Tatarar: Skilnad mellom versjonar

Sletta innhald Nytt innhald

På line

Siste versjonen frå 11. januar 2023 kl. 19:21

Sjå òg taterar.

Måleri av tartarherskaren Sujumbike av Kazan og sonen hennar.

Tatarar (tatarisk tatarlar/татарлар) er ei tyrkisk folkegruppe med tatarisk som morsmål. Dei fleste tatarar bur i Russland, der dei er den nest største folkegruppa. Ved folketeljinga i Russland i 2010 var det 5 311 000 menneske som registrerte seg som tatarar, noko som utgjorde 3,7 % av befolkninga i Russland. Den største konsentrasjonen finn ein i republikken Tatarstan der tatarar utgjer eit knapt fleirtal, 53 % av befolkninga, og i naborepublikken Basjkortostan der dei utgjer 25 %, men det bur tatarar over heile Russland.^[1] Dei fleste tatarar er sunni-muslimar.

Det finst fleire undergrupper av tatarar, som av og til vert rekna som eigne folkeslag. Desse omfattar mellom anna krimtatarar på Krimhalvøya i Ukraina og sibirtatarar. Ein kompliserande faktor er at det i Russland i tsar-tida var vanleg å kalla tyrkiske folkeslag frå aserbajdsjanarar til sibirske folkeslag for tatarar.

I Europa i mellomalderen vart nemninga «tatarar» brukt om mongolane. I omtale av russisk mellomalder vert òg uttrykka «tatarar» og «mongolar» brukt om ein annan i Russland i dag. Truleg er dagens tatarar resultat av ei assimilering av mongolane, som invaderte store delar av Asia og Aust-Europa på 1200-talet, med nokre av folkeslaga dei hadde erobra, særskilt volga-bulgarane. På 1400-talet fanst det fleire mongolsk-tatarske statsdanningar eller khanat: Kazan-khanatet, Astrakhan-khanatet, Krim-khanatet og Sibir-khanatet. Kazan vart erobra av russarane i 1552, Astrakhan i 1556 og Sibir-khanatet i 1582. Krim-khanatet overlevde, til dels som ein vasallstat av Det osmanske riket fram til 1783.

Kjelder

↑ «Vserossijskaja perepis naselenija 2010» Arkivert 2013-03-15 ved Wayback Machine. - Folketeljinga i Russland 2010

[Folketeljing2010-1] «Vserossijskaja perepis naselenija 2010» Arkivert 2013-03-15 ved Wayback Machine. - Folketeljinga i Russland 2010

[1]

