vilas e plaças fortas per tombar l’Ostal de Borbon e de la remplaçar per sa pròpia dinastia, convençut d’aver los sosten popular amb el.

Lo ressentiment de la populacion per les exigéncias d’entretén de las tropas estrangièiras, que balhèron luòc a de nombroses incidents e episòdis de violéncia, e mai amb la fòrta instabilitat politica sortida de la querilla entre Carles IV d’Espanha e son filh e eiritièr Ferran VII, orquestrada pels franceses, que comencèt amb lo Procès de l’Escorial e culminèt amb la Motinariá d’Aranjuez e l’ascencion al poder de Ferran VII, precipitèt los eveniments que desboquèron en las primièiras revòltas al nòrd d’Espanha e la Revòlta del 2 de mai de 1808 a Madrid. La difusion de la novèla repression brutala, imortalizada dins las òbras de Francisco de Goya, e las abdicacions de Baiona del 5 al 9 de mai, que espandissèron per la geografia espanhòla, la crida, iniciada a M’ostoles, a se confrontar a las tropas imperialas, decidiguèron la guerra per via de pression populara e mai amb l’actitud contrària de la Junta del Gobern designada per Ferran VII.

La guerra se desvolopèt en divèrses fasas ont los dos camps prenguèron succesivament l’iniciativa, e destaquèt l’aparicion del fenomen guerriller que, amb las armadas regularas aliadas dirigidas per Arthur Wellesley, duc de Wellington, provoquèron l’usura progressiva de las fòrças bonapartencas. La populacion civila, que patiguèt dels efectes d’una guerra total, que tant los franceses coma los aligats abusèron de la populacion e dels objectius civils, tot en saquejant i devastant a gran escala per exemple l’industria espanhòla, que foguèt considerada coma una menaça per sos respectius interes.

Coma lo desmantèlament de las fabricas de tèxtils de Segovia e Avila o la destruccion de la vila de Sant Sebastian. Las primièras armadas de las fòrças espanhòlas a la prima e a l’estiu de 1808, amb la bastèsta del Bruc, la resisténcia de Saragossa i Valéncia e, en particular la sonada victòria de Bailén, provoquèron l’evacuacion de Portugal e la retirada francesa al nòrd de l’Ebre, seguida a la davalada de 1808 per la dintrada de la Gran Armada, dirigida per Napoleon-meteis, que culminèt lo maxim desplegament francés fins a la mitat de l’an 1812. La retirada dels efectius amb destinacion al camp de Russia foguèt aprofitada pels aligats per tornar prendre l’iniciativa a partir de sa victòria dins la Bastèsta dels Arapilles (lo 22 de julhet de 1812) e constratant l’ofensiva francesa, avançar al large de 1813 fins als Pireneus, desfachant los franceses dins las bastèstas de Vitòria (lo 21 de junh) i Sant Marcial (lo 31 d’agost). Lo tractat de Valencay (signat lo 11 de decembre de 1813) restaurèt Ferran VII e daissèt Espanya liura de la preséncia estangièira, mas empachèt pas l’invasion del territòri francés, estat la bastèta de Tolosa de Lengadòc (lo 10 d’abrial de 1814), lo darrièr afrontament de la guerra.  Se referent a la guerra d’Independéncia espanhòla, Napoleon Ier, dins son exil, declarèt :

“Aquesta sacra guerra d’Espanya foguèt la causa primièra de totas las disgràcias de França. Totas las circonstàncias de mos desastres se relacionan amb aquest nos fatal : destrusiguèt mon autoritat moral a l’Europa, compliquèt mas dificultats, dubriguèt una escòla als soldats angleses...aquesta sacra guerra m’a perdut.”

En lo terren socioeconomic, la guerra costèt a Espanha una pèrda neta de populacion entre 215.000 e 375.000 estatjants, que poguèt pas se compensar e mai amb los indexes elevats de natalitat pròpias de l’epòca, per causa directa de la violéncia e las fams de 1812, e que se tornèt apondre a la crisis provocada desde las epidemias de malautiás, e la fam de 1808, que resultava en un balanç de descens demografic de 560.000 a 885.000 personas, del 6 al 10% de la populacion ponderada a partir del cens e 1787, qu’afectèt especialament Catalonha, Extremadura, i Andalosia. A l’ateracion sociala e la destruccion de las infraestructuras, industia e agricultura s’apondèt la caiguda de l’Estat e la pèrda d’una part important del patrimòni cultural.

