Tantalus

Tantalos (Oudgrieks Τάνταλος) of Tantalus (Latijn) is een figuur uit de Griekse mythologie; een rijke Lydische koning. Hij was een gunsteling, maar misschien ook de zoon van Zeus en de oceanide Pluto. Tantalus was de grondlegger van het geslacht der Tantaliden, later beter bekend als Atriden.

Tantalus werd door Zeus uitgenodigd om bij de Olympische goden te komen eten, een grote eer, die hem echter zuur zou opbreken door zijn eigen fouten. Tantalus verraadde geheimen die Zeus hem verteld had. Daarnaast stal hij nectar en ambrozijn, godenvoedsel dat het geheim van onsterfelijkheid zou bevatten, opdat zijn vrienden het konden proeven.

Toen hij op een dag de goden had uitgenodigd voor een banket schotelde Tantalus hun zijn in stukken gesneden zoon Pelops voor om te testen of zijn gasten wel degelijk alwetend waren. De goden ontdekten het direct en aten niets van het vlees. Alleen Demeter, die nog met haar hoofd bij de roof van haar dochter door Hades was, at gedachteloos een stuk van Pelops' schouder op. Zeus beval Hermes de lichaamsdelen van Pelops te verzamelen en maakte er weer een lijf van; Demeter gaf een stukje ivoor om Pelops' schouder op te vullen. Rhea wekte Pelops weer tot leven

Zie Tantaluskwelling voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zeus stuurde Tantalus naar de onderwereld, meer bepaald naar het onherbergzaamste stuk daarvan, de Tartarus, om daar een eeuwigdurende marteling te ondergaan. Tantalus moest tot zijn kin in een poel water staan, maar telkens als hij dorst had en zijn lippen naar het water bewoog, zonk het weg in de aarde. Hongerig probeerde hij ook van de fruitbomen te plukken die juist boven hem hingen, maar tevergeefs: als hij bijna een stuk fruit had, stak er juist een harde wind op die de takken buiten zijn bereik blies. Boven hem lag er een rotsblok dat elk moment kon vallen. Tantalus riep een vloek af over zijn familie, die voortduurde totdat Orestes deze ophief.

Omdat Tantalus zo veel te lijden had in de onderwereld, noemt men tot op de dag van vandaag iets dat men graag wil maar net niet kan krijgen een tantaluskwelling.

Tantaliseren is het afgeleide werkwoord. Dit betekent ‘iemand belust maken zonder dat de verwachtingen worden ingelost’ en kan bijvoorbeeld gezegd worden over clickbait.

Het metaal tantaal is naar Tantalus genoemd, omdat hij in zijn barre omstandigheden wel lijdt, maar niet ziek wordt of sterft. Evenzo is het metaal chemisch inert, het kan door geen enkele gangbare stof aangetast worden. Om het op te lossen wordt het zeer corrosieve fluorzuur gebruikt.

De Britse schrijver en toneelregisseur John Barton publiceerde in 2000 onder de titel Tantalus een epos van negen toneelstukken waaraan hij twintig jaar had gewerkt. Een volledige opvoering van de tekst zou drie dagen in beslag nemen. De eerste opvoering vond plaats op 21 oktober 2000 in het Denver Center for Performing Arts in de VS, onder regie van Edward Hall en Peter Hall.

In december 2003 bracht Toneelgroep De Appel Tantalus uit in het Appeltheater onder regie van Aus Greidanus, in een vertaling van Johan Boonen.

• De Oostenrijkse componist Franz von Suppe componeerde in 1868 een operette van één akte met de titel Tantalusqualen. De ouverture is nog steeds één van zijn bekende werken.

• Niobe

1. ↑ De val van Tantalus. lib.ugent.be. Geraadpleegd op 2 oktober 2020.