@@ Line 1: / Line 1: @@
 :''Sjå òg [[romanifolk|taterar]].''
+[[Fil:Soyembika.jpg|mini|Måleri av tartarherskaren [[Sujumbike av Kazan]] og sonen hennar.]]
-'''Tatarar''' ([[tatarsk språk|tatarsk]] '''Tatarlar/Татарлар''') er ei tyrkisk folkegruppe med [[tatarsk språk|tatarsk]] som morsmål. Dei fleste tatarar bur i [[Russland]], der dei er den nest største folkegruppa. Ved folketeljinga i Russland i [[2002]] var det 5 558 000 menneske som registrerte seg som tatarar, noko som utgjorde 3,8 % av befolkninga i Russland. Den største konsentrasjonen finn ein i republikken [[Tatarstan]] der tatarar utgjer eit knapt fleirtal, 51 % av befolkninga, og i naborepublikken [[Basjkortostan]] der dei utgjer 28 %, men det bur tatarar over heile Russland. Dei fleste tatarar er [[sunni-islam|sunni-muslimar]].
+'''Tatarar''' ([[tatarisk]] '''tatarlar/татарлар''') er ei [[tyrkiske folk|tyrkisk folkegruppe]] med [[tatarisk]] som [[morsmål]]. Dei fleste tatarar bur i [[Russland]], der dei er den nest største folkegruppa. Ved folketeljinga i Russland i 2010 var det 5 311 000 menneske som registrerte seg som tatarar, noko som utgjorde 3,7 % av befolkninga i Russland. Den største konsentrasjonen finn ein i republikken [[Tatarstan]] der tatarar utgjer eit knapt fleirtal, 53 % av befolkninga, og i naborepublikken [[Basjkortostan]] der dei utgjer 25 %, men det bur tatarar over heile Russland.<ref name="Folketeljing2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm «Vserossijskaja perepis naselenija 2010»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130315114013/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm |date=2013-03-15 }} - Folketeljinga i Russland 2010</ref> Dei fleste tatarar er [[sunni-islam|sunni-muslimar]].
-Det fins fleire undergrupper av tatarar, som av og til vert rekna som eigne folkeslag. Desse omfattar mellom anna [[krim-tatarar]] på [[Krim]]-halvøya i [[Ukraina]] og [[sibir-tatarar]]. Ein kompliserande faktor er at det i Russland i tsar-tida var vanleg å kalla tyrkiske folkeslag frå [[aserbajdsjanarar]] til sibirske folkeslag for ''tatarar''.
+Det finst fleire undergrupper av tatarar, som av og til vert rekna som eigne folkeslag. Desse omfattar mellom anna [[krimtatarar]] på [[Krimhalvøya]] i [[Ukraina]] og [[sibirtatarar]]. Ein kompliserande faktor er at det i Russland i tsar-tida var vanleg å kalla tyrkiske folkeslag frå [[aserbajdsjanarar]] til sibirske folkeslag for ''tatarar''.
-I [[Europa]] i mellomalderen vart nemninga ''tatarar'' brukt om [[mongolar|mongolane]]. I omtale av russisk mellomalder vert òg uttrykka ''tatarar'' og ''mongolar'' brukt om ein annan i Russland i dag. Truleg er dagens tatarar resultat av ei [[assimilering]] av mongolane, som invaderte store delar av [[Asia]] og Aust-Europa på 1200-talet, med nokre av folkeslaga dei hadde erobra, særskilt [[volga-bulgarane]]. På 1400-talet fans det fleire mongolsk-tatarske statsdanningar eller ''khanat'': [[Kazan-khanatet]], [[Astrakhan-khanatet]], [[Krim-khanatet]] og [[Sibir-khanatet]]. [[Kazan]] vart erobra av [[Russland|russarane]] i [[1552]], [[Astrakhan]] i [[1556]] og Sibir-khanatet i [[1582]]. Krim-khanatet overlevde, til dels som ein [[vassall]] av [[Det osmanske riket]] fram til [[1783]].
+I [[Europa]] i mellomalderen vart nemninga «tatarar» brukt om [[mongolar|mongolane]]. I omtale av russisk mellomalder vert òg uttrykka «tatarar» og «mongolar» brukt om ein annan i Russland i dag. Truleg er dagens tatarar resultat av ei [[assimilering]] av mongolane, som invaderte store delar av [[Asia]] og Aust-Europa på 1200-talet, med nokre av folkeslaga dei hadde erobra, særskilt [[volga-bulgarane]]. På 1400-talet fanst det fleire mongolsk-tatarske statsdanningar eller ''[[khanat]]'': [[Kazan-khanatet]], [[Astrakhan-khanatet]], [[Krim-khanatet]] og [[Sibir-khanatet]]. [[Kazan]] vart erobra av [[Russland|russarane]] i [[1552]], [[Astrakhan]] i [[1556]] og Sibir-khanatet i [[1582]]. Krim-khanatet overlevde, til dels som ein [[vasall]]stat av [[Det osmanske riket]] fram til [[1783]].
-== Bakgrunnsstoff ==
-{{commons2|Tatar xalıq kiemnäre}}
-<!-- interwiki (no, sv, da first; then others alphabetically by name -->
+== Kjelder ==
-[[Kategori:Etniske grupper i Russland]]
+{{fotnoteliste}}
-[[Kategori:Tyrkiske folk]]
+{{Autoritetsdata}}
-<!--interwiki (no, sv, da first; then other languages alphabetically by name)-->
+[[Kategori:Folkegrupper i Russland]]
-[[no:Tatarer]]
+[[Kategori:Tyrkiske folk]]
-[[sv:Tatarer]]
-[[da:Tatarerne (tyrkisk folk)]]
-[[ar:تتار]]
-[[an:Tartres]]
-[[az:Tatarlar]]
-[[ba:Татарҙар]]
-[[be:Татары]]
-[[be-x-old:Татары]]
-[[bs:Tatari]]
-[[bg:Татари]]
-[[bxr:Татаарууд]]
-[[ca:Tàtars]]
-[[cv:Тутарсем]]
-[[cs:Tataři]]
-[[de:Tataren]]
-[[et:Tatarlased]]
-[[el:Τάταροι]]
-[[en:Tatars]]
-[[myv:Печкаст]]
-[[es:Tártaros]]
-[[eo:Tataroj]]
-[[eu:Tartariar]]
-[[fa:مردم تاتار]]
-[[fr:Tatars]]
-[[fy:Tataren]]
-[[got:Tataros]]
-[[hak:Thap-thap-ngì-tshu̍k]]
-[[ko:타타르족]]
-[[hi:तातार]]
-[[hr:Tatari]]
-[[id:Bangsa Tatar]]
-[[os:Тæтæйраг адæм]]
-[[it:Tatari]]
-[[he:טטרים]]
-[[krc:Татарлыла]]
-[[ka:თათრები]]
-[[kk:Татарлар]]
-[[la:Tatari]]
-[[lv:Tatāri]]
-[[lt:Totoriai]]
-[[hu:Tatárok]]
-[[mk:Татари]]
-[[ml:ടാട്ടർ]]
-[[arz:تتار]]
-[[mdf:Татархт]]
-[[mn:Татар]]
-[[nl:Tataren]]
-[[ja:タタール]]
-[[mhr:Суас]]
-[[pnb:تاتاری]]
-[[nds:Tartaree]]
-[[pl:Tatarzy]]
-[[pt:Tartária]]
-[[ro:Tătari]]
-[[ru:Татары]]
-[[sah:Татаардар]]
-[[scn:Tatari]]
-[[simple:Tatars]]
-[[sk:Tatári]]
-[[sl:Tatari]]
-[[sr:Татари]]
-[[sh:Tatari]]
-[[fi:Tataarit]]
-[[tt:Tatar xalqı]]
-[[tr:Tatarlar]]
-[[udm:Бигеръёс]]
-[[uk:Татари]]
-[[ur:تاتاری]]
-[[ug:تاتار مىللىتى]]
-[[vi:Tatar]]
-[[wa:Tatårs (peupe)]]
-[[yo:Tatars]]
-[[zh:鞑靼人]]