Béla Bartók

Béla Bartók
Fødd	25. mars 1881
Fødestad	Sânnicolau Mare
Død	26. september 1945 (64 år)
Dødsstad	New York by
Opphav	Ungarn, USA
Sjanger	opera, klassisk musikk
Instrument	piano
Verka som	komponist, klassisk pianist, koreograf, musikkforskar, musikkpedagog, etnomusikolog, universitetslærar, collector of folk music, musikar, pianist
Mor	Paula Voit
Far	Béla Bartók
Gift med	Ditta Pásztory-Bartók, Márta Ziegler
Born	Péter Bartók, Béla Bartók
Prisar	Kossuthprisen, Grammy Trustees Award, Ridder av Æreslegionen, Honorary Member of the International Society for Contemporary Music

Béla Bartók (25. mars 1881–26. september 1945), fullstendig ungarsk namn Bartók Béla Viktor János, var ein ungarsk komponist og pianist. Han var ein leiande komponist på 1900-talet, og er saman med Liszt rekna som Ungarns største komponistar. Bartók høyrer til modernismen, men samla og fann inspirasjon i folkemusikk, og er rekna som ein av grunnleggjarane av etnomusikologi.

Béla Bartók var fødd i Nagyszentmiklós i Banatregionen i kongedømet Ungarn som var del av Austerrike-Ungarn, no Sânnicolau Mare i Romania. Faren stamma frå lågare ungarsk adel, mora var ungarar med tysk morsmål. Béla viste tidleg musikalsk talent, og fekk pianoundervisning av mora.

Faren døydde då han var fem, og familien flytta først til Nagyszőlős (no Vynohradiv i Ukraina) og deretter Pozsony (no Bratislava i Slovakia). Det var her Béla Bartók heldt sin første konsert, elleve år gammal. Konserten, som mellom anna inneheldt eigenkomponerte stykke, fekk ei varm kritisk mottaking, og László Erkel tok imot Bartók som elev.

I 1900 byrja Bartók å studere ved musikkonservatoriet i Budapest, og etter 8 år vart han professor der. Han gifta seg med ein av elevane sine, og paret fekk ein son. Han skilde seg frå kona Marta i 1923, nokre år etter den første store suksessen sin, operaen Riddar Blåskjegg.

Bartok var svært interessert i folkemusikk og han vigde ein stor del av livet sitt til å studere den ungarske og rumenske musikktradisjonen. Han samla og gav ut om lag 2000 folkemelodiar. Bartok sin eigen musikk hadde òg sterk innverknad frå harmonikk og særskilde rytmar i folkemusikken.

I 1940 utvandra han til USA frå Ungarn, og slo seg ned i New York. I løpet av tida i Amerika, trass i dårleg helse og økonomi, skreiv Bartók det mest vidkjende verket sitt Konsert for orkester.

• 1911: Ridder Blåskjeggs borg. Opera i ei akt, urframført 1918
• 1914–1916: Treprinsen. Ballett, urframført 1917
• 1918–1919: Den mirakuløse mandarin. Ballett, urfamført 1926

• 1905: 2 suitar
• 1923: Dansesuite
• 1936: Musikk for strengeinstrument, slagverk og celesta
• 1939: Divertimento for strykeorkester
• 1943: Konsert for orkester

• 1905: Rapsodi for klaver og orkester
• 1907–1908: Fiolinkonsert, urframført 1958
• 1926: 1. klaverkonsert
• 1928–1929: 1. rapsodi for fiolin og orkester
• 1930—1931: 2. klaverkonsert
• 1935: 2. rapsodi for fiolin og orkester
• 1937–1938: Fiolinkonsert
• 1945: 3. klaverkonsert
• 1945: Bratsjkonsert

• 1908: 1. strykekvartett
• 1917: 2. strykekvartett
• 1921: 1. sonate for fiolin og klaver
• 1922: 2. sonate for fiolin og klaver
• 1927: 3. strykekvartett
• 1928: 4. strykekvartett
• 1928: 2 rapsodiar for fiolin og klaver
• 1931: 44 duettar for to fiolinar
• 1934: 5. strykekvartett
• 1937: Sonate for 2 klaver og slagverk
• 1938: Contrasts for fiolin, klarinett og klaver
• 1939: 6. strykekvartett
• 1944: Sonate for fiolin solo

• 1908: 14 Bagateller
• 1908: Für Kinder. 85 stykke etter ungarske og slovakiske songar
• 1911: Allegro barbaro
• 1913: 18 lette stykke
• 1915: 6 rumenske folkedansar
• 1915: Sonatine
• 1926: 9 små klaverstykke
• 1926: Im Freien (Szabadban)
• 1926: Sonate
• 1926–1937: Mikrokosmos. 153 stykke

• 1912: Fire gamle ungarske folkesongar for blanda kor
• 1930: Cantata profana for dobbelkor, soli og orkester
• 1935: Frå gamle dagar for trestemt blanda kor

Commons har multimedium som gjeld: Béla Bartók

Engelsk Wikiquote har ei sitatsamling som gjeld: Béla Bartók

Denne musikkartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.