Beograd

Beograd • Београд
ungarsk Belgrád latin Singidunum
by
Luftfoto av Beograd
Flagg Våpenskjold
Land	Serbia
Region	Sentral-Serbia
Høgd	117 m
Areal	359,96 km²
Folketal	1 681 405  (2022[1])
Grunnlagd	260 f.Kr.
•  Byrettar	150 e.Kr.
Postnummer	11000
Retningsnummer	(+381) 11
Bilnummer	BG
Beograd 44°49′04″N 20°27′25″E / 44.817777777778°N 20.456944444444°E / 44.817777777778; 20.456944444444
Kart som viser Beograd.
Wikimedia Commons: Belgrade

Beograd er hovudstad og største by i Serbia. Byen ligg der Sava munnar ut i Donau, og der Den pannoniske sletta og Balkanfjella. Han er òg den fjerde største byen i Søraust-Europa etter Istanbul, Aten og Bucuresti.

Beograd har status som ei eining på nivå med distrikta i Serbia med eit sjølvstyrt bystyre.^[2] Byområdet er delt inn i 17 bydelskommunar, som kvar har sitt eige kommunestyre.^[3] Beograd blir òg rekna som ein eigen statistisk region. Byområdet dekkjer 3,6 % av Serbia og 24 % av alle innbyggjarane i landet lever her.^[4] Beograd er det økonomiske senteret i Serbia og hovudstaden for serbisk kultur, utdanning og vitskap.

Namnet til byen er sett saman av to delar: Beo- kjem av belo og betyr kvit, hrád er slavisk for borg.

I Beograd sit ein serbisk-ortodoks patriark og ein romersk-katolsk erkebiskop.

Beograd er ein av dei eldste byane i Europa med arkeologiske spor som går tilbake til 500-talet f.Kr.^[5] Byen vart oppdaga av grekarar,^[6] og grunnlagd av keltarar.^[7] Han fekk byrettar av romarane^[8] før han vart permanent busett av serbarar frå 600-talet og framover. Med den strategiske plasseringa har byen vorte kjempa om over 140 gonger sidan antikken.^[9] I mellomalderen høyrte han til Austromarriket, Frankarriket, Kongedømet Ungarn og serbiske herskarar. I 1521 vart Beograd erobra av Det osmanske riket og vart sete for Pashaluken Beograd, som den viktigaste osmanske byen i Europa^[10] og av dei største europeiske byane.^[11] Serbarane fekk igjen kontroll over byen i 1841 etter den serbiske revolusjonen. Det nordlege Beograd vart likevel verande ein austerriksk utpost fram til Austerrike-Ungarn braut saman i 1918. Den samla byen vart då hovudstad i fleire utgåver av Jugoslavia, fram til 2006, då Serbia igjen vart ein eigen sjølvstendig stat. Etter dette har byen opplevd stor kulturell og økonomisk vekst.^[12][13]

Beograd er delt inn i 17 bydelskommunar som dels er bydelar i byområdet til Beograd, dels er forstader.

Sjølve byområdet til Beograd hadde i 2022 1 197 714 innbyggjarar^[15], fordelt slik på bydelskommunane:^[14]

Folketalet ved folketeljingane etter den andre verdskrigen for kommunen (regionen) Beograd og for sjølve byområdet.^[14]

Dei største busetnadene i regionen Beograd er:^[14]

Byområdet til Beograd fordelt på bydelar:

Beograd ligg sentralt til og er derfor eit av dei travlaste transportknutepunkta i Europa. Byen er kjent for å vere den mest livlege i regionen og ber på utrykket «der alt skjer». Beograd har eit livleg nattelivet og mange kjem hit i helgene.

Beograd vart kåra som framtida sin europeisk by i Aust-Europa av Foreign Direct Investment. I ei undersøking har òg The New York Times kåra Beograd til ein av dei beste europeiske hovudstadane.

• Nikola Tesla (1856–1943), oppfinnar
• Ivo Andrić (1892–1975), forfattar
• Zoran Đinđić (1952–2003), politikar
• Filip Vujanović (fødd 1954), montenegrinsk politikar
• Boris Tadić (fødd 1958), politikar
• Željko Joksimović (fødd 1972), songar, låtskrivar og musikkprodusent
• Dušan Petković (fødd 1974), fotballspelar
• Novak Đoković (fødd 1987), tennisspelar

Commons har multimedium som gjeld: Beograd

• Offisiell nettstad