Brontekst bekijken van Limburg (Nederlandse provincie)

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
U heeft geen bewerkingsrechten
De opgegeven reden van uw blokkering luidt: Open proxy - Nadere informatie.
Indien u enkel Wikipedia wenst te lezen is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot alle aanwezige informatie.
U klikte op een link om een pagina op Wikipedia te bewerken, hetzij om de tekst daarvan aan te passen, hetzij om een nieuw artikel aan te maken. U kunt dit (op dit moment) niet doen omdat u geblokkeerd bent. Als u Wikipedia enkel wenst te lezen mist u niets.
Niet aangemelde gebruiker: indien u geen gebruik maakt van een gebruikersaccount en u krijgt deze melding, dan is uw externe IP-adres geblokkeerd. Een IP-adres is een nummer waarmee uw computer op het internet kan worden geïdentificeerd. Dat van u is 65.254.225.175. Als er problemen zijn met anonieme gebruikers, zoals in het geval van vandalisme, wordt daarvan soms het IP-adres geblokkeerd. Dit is niet noodzakelijkerwijs persoonlijk bedoeld. Veel mensen delen hun IP-adres met andere gebruikers. Dit is bijna zeker het geval indien u via een school of bedrijf met het internet bent verbonden. Ongewenste bewerkingen van iemand anders kunnen helaas de reden zijn dat u nu geen bewerkingsrechten heeft. Ook kan het zijn dat uw IP-adres is geblokkeerd omdat u via een mobiele internetverbinding bewerkingen in Wikipedia wilt uitvoeren. Mobiele netwerken wijzen dynamische IP-adressen toe die om beveiligingsredenen standaard zijn geblokkeerd voor anonieme bewerkingen.
- Oplossing: sommige blokkeringen worden opgelegd voor een korte periode. Kijk in het logboek tot wanneer de blokkering loopt. U kunt daar ook zien welk type blokkering is opgelegd. Ziet u de vermelding alleen anoniemen staan, dan zult u wel bewerkingsrechten hebben indien u inlogt als een geregistreerde gebruiker. Ziet u ook de vermelding aanmaken account geblokkeerd, dan kunt u via uw huidige internetverbinding geen account aanmaken. Is deze laatste vermelding er echter niet, dan kunt u gewoon een gebruikersaccount aanmaken. Informatie over andere oplossingen vindt u op de pagina Oplossingen voor geblokkeerde gebruikers.
Geregistreerde gebruiker: uw gebruikersaccount kan geblokkeerd zijn. Als u niet weet waarom u geblokkeerd bent, kijk dan op uw overlegpagina. Mogelijk vindt u daar een toelichting. Ook kunt u tijdens een blokkade uw overlegpagina blijven bewerken en kunt u daar vragen stellen over de reden van de blokkade; tenzij u deze mogelijkheid expliciet is ontnomen.
Voor verdere vragen kunt u contact opnemen met het e-mailteam van de Nederlandstalige Wikipedia. Als u een geregistreerde gebruiker bent, vermeld dan ook een link naar uw gebruikerspagina.
U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren.
{{Infobox provincie Nederland
| naam            = Limburg
| vlagafbeelding  = [[Bestand:NL-LimburgVlag.svg|125px|rand|Vlag van de provincie Limburg]]
| wapensafbeelding = [[Bestand:Limburg-nl-wapen.svg|80px|Wapen van de provincie Limburg]]
| kortnaam        = Limburg (Nederland)|Limburg
| hoofdstad       = [[Maastricht]]
| religiejaar     = 2015<ref name="religieus">[https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/51/helft-nederlanders-is-kerkelijk-of-religieus Helft Nederlanders is kerkelijk of religieus], CBS, 22 december 2016</ref>
| lat_deg         = 51
| lat_min         = 15
| lon_deg         = 5
| lon_min         = 55
| religie         = 64,5% [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholiek]]<br>27,9% geen [[Religie|gezindte]] <br />3,3% [[moslim]]<br />2,2% [[Protestantisme|protestant]]
| aantalgemeente  = 31
| volkslied       = [[Limburgs volkslied|Limburg mijn vaderland]]
| afbeelding      = {{Kaart provincies Nederland||provincie=Limburg}}
| Commissaris van Koning = [[Emile Roemer]] ([[Socialistische Partij (Nederland)|SP]])
| website         = [http://www.limburg.nl www.limburg.nl]
| partijen        = [[Politiek in Limburg (Nederland)|Extraparlementair college]]
| zetels          = 47<br />18<br />9<br />8<br />7<br />2<br />1<br />1<br />1
| detailkaart     = [[Bestand:Prov-Limburg-OpenTopo.jpg|{{breedtedivbox}}px]]
| iso             = NL-LI
| Nutscode        = NL42
}}
'''Limburg''' ({{Audio|122_Limburg.ogg|<small>uitspraak</small>}}; [[Limburgs]]: ''Limbörg'' of ''Lèmburg''), ook wel aangeduid als '''Nederlands-Limburg''' ter onderscheiding van [[Limburg (Belgische provincie)|Belgisch-Limburg]], is een [[provincies van Nederland|provincie]] van [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]], gelegen in het zuidoosten van dit land. Limburg is als gewest in zijn huidige vorm pas in 1839 ontstaan en verkreeg zijn provinciale status in [[Hertogdom Limburg (1839-1866)|1867]]. Het is daarmee op [[Flevoland]] na de jongste provincie van Nederland. De hoofdstad is [[Maastricht]].