La devastacion umana e materiala s’apondèt la feblesa internacionala d’Epanha, privada de son poder naval e exclusa dels grands tèmas tractats dins lo Congrés de Viena, que se dessenhèt lo posterior panorama geopolitic europenc. De l’autre costat de l’Atlantic, l’Aerica espanhòla obtindriá son independéncia aprèp la Guerra d’Independéncia ispanoamericana. Sul plan politic intèrn, lo conflicte forgèt l’identitat nacionala espanh\ola e dubriguèt las pòrtas al constitucionalisme, concretat dins las primièras constitucions de l’Estat espanòl, l’Estatut bonapartista de Baiona e la Constitucion de Cadis. Ça que la, tanben balhèt l’inici a una èra de guerras civilas entre los partidaris de l’absolutisme e los del liberalisme, sonadas Guerras Carlinas, que s’espandiguèron pendent tot lo sègle XIX e que marquèron lo futur d’Espanha.

En 1806, a Berlin, Napoleon declarèt el Blocus Continental, que prohibiguèt als britanics las impotacions de l’Euròpa continentala, amb dos paises neutres, Suècia e lo Reialme de Portugal. Aprèp de la signatura del Tractat de Tilsit en 1807 amb Alexandre 1er de Russia, Napoleon decidiguèt d’atacar los pòrts portugueses.

Lo 27 d’octòbre, lo Reialme d’Espanha e lo Primièr Empèri Francés signèron lo Tractat de Fontainebleau, per qual se repatiriá Portugal en tres reialmes : lo novèl Reialme de la Lusitania nòrd, l’Algarve ( que i incluèt l’Alentejo) e lo demai coma lo Reilme de Portugal. Lo novembre, aprèp lo refús del Prince Joan de particpiar a aqueste Blocus Continental, Napoleon mandèt l’armada de Jean-Andoche Junot per envasir Portugal, mentre lo general Pierre Dupont de l’Étang anèt en direccion de Cadis e lo mariscal Nicolas Jean de Dieu Soult cap a La Corunya.

L’armada portuguesa era posicionada per defendre los pòrts martimes contra una invasion anglesa, e d’aqueste biais, Lisbona tombèt lo 1er de decembre e lo 29 de decembre de 1807 la reina Maria I e lo prince Joan, lo regent, fugiguèron a Rio de Janeiro amb tota la Cort e s’establiguèron en la novèla capitala.

Lo tractat de Sant Ildefons de 1796, que foguèt signat entre la Convencion Nacionala Francesa e Carles IV d’Espanha, que foguèt representat pel favorit e primièr ministre Manuel Godoy, tan coma lo tractat d’Aranjuez de 1801 amb lo consolat de Napoleon Bonaparte, restabliguèron l’aliança tradicionala que dempuèi la proclamacion de Felipe V d’Espanha aguèt regit las relacions entre la corona espanhòla e la de França, que las portavan pendent lo sègle XVIII, dins la disputa d’interes economics e colonials, a una seria de successius affrontaments armats amb l’Empèri Britanic.

Al mes de mai de 1802, quora Napoleon decidiguèt de forçar la neutralitat de Portugal que se resistava a trencar coma aligat de la corona britanica, l’armada espanhòla intervenguèt a Portugal per provocar l’efemèra Guerra dels Orangièrs. Aqueste conflicte recebèt aquesta apelacion per causa de la branca d’orangièrs que Godoy mandèt a la reina quora assetjava la vila d’elvas, que posèt de manifèst la falta de resolucion de la cort espanhòla. Dempuèi 1803, Espanha ajudèt economicament e posèt a disposicion son armada per la guerra navala contra els britanics, que culmiariá a l’octòbre de 1805 pendent lla Bastèsta de Trafalgar.

