Hypnovenator

Hypnovenator is een geslacht van theropode dinosauriërs, behorende tot de Maniraptora, dat tijdens het vroege Krijt leefde in het gebied van het huidige Japan. De enige benoemde soort is Hypnovenator matsubaraetoheorum.

Bij de rivier de Sasayama worden de aardlagen onderzocht door een vereniging van amateurpaleontologen, de Sasayama-sougun wo shiraberu kai. September 2010 vonden twee leden, Kaoru Matsubara en Takaharu Ohe, bij de aanleg van het Tamba Namikimichi Central Park te Nishikosa bij de stad Tambasasayama in de prefectuur Hyogu een skelet van een kleine theropode. Onder leiding van Haruo Saegusa van de Universiteit van Hyogo werden op dezelfde locatie de opgravingen voortgezet waarbij juli 2011 nog een hielbeen werd gevonden. De fossielen werden geprepareerd door Kazumi Wada van het Museum of Nature and Human Activities. De vondst werd in 2012 en 2023 gemeld in de wetenschappelijke literatuur. In 2024 werd een voorpublicatie van een beschrijvend artikel uitgebracht in een elektronisch tijdschrift, Research Square. Daarin werd de soortnaam "Hypnovenator sasayamaensis" gegeven. Die naam bleef echter een ongeldige nomen non rite publicatum omdat geen Life Science Identifiers waren vermeld zoals verplicht is. De naam komt ook niet overeen met de definitieve naam.

Later in 2024 werd de typesoort Hypnovenator matsubaraetoheorum benoemd en beschreven door Katsuhiro Kubota, Yoshitsugu Kobayashi en Tadahiro Ikeda. De geslachtsnaam is afgeleid van het Grieks hypnos, "slaap", en het Latijn venator, "jager", een verwijzing naar het feit dat het typespecimen een roofdier was dat in een slapende houding werd ontdekt. De soortaanduiding eert Kaoru Matsubara en Takaharu Ohe als ontdekkers. De Life Science Identifiers zijn AF64F61F-8854-42E2-8F7C-6645242534CB voor het geslacht en C3398111-FCE7-4624-AE03-38170349345D voor de soort. Het is de eerste troödontide die uit Japan is beschreven.

Het holotype, MNHAH D1033340, is gevonden in een laag van de Ohyamashimoformatie die dateert uit het vroege tot middelste Albien, welke laag vermoedelijk tussen de 112,1 en 106,4 miljoen jaar oud is. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet zonder schedel. Bewaard zijn gebleven: twee staartwervels, twee ribben, achtendertig buikribben, een chevron, het linkeropperarmbeen, het linkerspaakbeen, een linkercarpale, het eerste, tweede en derde middenhandsbeen, het onderste uiteinde van het eerste rechtermiddenhandsbeen, van de linkerhand het eerste en tweede kootje van de eerste vinger, het eerste en derde kootje van de tweede vinger, het eerste, tweede, derde en vierde kootje van de derde vinger, het onderste uiteinde van het linkerdijbeen, het linkerscheenbeen en linkerkuitbeen zonder de schachten, het onderste uiteinde van het rechterscheenbeen, het linkersprongbeen, het onderste uiteinde van het rechtersprongbeen, de bovenste uiteinden van het tweede, derde, vierde en vijfde linkermiddenvoetsbeen, de bovenste uiteinden van het tweede en vierde rechtermiddenvoetsbeen en van de rechtervoet het derde kootje van de tweede teen, de volledige derde teen en de volledige vijfde teen.

Hypnovenator heeft een lengte van zo'n anderhalve meter.

De beschrijvers stelden enkele onderscheidende kenmerken vast. Sommige daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. Het eerste kootje van de eerste vinger toont een paar lengtetroggen op de proximale bovenzijde. Het tweede kootje van de derde teen heeft op de bovenste en onderste proximale bovenzijde lange beenlippen voor een nauwe articulatie met het eerste kootje. Het dijbeen heeft op de voorkant een verticale lengterichel op de binnenzijde boven de binnenste onderste gewrichtsknobbel. Het derde kootje van de derde teen heeft verwrongen onderste gewrichtsknobbels met een breed bolle onderrand.

Verder is er een unieke combinatie van twee op zich niet unieke kenmerken. De ellepijp heeft zijn dikste punt nabij het middelste gedeelte van het onderste uiteinde. Bij het scheenbeen maakt de voorrand van de crista cnemialis een hoek van minder dan 11° met de voorrand van de schacht.

De vorm van de derde vinger wijst op een relatief grote stijfheid op dezelfde wijze functionerend als de eerste vinger.

Hypnovenator werd in de Troodontidae geplaatst. Een cladistische analyse vond hem basaal in de Troodontinae, als zustersoort van Gobivenator. Dat zou betekenen dat Hypnovenator in 2024 de oudste bekende troödontine was en de enige uit het Onder-Krijt.

Het skelet, hoewel fragmentarisch, werd volgens de beschrijvers in een bepaalde houding gevonden: een opgevouwen voorpoot die evenwijdig aan de buikribben ligt, strak opgevouwen enkels en niet gebogen tenen onder de buikribben. Dit lijkt op de slaaphouding die al van de verwant Mei long bekend is. Het is de eerste maal dat zo'n houding is aangetroffen in een rivierafzetting. Eerdere vondsten werden geacht slapend bedolven te zijn door duinzand of vulkaanas. Hier zou een hol overstroomd kunnen zijn. De vondst bevestigt dat troödontiden sliepen als vogels.

• Saegusa, Haruo; Ikeda, Tadahiro & Handa, Kumiko. 2012. "Additional dinosaur materials from the Sasayama Group of Hyogo Prefecture, SW Japan." The Palaeontological Society of Japan.
• Tanaka, Tomonori; Chiba, Kentaro; Ikeda, Tadahiro & Kubota, Katsuhiro. 2023. "Examination on the newly identified elements and phylogenetic position of a theropod dinosaur from the Ohyamashimo Formation of the Sasayama Group in Tambasasayama City, Hyogo, Japan". The Palaeontological Society of Japan.
• Kubota, Katsuhiro; Kobayashi, Yoshitsugu & Ikeda, Tadahiro. 2024. "Early Cretaceous Troodontine Troodontid (Dinosauria: Theropoda) from the Ohyamashimo Formation of Japan Reveals the Early Evolution of Troodontinae". Research Square (preprint).
• Kubota, K.; Kobayashi, Y. & Ikeda, T. 2024. "Early Cretaceous troodontine troodontid (Dinosauria: Theropoda) from the Ohyamashimo Formation of Japan reveals the early evolution of Troodontinae". Scientific Reports. 14: 16392. DOI:10.1038/s41598-024-66815-2.