Met zijn 1.115.895 inwoners (1 januari 2021) hoort Limburg (samen met Utrecht en Overijssel) tot de middelgrote Nederlandse provincies. De bevolkingsdichtheid bedraagt 519 inw./km², waarbij de regio [[Zuid-Limburg (Nederland)|Zuid-Limburg]] het zwaartepunt vormt. Dit deel van de provincie telt meer inwoners dan [[Noord-Limburg (Nederland)|Noord-]] en [[Midden-Limburg (Nederland)|Midden-Limburg]] tezamen. Naast het [[Nederlands]] is ook het [[Limburgs]] erkend als officiële taal in de provincie.

== Ligging ==
Geografisch wordt de provincie in belangrijke mate gekenmerkt door haar ligging aan de rivier de [[Maas]], vanaf [[Eijsden (plaats)|Eijsden]] in het zuiden tot aan [[Mook]] in het noorden. De smalle en langgerekte vorm van de provincie is historisch in hoofdzaak om strategische redenen door de loop van deze rivier bepaald. Zij werd in de [[Tachtigjarige Oorlog]] voorbereid doordat het [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Staatse]] leger diverse losse steunpunten langs de Maas wist te verkrijgen en vast te houden. Later wilde men niet dat [[Pruisen]] nog toegangen tot de Maas zou behouden, zodat onder meer de noordelijke 'slurf' van het huidige Limburg bij Nederland kwam.

Limburg heeft als enige Nederlandse provincie een grens met twee buitenlanden: in het westen en zuiden ([[Voeren]]) met [[Limburg (Belgische provincie)|Belgisch Limburg]], en eveneens in het zuiden voor een klein deel met de Belgische provincie [[Luik (provincie)|Luik]] (waarbij Limburg ook de enige Nederlandse provincie is die aan [[Wallonië]] grenst); in het oosten over de gehele lengte met de [[Duitsland|Duitse]] deelstaat [[Noordrijn-Westfalen]] en de daarin gelegen [[Regierungsbezirk Düsseldorf|Regierungsbezirken Düsseldorf]] en [[Regierungsbezirk Keulen|Keulen]]. De provincie grenst ook aan twee Nederlandse provincies: in het uiterste noorden aan [[Gelderland (hoofdbetekenis)|Gelderland]] en in het noordwesten aan [[Noord-Brabant]]. Samen met de laatste vormt Limburg het [[landsdeel]] Zuid-Nederland.<ref>[https://web.archive.org/web/20200625125416/https://www.regioatlas.nl/indelingen/indelingen_indeling/t/provincies RegioAtlas] Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties</ref>

Met name Zuid-Limburg heeft door zijn ligging een [[Euregio Maas-Rijn|euregionale]] oriëntatie. Mede hierdoor neemt de hoofdstad Maastricht een internationaal bekende positie in.