La gravetat de la desfacha ispanofrancesa de Trafalgar tinguèt pas las meteissas repercussions a Espanha e a França. Napoleon, ja proclamat lo 1804 Emperador dels Franceses, aguèt la decision de renonciar a l’invaison imediata per via maritima de la Granda Bretanha, mas poguèt equilibrar sa posicion amb los triumfes militars successius a Austerlitz, tanben sonada Batèsta dels Tres Emperadrs lo 2 de decembre de 1805 e de Jena lo 14 d’octòbre de 1806, que succediguèron los accòrds de pau amb austriacs, russes e prussians. Ça que la, a Espanha, la destruccion de l’Armada agreugèt la crisi economica que ne permettriá sonque las comunicacions amb las colonias americanas, mentre qu’aumentava la malfisança cap a la politica d’aligança.  

La mèuca de las negociacions amb lo gobèrn britanic del Primièr Ministre Lord Grenville induiguèt Napoleon a tornar lançar amb lo Decret de Berlin del 2& de novembre de 1806 l’afrontament dirècte amb los britanics per la practica de la guerra economica total del Blocus Continental, que s’aplicava ja aprèp la creissença dels dreches de las taxas, lo tancament dels pòrts del nòrd de França e las enbocaduras del Riu Elba e lo Weser a la prima de 1806.

La politica del Blocus orientèt l’interes de Napoleon cap a la peninsula Iberica e la mar Mediterrània occidentala, que augmentèt la pression sus la cort de Prtugal, on se li advertèt d’adoptar de mesuras per lo tancament del comèrci amb los britanics dempuèi sos pòrts, doncas coma la confiscacion dels plans e lo blocus dels residents al pais. Davant l’inaccion portuguesa, en agost de 1807, napoleon carguèt Jean-Androche Junont de l’organizacion a Baiona del Còs d’Observacion de la Gironda amb una fòrça d’unes 30.000 soldats e tornèron prene la formula de 1801 per forçar a acceptar lo blocus als portugueses, reclamèt lo supòrt de la cort espanhòla que, a aqueste efècte, mandèt a travèrs del comte de Camp Alange un ultimatum al govèrn portugués lo 12 d’agost de 1807. A partir del 25 setembre de 1807, los portugueses expulsèron a las naus anglesas mas, anteriorament notificats que lo govèrn britanic permetriá pas cap acte hostil contra sos ciutadans a Portugal, no se realisèt pas cap d’accion dins aqueste sens.

Lo 18 d’octòbre de 1807, Junot traverssèt la frontièira acompanhat de tres divisions espanhòlas e paucs jorns aprèp, lo 27 d’octòbre, lo representant de Godoy signèt lo Tractat de Fontainebleau, ont s’estipulèt l’invasion militara conjunta, la cession a la corona dels novèls reialmes de Lusitania e Algarves, doncas coma lo repartiment de las colonias. Lo jorn 30, Junot dintrèt a Lisbona amb unes 1.500 òmes epuisats de la traversada mentre lo mai gròs de l’armada arribèt los jorns seguents. Aguèt pas cap de resisténcia a l’invasion mas la familha reiala se refugièt al Brasil.

A la fin del segle 1807, Napoleon decidiguèt que la monarquia de Carles IV, aligada mas independenta, aguèt mens d’utilitat.

La preséncia de las tropas francesas en Espanha en virtut el tractat de Fontainebleau foguèt venguda de mai en mai menaçanta perque ocupavan (sens cap sosten del tractat) mai d’unas vilas espanhòlas coma Barcelona o encara Figueres. 65.000 soldats franceses foguèron mandats en Espanha per contrarollar pas sonque las comunicacions amb Portugal, mas tanben amb Madrid e la frontièira francesa.

Godoy, en vejant aquelas tropas francesas qu’arribèron, quitèt en març de 1808 lo palau reial d’Aranjuez amb sa familha per anar cap a Sevilla per s’embarcar per l’America ; una situacion similara a Joan VI de Portugal.

Lo 17 de març de 1808, la populacion aprenguèt la fugida del rei e de sa familha per l’America. Decidiguèt de prene lo palais Reial d’Aranjuez e de lo far cremar. Lo 19 al matin; Godoy s’amaguèt dins las natas de son palais e foguèt condusit a la Casèrna cobèrt de cops. Lo prince Ferran prenguèt la situacion en man e venguèt lo novèl rei amb l’abdicacion de son paire Carles IV.