== Eigenheden ==
Limburg bezit een sterk eigen karakter, cultureel en landschappelijk. Een groot deel van de bevolking spreekt een van de vele [[Limburgs]]e dialecten, die binnen het Nederlands een aparte plaats innemen. De bevolking is van oudsher voor het overgrote deel [[rooms-katholiek]]. Tot diep in de twintigste eeuw was de Kerk ook maatschappelijk sterk aanwezig. De provincie vormt een eigen bisdom, het [[bisdom Roermond]]. Er zijn allerlei specifieke culturele [[traditie]]s (onder meer [[carnaval]], [[processie]]s en [[schuttersfeesten]]). Mede door haar landschappelijke waarden, het [[Nationaal Park De Maasduinen]] in Noord-Limburg, het [[Nationaal Park De Groote Peel|Nationaal Park de Groote Peel]] in Noord- en Midden-Limburg,  de [[Maasplassen]] en het [[Nationaal Park De Meinweg]] in Midden-Limburg, en [[Nationaal Landschap Zuid-Limburg]] en het daarin gelegen [[Heuvelland (Zuid-Limburg)|Heuvelland]] in Zuid-Limburg, is de provincie van betekenis voor het toerisme.

In politiek opzicht kent het gebied dat nu Limburg vormt een lange en gevarieerde geschiedenis. Limburg was tot aan de [[Franse Tijd in Nederland|Franse tijd]] een lappendeken van zelfstandige en afhankelijke gebieden. Elke plaats heeft zijn eigen, specifieke dialect. Met de zuidelijke helft van zijn westgrens grenst Limburg aan de [[België|Belgische]] provincie Limburg, een verwante buurprovincie waarmee het vanaf de [[Franse Tijd in Nederland|Franse tijd]] tot aan de [[Belgische onafhankelijkheid]] bestuurlijk verenigd was.<ref>Karen Arijs,''Vormen van regionaal bewustzijn en nationale identiteit in Belgisch- en Nederlands-Limburg, 1866-1938''. Hilversum, Verloren, 2017 (Maaslandse monografieën, 82), p.74.</ref>

De bewoningsgeschiedenis van Limburg gaat ver terug. Onder meer in Zuid-Limburg zijn sporen van de [[Bandkeramische cultuur]] (5300-4900 v.Chr.) en Romeinse bewoning en wegen. Zowel Maastricht als [[Heerlen]] behoren tot de oudste nederzettingen (en later steden) van Nederland.

== Economische zwaartepunten ==
Economische zwaartepunten zijn er met name in en rond [[Venlo (gemeente)|Venlo]] ([[logistiek]] en [[tuinbouw]]), [[Sittard-Geleen]] ([[Chemelot]], [[VDL Nedcar]] en logistiek) en [[Maastricht]] (provinciaal bestuur, [[Universiteit Maastricht|universiteit]] en [[Maastricht-Aachen Airport|luchthaven]]). Dit zijn ook de drie grootste gemeenten en de Limburgse plaatsen met bijna of meer dan [[Lijst van grootste gemeenten in Nederland|100.000]] inwoners. [[Heerlen]] is de grootste gemeente in de [[Oostelijke Mijnstreek]], het huidige [[Parkstad Limburg]], en de vierde van Limburg. De regio rond [[Weert (stad)|Weert]] is van oudsher sterk gericht op [[Eindhoven]].

== Naam ==
===Vernoeming===
[[Bestand:3Limburgen.svg|links|miniatuur|De drie Limburgen: de in 1839 gesplitste provincies in België en Nederland, en het oorspronkelijke, middeleeuwse hertogdom Limburg met gelijknamige hoofdstad]] De naam van de beide provincies Limburg is rechtstreeks afkomstig van het oude [[hertogdom Limburg]], en daarmee indirect van het kasteel Limburg in het plaatsje [[Limburg (Belgische stad)|Limburg]] aan de [[Vesder]], thans gelegen in de provincie [[Luik (provincie)|Luik]]. De historische naam Limburg wordt echter pas sinds 1815 gebruikt om er het gebied van zowel de huidige Nederlandse als dat van de [[Limburg (Belgische provincie)|Belgische]] provincie mee aan te duiden. In dat jaar besloot koning [[Willem I der Nederlanden|Willem I]] de toen geheel nieuwe provincie, die voorheen met name voor het thans Nederlandse deel uit een lappendeken van vele gebiedjes bestond, en waarvan slechts een miniem stukje van het oude [[hertogdom Limburg]] deel uitmaakte, 'Limburg' te noemen. Het thans Belgische deel van die provincie was aanzienlijk minder verbrokkeld, en bestond grotendeels uit het vroegere [[graafschap Loon]]. De naam Limburg raakte snel ingeburgerd voor de beide provincies en men is er in beide Limburgen sterk aan gehecht geraakt.

===Etymologie===
Het [[toponiem]] Limburg komt in [[Duitsland (hoofdbetekenis)|Duitsland]] vaker voor; bijvoorbeeld een bekende Duitse plaats (met [[bisschop]]szetel) is [[Limburg an der Lahn]]. Ook het in Nederland gelegen [[Limbricht]] (nabij [[Sittard]]) zou oorspronkelijk Limburg (Lemborgh) geheten hebben.
Er bestaat echter geen sluitende verklaring voor deze oude naam. Sommige bronnen verklaren hem als slangen- of drakenburcht. Hierbij zou ''Lim-'' een verbuiging zijn van ''lint'', dat te verklaren valt als [[Lintworm (mythisch dier)|lintworm]], [[Slangen|slang]] of [[Draak (fabeldier)|draak]].<ref>Van Berkel en Samplonius, "Het Plaatsnamenboek", 1989, Unieboek, Houten</ref> Andere bronnen keren voor de naamverklaring terug naar het [[Germaanse talen|Indo-Germaanse]] en [[Keltische talen|Keltische]] woorddeel ''lint'', met de betekenis [[moeras]].<ref>Handboek voor de geschiedenis van Limburg Door P. J. H. Ubachs; Uitgeverij Verloren; {{ISBN|90-6550-097-9}}</ref>

== Geschiedenis ==
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Limburg}}

===Voorhistorie===
De eerste bewoners die sporen achtergelaten hebben waren [[neanderthaler]]s die in Zuid-Limburg bivakkeerden. In het [[neolithicum]] werd hier [[vuursteen]] gewonnen in ondergrondse [[mijn (delfstoffen)|mijnen]], onder andere bij [[Rijckholt]]. Ook zijn er in Zuid-Limburg sporen te vinden van nederzettingen van de [[Bandkeramische cultuur]] (5300-4900 v.Chr.).

===Romeinse tijd===
[[Bestand:2015-Heerlen, Thermenmuseum, opgraving 05.jpg|rechts|miniatuur|Een Romeinse opgraving, tentoongesteld in het [[Thermenmuseum]] in Heerlen ([[Coriovallum]])]]
Enkele dorpen en steden, bijvoorbeeld Maastricht (''[[Mosa Trajectum]]''), [[Heerlen]] (''[[Coriovallum]]''), [[Tegelen]] (''[[Tegula]]'') en [[Blerick]] (''[[Blariacum]]''), kunnen hun ontstaan tot de Romeinse tijd terugleiden. Bisschop [[Servaas van Maastricht|Servatius]] introduceerde het [[christendom]] in Romeins Maastricht, waar hij in 384 zou zijn overleden.