Napoleon aprofichèt de la situacion per forçar la cession del tròn espanhòl a son fraire Josep Bonaparte coma Josep Ier a las abdicacions de Baiona.

Lo 10 de febrièr de 1808, lo general Guillaume Philibert Duhesme menèt las primièras tropas francesas cap a Espanha que i dintrèron per la Catalonha. En seguida, d’autras tropas francesas ocupèron lo Castèl de Sant Ferran dins la vila de Figueres. Lo 13, invasiguèron la vila de Barcelona amb 5427 òmes e 1830 cavals. Devián demorar tres jorns a Barcelona abans d’anar cap a Cadis mas lo 29, ataquèron per sospresa la Ciutadella e lo Castèl de Montjuïc.

En abrial de 1808, Napoleon faguèt cedar lo tròn espanhòl a son fraire Josep Bonaparte aprèp las abdicacions a Baiona de Carles IV e Ferran VII.

Las primièras personas que se revoltèron dels franceses foguèron las classas socialas popularas e d’unes notables locals. Comencèt per una seria de trebolums espontaneas, mas se propagèt rapidament fins a Espanha tota. La rason d’aquesta seria de trebolums foguèt la pression de las tropas d’occupacion sus la populacion civila, l’obligacion de manténer una armada que privèt de norridura e de bens de consomacion de basa subretot que lo pais veniá de sortir d’una crisi de famina e de malautiás. Ja en abrial, i aviá de revòltas dins las vilas de León e Burgos. Aprèp lo soslevament de Madrid, lo 2 de mai de1808, d’accions contra los ocupants se propaguèron dins Espanha tota. La diffusion de la novèla repression exerçada per l’armada d’invasion a Madrid e dins d’autras localitats, encoratgèt l’insureccion.

Dins Catalonha tota, d’afrontaments locals petèran : un incendi de papièr a Manresa o la constitucion del Conselh del governament e de la defensa a Lleida. Los 6 e 14 de junh, los primièrs incidents militaris importants aguèron luòc pendent la batèsta de la Landa, las primièras victòrias sus las armadas napoleonianas. Las tropas francesas foguèron vençudas a la bastèsta de Bailén al mes de julhet e entamèron lo blocus de Barcelona. Las forças de Laurent Gouvion Sant-Cyr respondon. Èran dins l’Empordà per prene Girona, mas abroquèron dos còps, en junh e en julhet. Los 9 000 presoniers de Bailén foguèron transferadas a l’isla de Cabrera, ont demorèran dins de condicions terriblas.

Amb lo sosten financièr de Nathan Mayer Rothschild, Arthur Wellesley, foguèt sonat cap del còs expedicionari al Portugal e batèt Joan-Andoche Junot a la batèsta de Roliça e a la batèsta de Vimeiro en agost de 1808, e la Convencion de Sintra que ne resultèt foguèt aprovada per Hew Whitefoord Dalrymple estipulèt que l’armada britanica transportariá los franceses en defòra de Lisbona. La desfacha francesa a la batèsta de Bailén e las desfachas al Portugal, e la reoganizacion de las armadas espanhòlas que planifiquèron l’ataca de Madrid, composadas de l’armada del general Joaquín Blake sus la còsta nord, de l’armada del general Francisco Javier Castanos a l’entorn de Tudela, de l’armada del general José Robolledo de Palafox a l’entorn de Saragossa e l’armada d’Estremadura forcèron lo rei Josep I Bonaparta d’abandonar Madrid e de ritirar tota l’armada al dela de l’Ebre.

Napoleon decida de resolver directament los problèmas militaris de la Peninsula Iberica, qu’afranquissèron la frontièira lo 4 de novembre amb 200 000 òmes determinats a reconquerir Madrid e a véncer l’armada inglesa. Los Espanhòls poguèron pas expulsar los franceses en rason de lor desfacha a la batèsta de Tudela lo 23 de novembre e los Franceses avancèrent de nòu sus Madrid tot en batant los Espanhòls qualques jorns mai tard a la batèsta de Somosierra, que entrèran dins la capitala lo 4 de decembre. Soult recebèt l’òrdre de l’emperaire de perseguir e de véncer l’armada inglesa del general Moore, que se rembarquèt pendent la batèsta de La Coronha. Saragossa foguèt assetjada, Sant-Cyr batèt las tropas de Joan Miquel de Vives e de Feliu a la batèsta de Llinars e entrèt dins la capitala de Catalonha lo 17 de decembre de 1808.