===Middeleeuwen===
[[Bestand:Limburgrond1500.png|miniatuur|452x452px|Limburg omstreeks 1500]]
Na de Romeinen hadden de [[Franken (volk)|Franken]] hier de macht. Het gebied floreerde onder deze Frankische heerschappij. [[Karel de Grote]] had een belangrijke [[Palts (verblijfplaats)|palts]] in het nabijgelegen [[Aken (stad)|Aken]] waar hij, vooral op latere leeftijd, 's winters verbleef. Na de opdeling van het Frankische rijk behoorde het gebied van het huidige Limburg, evenals de rest van Nederland, tot in de [[nieuwe tijd]] tot het [[Heilige Roomse Rijk]]. Aan het einde van de negende eeuw (van 895 tot 900), lag daarbij het [[Maasland (Limburg-Luik)|Maasland]], het stamland van de dynastie der [[Karolingers]], kortstondig nog tamelijk centraal in een meer autonoom rijksdeel, het tweede [[koninkrijk Lotharingen]] onder [[Zwentibold]].
[[Bestand:NLLimburg1716.png|miniatuur|452x452px|Limburg omstreeks 1716]]
[[Bestand:Limburgfransetijd.png|miniatuur|451x451px|Limburg in de Franse tijd]]
Het grondgebied van het huidige Limburg was vanaf de latere [[middeleeuwen]] meestal verdeeld tussen het [[hertogdom Brabant]], [[hertogdom Gelre]], [[hertogdom Gulik]], het [[prinsbisdom Luik]], de [[prinsbisdom Keulen|prins-bisschop van Keulen]] en het middeleeuwse [[hertogdom Limburg]]. Deze hertogen en bisschoppen waren nominaal onderhorigen van de keizer van het Roomse Rijk, maar in de praktijk gedroegen ze zich als onafhankelijke vorsten, die vaak onderling in oorlog waren. Hun conflicten werden dikwijls op Limburgs gebied uitgevochten wat zo dan ook bijdroeg aan de versnippering van het gebied.

=== Nieuwe tijd ===
==== Vroegmoderne tijd ====
[[Bestand:Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.svg|thumb|Limburg is in belangrijke mate opgebouwd uit [[Generaliteitslanden|Staatse bezittingen]] langs de Maas na de [[Vrede van Munster]] en de [[Vrede van Utrecht (1713)|Vrede van Utrecht]], hier in lichtblauw aangegeven.]]In de [[nieuwe tijd]] tot 1794 was Limburg grotendeels verdeeld tussen [[Spaanse Rijk|Spanje]] (en diens opvolger [[Habsburgse Monarchie|Oostenrijk]]), [[koninkrijk Pruisen|Pruisen]], de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]], het [[prinsbisdom Luik]] en tal van zelfstandige kleine [[heerlijkheid (bestuursvorm)|heerlijkheden]].
[[Bestand:Land van Hertogenrade 1661.svg|thumb|Een voorbeeld van de versnippering: het [[Land van 's-Hertogenrade]] na het [[Partagetraktaat (1661)|Partagetraktaat]] van 1661. In 1815 kwam de huidige grens in het zuidoosten van Limburg tot stand (de grijze stippellijn).]]

=== Moderne Tijd ===

==== Franse tijd ====
[[Bestand:Dep-meuse-inf.jpg|thumb|Het [[departement Nedermaas]] (of 'Beneden-Maas') was een tijdens de [[Franse Tijd in Nederland|Franse tijd]] ingesteld Frans departement in de Nederlanden. Het bestond van 1795 tot 1814 en werd bestuurd vanuit de departementshoofdstad Maastricht.]]
In 1794 werden de lage landen bezet door het [[Franse Revolutie|Franse revolutionaire leger]] en kwam het grootste deel van de twee huidige Limburgse provincies onder direct Frans gezag. Het merendeel van het gebied werd toen voor het eerst een bestuurlijke eenheid onder de naam ''Département de la Meuse-Inférieure'' oftewel ''departement [[Nedermaas]]'', met als hoofdstad Maastricht. Men mag stellen dat de provincie in eerste instantie door de Fransen is gecreëerd, zij het in een andere gedaante dan de huidige.