En 1909, Soult envasiguèt de nòu Portugal e prenguèt Porto, mas foguèt isolat per l’estrategia de restancament emplegada pel general Francisco da Silvera. Mai monhe d’ensajar d’obténer lo tròn de Portugal, tinguèron pas compte dels consèlhs de lors oficièrs. Se tornèt trobar isolat, foguèt vençuda a la segonda batèsta de Porto per Arthur Wellesley de Wellington, qu’entamèt una retirada desatrosa a travèrs las montanhas perseguida per Willian Cerr Beresford e Silveira, alara que Wellington avancèt cap a Madrid, tot en batant de nòu los franceses a la batèsta de Talvera en 1809, se retirèt al Portugal alara que los franceses ocupèron la peninsula dusca al Guadiana.

Lo front foguèt estabilisat dusca a la batèsta de Valls, lo 25 de fevrièr de 1809, la desfacha espanhòla permet a las tropas francesas d’entrar a Reus lo 26 de fevrièr, e la mòrt de Teodoro Reding obligèt Antonio Malet de Coupigny a prene provisionariàment lo comandament de l’armada espanhòla en Catalonha. Imediatament aprèp, Girona dont la defensa foguèt menada pel general Álvarez de Castro, foguèt assetjada per Sant-Cyr entre mai e decembre de 1809. Lo 10 de decembre, Girona capitulèt davant lo nòu cap de las tropas francesas, lo marescal Charles Pierre François Augereau, duc de Castiglione.

Aprèp lo despart de Napoleon de la peninsula en genièr de 1809, los Espanhòls lancèron una seria de contra-atacas violentas, totas a la recèrca de la batèsta decisiva. Qualquas pichonas victòrias foguèron remportadas dins de batèstas de campanha mas las desfachas foguèron mai nombrosas dusca a la catastròfa finala a la batèsta d’Ocana e sualques jorns mai tard a la batèsta d’Alba de Tormes que daissèron l’Espanha dubèrta a la dominacion francesa.

Amb la desfacha de l’Austria dins la cinquena coalicion e la signatura de la patz de Schönbrunn, Napoleon poguèt aloar mai de tropas a la guèrra peninsulària. En avril de 1810, lo setge de Lleida comencèt, defendut pel general Juan Garcia Conde e amb lo sosten de las divisions del general O’Donnell. Aquesta annada, l‘activitat de guerilla comencèt a prene una importància considerable e una novèla invasion del Portugal abroquèt pendent la batèsta de Buçado.

En genièr de 1811, Tortosa foguèt presa. Vers la fin del mes de junh de 1811, Tarragone tombèt, aprèp un setge terrible e lo maquís de Campoverde quitèt la vila amb l’excusa d’anar cercar mai de tropas per defendre la vila, un òrdre que foguèt pas jamai donat, alara lo general Juan Senén de Contreras prenguèt lo comandament, que esperava l’arribada per la mar dels renfòrts del colonel britanic Jonh Skerret, mas a son arribada, per coardiá, refusèt d’intervenir quand vegèt la situacion sus la plaça, e los franceses reprenguèron lo castèl de Sant Ferran, lo 11ç d’agost (fèsta de la Sant-Mage a Tarragona), que lo tresen de Miquelets aviá pres lo 11 d’avril. A la fin de 1811, podèm considerar que la Catalonha foguèt en entièr ocupada pels franceses. A la debuta de 1812, la Catalonha foguèt anexada a l’empèri napoleonian, divisada administrativament en departaments del Ter, Montserrat, Segre e Ebre.  