====Deel van het Verenigd Koninkrijk ====
Na de [[Franse Tijd in Nederland|Franse Tijd]], bij de vorming van het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden]], werd het voormalige departement, tezamen met een deel van het [[Roerdepartement]], een nieuwe provincie, die op gezag van de nieuwe koning [[Willem I der Nederlanden|Willem I]] in haar geheel [[Limburg (Verenigd Koninkrijk der Nederlanden)|Limburg]] werd genoemd. Hieraan lagen deels historische, deels strategische redenen ten grondslag.
Zo hoorden de huidige drie meest noordelijke gemeenten [[Mook en Middelaar]], [[Gennep (gemeente)|Gennep]] en [[Bergen (Limburg, gemeente)|Bergen]], waar geen Limburgs maar [[Kleverlands]], wordt gesproken en die voordien nog bij [[Pruisisch Opper-Gelre]] en [[hertogdom Kleef|Kleef]] hoorden, van 1803 tot 1815 nog bij [[Pruisen]], evenals [[Arcen]] en [[Velden (Nederland)|Velden]], maar omdat de toekomstige koning Willem I bij het [[Congres van Wenen]] liever geen Pruisen aan de Maas zag, werd deze strook op de rechteroever overgedragen aan het nieuwe Verenigd Koninkrijk. Om dezelfde strategische redenen zijn tegelijkertijd ontbrekende, cruciale puzzel-elementen als het voordien [[Land van Gulik|Gulik]]se gebied van het [[ambacht (gebiedsnaam)|ambt]] [[Born (Nederland)|Born]] (met [[Susteren]]) en de stad [[Sittard]], dat met [[Urmond]] en [[Grevenbicht]] tot aan de Maas reikte, alsmede de Gulikse Maashaven bij Tegelen en Steyl, definitief bij de nieuwe provincie Limburg gekomen. In ruil daarvoor verkreeg Pruisen onder meer gebiedsdelen bij [[Herzogenrath|'s-Hertogenrade]] en bij [[Elmpt]]/[[Niederkrüchten]], die tot de Nederlanden behoord hadden.

====Belgische opstand====
In 1830 sloot geheel Limburg, met uitzondering van Maastricht, waar een Nederlands garnizoen was gelegerd, zich aan bij de [[Belgische Revolutie]]. Daarom werd van 1830 tot 1833 [[Blokkade van Maastricht (1830-1833)|Maastricht geblokkeerd]]. De tijdelijke hoofdstad werd [[Hasselt (België)|Hasselt]].

====Vrede en scheiding====
In 1839 werd in het [[Verdrag der XXIV Artikelen]], dat het definitieve grensverloop tussen Nederland en de nieuwe Belgische staat vastlegde, bepaald dat het oostelijk deel van Limburg naar Nederland zou terugkeren en tevens als [[Hertogdom Limburg]], met de Nederlandse koning als hertog, bij de [[Duitse Bond]] zou worden aangesloten, ter compensatie voor het verlies van [[Luxemburg (provincie)|westelijk Luxemburg]]. België zou ter compensatie recht krijgen op een verkeersverbinding door Nederlands-Limburg naar Duitsland, de latere [[IJzeren Rijn]]. Koning Willem I bleef zich lang tegen de Belgische afscheiding verzetten, maar aanvaardde het verdrag uiteindelijk in 1839. Sindsdien is Limburg gesplitst in een [[Limburg (Belgische provincie)|Belgisch]] en een Nederlands deel. Onder de bevolking ontstond in 1838 nog een protestbeweging tegen de splitsing en tegen aansluiting van oostelijk Limburg bij Nederland, maar die haalde niets uit. Tussen 1842 en 1849 bevond zich, met de zelfde intenties als de protesten in 1838, een [[Limburgsche Separatistische Beweging|Limburgse Separatistische Beweging]] in het Nederlandse parlement, geleid door onder anderen [[Jan Lodewijk van Scherpenzeel-Heusch]]. Deze beweging zag de toekomst van Limburg als volledig onderdeel van de Duitse Bond. In maart 1848 brak in de Duitse Bond de [[Maartrevolutie]] uit, die streefde naar een Duitse eenheidsstaat op liberale grondslag. De Limburgse vertegenwoordigers in het nieuwe [[Frankfurter Parlement]] beijverden zich voor aansluiting bij deze Duitse eenheidsstaat. Uiteindelijk mislukte de revolutie en werd de confederale Duitse Bond heropgericht.