Al mièg de l’annada de 1812, lo cors dels eveniments militaris foguèt defavorable als franceses. A l’escala europenca, Napoleon subissèt de lordas desfachas en Russia, e Wellington a las comandas de tropas aligadas (espanhòlas, anglesas e portuguesas) commencèt a remportar de victòrias dins la peninsula, notadament amb la victòria a la batèsta dels Arapiles (Salamanca) que marquèt lo començament de la retirada francesa. Los tribunals de Cadis proclamèron lo 19 de març de 1812, la Constitucion espanhòla de 1812, de natura liberala. Lo general Luis de Lacy foguèt designat la regença coma nòu capitani general de la Catalonha, e los tribunals remplacèron Lacy par Copons en fevrièr de 1813.

Las desfachas de las tropas francesas motivèran Josep 1èr a quitar Madrid en març de 1813, qu’amorsèt l’aflaquiment de la dominacion francesa dins la peninsula. Après la batèsta de Vitoria, las fòrças aligadas se regropèran e ocupèran Sant-Sebastian e Pampeluna. En decembre, l’invasion comencèt dempuèi las basas del País Basc nòrd, e per sa defensa, Napoleon Bonaparte mandèt Nicolas Jean de Dieu Soult dempuèl lo front aleman. Dins aquesta campanha, Soult demòstra son talent de general, malgrat lo fach que foguèt estat vençut a mai d’unas represas per las tropas comandadas per Arthur Wellesley de Wellington. Sas darrièras ofensivas en Espanha foguèron repossadas per Welligton a la batèsta de Sorauren e pel egenral Manuel Alberto Freire Andrade Armijo a la batèsta de San Marcial.

Amb la signatura del tratat de Valençay, lo 11 de decembre de 1813, la corona espanhòla tornèt a Ferdinand VII, que foguèt ja autorizat a dintrar en Espanha lo 7 de març de 1814, e tornèt oficialament lo 22 de març de 1814.

L’armada de Soult foguèt perseguida pels Aligats en França, ont livrèt les batèstas de la Nivelle, de la Nive e d’Ortès abans d’afrontar Wellington dins una batèsta finala sagnosa a Tolosa en 1814.

En Catalonha, las tropas de Louis-Gabriel Suchet, vengudas de Valencia, demorèron dusca a la fin del conflicte. Demorèt a Barcelona e caminèt d’un biais ordenat vèrs França, que s’installèt d’abòrd a Girona puèi sus la linha del flumi Fluvià. Lo general Hubert mantenguèt lo contraròtle de Barcelona dusca aprèp la casuda de Napoleon. Per clavar, lo 28 de mai de 1814, Barcelona foguèt aliberada dels Francesas. Catalonha foguèt la zona de la peninsula mai ocupada lo mai longtemps, mas sens jamai èsser completament ocupada. Las tropas francesas dominavan las vilas e las ciutats, mas pas las zonas ruralas, que foguèt esbraçant per las tropas napoleonianas.

Al retorn de Ferran VI, un grop de deputats absolutistes li presentèt lo Manifest dels Perses, que li conselhèron la restitucion del sistema absolutista e la derogacion de la Constitucion elaborada a las Corts de Cadis en 1812.

Sens armada digna d’aquel nom per combatre los franceses, los espanhòls de las zònas ocupadas utilisèron la guerilla coma biais de combat, coma sol mejan de fatigar e de pertubar los esforces de guèrra francesas. Apelam aquò la guèrra asimetrica que son de pichons gropes de personas, familhièrs amb lo terren que trepejan, foetan las tropas enemigas de còps rapides, per se desòlvre imediatament e desparéisser dins las montanhas.

A la seguida d’aquestas tacticas, la dominacion francesa foguèt pas estenduda al delà de las vilas, que daissèt la campanha jol contraròtle dels partits de guerilla de dirigeants tant coma Francisco Chaleco, Vicente Moreno Baptista, Espoz i Mina, Jerónimo Merino, Julián Sánchez, el Charro, Gaspar de Jáuregui ou Juan Martín el Empecinado. Napoleon reconeguèt aquesta instabilitat quand, contra la volontat de son fraire, lo rei teoric d’Espanha, metèt los territòris de la riva esquèrra de l’Ebre jos dominacion militari (francesa), dins una mena d’una novèla Marca Ispanica.

La guèrra d’Espanha aguèt de repercussions importàntas sus l’esfòrç de guèrra de Napoleon. Un aparent defilat militari s’èra transformat en un braç de fer que absorbèt de gròs contingents, preciós per sa campanha contra la Russia. La situacion èra, de tot biais, si instable que tot retrach de las tropas podiá condusir al desastre, coma foguèt efectivament lo cas de julhèt de 1812. En aquesta data, Wellington, al cap d’una armada anglo-portuguesa e que operèt dempuèi Portugal, batèt los franceses d’abòrd a Ciudad Rodrigo puèi als Arapiles, los caçèt de l’oest e amencèt Madrid : Josep Bonaparte que repeguèt sus Valencia. Encara que los franceses aguèron contra-atacat e que lo rei aguèt pogut dintrar a Madrid en novembre, un novèl retrach de las tropas per Napoleon aprèp sa campanha desatrosa en Russia a la debuta de 1813, permetèt a las tropas aligadas d’expulsar finalament Joseph Bonaparte de Madrid e de véncer los franceses a Vitoria e San Marcial. Al meteis moment, Napolelon s’empressèt de defendre sa frontièira dusca a çò que poguèsse negociar una sortida amb Ferdinand VII. En escambi de sa neutralitat dins la rèsta de la guèrra, recuperèt sa corona (debuta de 1814) e faguèt la patz amb França, que li permetèt e mai a l’emperador de protegir son flanc sud. Ni la volontat dels Espanhòls, veritables protagonistes de la liberacion, ni los interèsses dels Franceses que avián seguit lo rei Joseph en exil, foguèront pas pres en compte.

La signatura del tracta de Valençay, que restabliguèt Ferdinand VII le Désiré sul tròn, coma monarque absolut, foguèt la debuta del temps de desilusions per totes los que, coma los deputats reunits dins los Cors de Cadis, creguèron que la lucha contra los franceses èra la debutat de la Revolucion espanhòla e tanben la debuta de la guèèra d’Independéncia ispano-americana.

Ça que la, las consequéncias materialas de la guèrra foguèron desatrosas per l’Espanha. Al grand nombre de mòrts e de destruccions de vilas e de ciutats s’apondèt la coardisa de nombroses franceses e tanben ingleses, que la deleialtat s’illustrèt per lo bombardament, ordenat per Wellington, de l’industria textila de Béjar, concurenta dels Ingleses o dins la destruccion de l’usina de porcelana Real Buen Retiro a Madrid, alara que los franceses avián ja evacuat la vila.

Foguèt una guèrra longa e destructriça : França perdèt environ de 200 000 òmes e Espanha entre 300 000 e 500 000. En mai d’aquò, la guèrra costèt fòrça car. Las armadas e los guerilleros en liça foguèon aprovisionadas sul terren pel biais de requisicions. La devastacion e lo robatòri decimèt la produccion agricòla, alara que los paisans descoratgèron de cultivar en rason de l’incertitud. Las recòltas de 1811 e 1812 foguèron marridas e raras. Lo manca de subsistància propagèt la talent e provoquèt una intensa crisi de moralitat en 1812. La produccion agricòla diminuèt e en mai d’aquò las industrias que desapariguèron gaireben coma lo tèxtile de lanha de Castilla, perque los tropèls de motons mérinos serviguèon a noirir las tropas. Lo transpòrt de mèrças èra paralisat, car los buòus, mulas, cavals, e autres animals de tret èran conficats pels militaris. Per clavar, la guèrra generèt un fòrt deficit de las finanças publicas : en 1875, la dèta de l’Estat depassèt 12 millards de rales, una chifra vint còps superior al revengut anual ordinari.

Per decret de Napoleon del 26 genièr de 1812 dusca a la fin de la guèrra en mai de 1814, la Cataloha foguèt integrada a l’Empèri francés. Lo territòri èra divisat en quatre departaments franceses :

• Departament del Ter, capitala Girona
• Departament del Segre, capitala Puigcerdà e que compren la Principautat d’Andòra e a l’exclusion de la Vall d’Aran, integrat al departament de Nauta-Garona.
• Departament de Montserrat, capitala Barcelona.
• Departament dels Boques de l’Ebre, capitala Lleida que compren las municipalitats de Fraga e Mequiensa.

• Afrancesat
• Timbaler del Bruc
• Regiment Ultònia
• Bloqueig de Barcelona
• Història militar de Catalunya
• Deltebre I
• Castell d'Alburquerque

• Antonio Moliner Prada (ed), Josep Alavedra Bosch, Esteban Canales Gili, Andrés Cassiniello Pérez, Emilio de Diego García, Alicia Lasparra Rodríguez, Juan López Tabar, Francisco Miranda Rubio, Maties Ramisa Verdaguer, Marion Reder Gadow, María Gemma Rubí Casals, Lluís Ferran Toledano, Joaquín Varela Suanzes-Carpegna, Antonio Ventura Pires: La guerra de la independencia en España, 1808–1814. Nabla Ediciones 2007 ISBN 978-84-935926-2-2.
• Aymes, Jean-René: La Guerra de la Independencia en España (1808–1814). Madrid: Siglo XXI de España Editores, 2008. (6ª ed.) ISBN 978-84-323-1335-6.
• Conde de Toreno: Historia del levantamiento, guerra y revolución de España. París, 1851.
• Deulonder, Xavier: La Guerra Peninsular o Guerra del Francès (1807-1814) Barcelona, Llibres de l'Índex:2019 ISBN 9788479481704
• Diego García, Emilio de: España, el infierno de Napoleón. Madrid, 2008 ISBN 978-84-9734-691-7
• Duby, Georges (2003). «La reprise de la guerre avec l'Angleterre et la marche à la guerre générale (1803–1805)». Histoire de la France, des origines à nos jours. París: Larousse. ISBN 2-03-575200-0.
• Farias, Rafael: Memorias de la Guerra de la Independencia escritas por soldados franceses. Madrid, 1920.
• Fletcher, Ian: En el Infierno antes del Amanecer. Asedio y asalto a la fortaleza de Badajoz. Badajoz, 4 Gatos, 2007. ISBN 84-611-6180-7.
• Fraser, Ronald (2006). La maldita Guerra de España. Historia social de la guerra de la Independencia 1808–1814. Barcelona: Crítica. ISBN 84-8432-728-0.
• García de Cortázar, Fernando, y González Vesga, José Manuel, Breve historia de España, ISBN 84-206-0666-9.
• Largo Martín, Miguel Ángel; La estrella de comenzó a brillar en Fuenteguinaldo. Castilla Ediciones, Valladolid 2011. ISBN 978-84-96186-75-0.
• Malye, Françoise (2007). Napoleón y la locura española. Madrid: Editorial EDAF. ISBN 978-84-414-2038-0.
• Olóriz, Hermilio de: Navarra en la Guerra de la Independencia. Biografía del Guerrillero D. Francisco (Espoz y Mina) (sic). Pamplona, 1910.
• Vicente, Antonio Pedro (2005). «Portugal en 1808: Otro escenario de la guerra peninsular». Revista de Historia Militar (Instituto de Historia y Cultura Militar, Ministerio de Defensa). www.ejercito.mde.es.
• Sanchez Arreseigor, Juan José; Vascos contra Napoleón. Actas, Madrid 2010. ISBN 978-84-9739-099-6.
• Malye, Françoise (2007). Napoleón y la locura española. Madrid: Editorial EDAF. ISBN 978-84-414-2038-0.
• Rodríguez Espinosa, M. (2011) "Cádiz, la ciudad cosmopolita y la traducción durante la Guerra de la Independencia", en J.J. Zaro (ed.) La traducción como actividad editorial en la Andalucía del siglo XIX. Sevilla: Alfar. Colección: Alfar Universidad, 174, págs. 27-56. ISBN 978-84-7898-379-7.
• Wellington, Arthur Wellesley; Gurwood, John. The Dispatches of Field Marshal the Duke of Wellington, During His Various Campaigns in India, Denmark, Portugal, Spain, the Low Countries, and France (en anglès). vol.3. Parker, Furnivall, and Parker, 1844.

• En guàrdia! 5 - La guerra del francès 1a part
• En guàrdia! 18 - La guerra del francès 2a part
• En guàrdia! 26 - La guerra del francès 3a part
• Guia de recursos bibliogràfics sobre la Guerra de la Independència – Publicació en línia de la Biblioteca Nacional d'Espanya

1. ↑ https://ca.wikipedia.org/wiki/Guerra_del_Franc%C3%A8s