====Een reguliere provincie====
De bijzondere positie van Limburg duurde tot 1866, toen de Duitse Bond uiteenviel als gevolg van de tweestrijd tussen [[Pruisen]] en [[Keizerrijk Oostenrijk|Oostenrijk]]. In mei 1867 werd in het verdrag van Londen vastgesteld dat Limburg een volledig onderdeel van Nederland werd. Tot 1906 bleef de provincie formeel de titel '[[hertogdom]]' gebruiken, hoewel het sinds 1867 dus al een reguliere provincie was. Vandaag herinnert alleen het plaatselijke gebruik om de [[commissaris van de Koning]] ''[[gouverneur]]'' te noemen, nog aan deze tijd.

=== Twintigste eeuw en tegenwoordige tijd===
[[Bestand:Kolenmijnen Limburg, Bestanddeelnr 901-1057.jpg|miniatuur|Mijnwerkers in de jaren 1940: de steenkoolwinning was decennialang de belangrijkste economische activiteit]]
Na de [[Eerste Wereldoorlog]], waarin Nederland neutraal was gebleven, kwam in België een beweging op gang die ijverde voor de annexatie van Limburg en Zeeuws-Vlaanderen, als 'straf' voor de vermeende Duitsgezindheid van Nederland. Hierop werd in Limburg gemengd gereageerd: sommigen steunden al dan niet openlijk de Belgische eisen, zoals het katholieke Tweede Kamerlid [[Henri van Groenendael]] dat prompt door de [[Roomsch-Katholieke Staatspartij|RKSP]] geroyeerd werd.

De economie van het zuidelijk deel van de Nederlandse provincie Limburg heeft twee generaties lang voor een belangrijk deel in het teken gestaan van de keramische industrie en [[steenkool]]winning. De exploitatie van de steenkoolmijnen kwam betrekkelijk laat op gang: aan het begin van de 20e eeuw. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] bleken de [[mijn (delfstoffen)|mijnen]] niet langer rendabel. In december 1965 werd de sluiting van de mijnen door toenmalig minister van Economische Zaken [[Joop den Uyl]] aangekondigd en op 31 december 1974 ging de laatste mijn dicht. Dit heeft geruime tijd een hoge [[werkloosheid]] veroorzaakt, want vóór de sluiting had niet minder dan 15% van de beroepsbevolking in de mijnen gewerkt. Nederlands- en Belgisch-Limburg waren de enige steenkoolwinningsgebieden in [[West-Europa]] waaromheen geen [[staal (legering)|staalindustrie]] werd gebouwd. De overheden van beide landen hadden hun zware industrie in de [[Wallonië|Franstalige gebieden]], respectievelijk in de [[Randstad (gebied)|Randstad]].

De voormalige [[Staatsmijnen in Limburg|Staatsmijnen]] gingen gedeeltelijk verder als het chemieconcern [[Koninklijke DSM NV|DSM]]. Ook de [[logistiek]] is een belangrijke werkgever in de provincie die een belangrijke verbinding is tussen de havens van Antwerpen en Rotterdam en het Ruhrgebied. Limburg is aanvang eenentwintigste eeuw een welvarende provincie die steeds meer economische, culturele en bestuurlijke banden is aangegaan met het Duitse, Vlaamse en Waalse grensgebied: de [[Euregio]].

Op 9 december 2008 ondertekenden de commissaris, respectievelijk [[Gouverneur (België)|gouverneur]] van de beide Limburgen, het [[Limburgcharter]]. De beide provinciebesturen zouden willen bereiken dat voortaan de benamingen ''West-'' en ''Oost-''Limburg gehanteerd worden voor respectievelijk Belgisch- en Nederlands-Limburg.<ref>[http://www.hbvl.be/nieuws/limburg/onlinenieuws-nederlands-en-belgisch-limburg-vanaf-vandaag-een-provincie.aspx?art={4aed7c37-0209-4288-be90-f03700e0bede} Nederlands- en Belgisch-Limburg vanaf vandaag één provincie], hbvl.be, 9 december 2008</ref>


== Bevolking ==
[[Bestand:AgeSexPyramid 2023 Limburg.svg|thumb|260px|Bevolkingspiramide]]
{{Zie hoofdartikel|Limburgers (groep)}}Totale bevolking: 1.115.895 per 1 januari 2021

Bevolkingscijfers uit 2016:
* Bevolking jonger dan 20 jaar: 214.633 personen;
* Bevolking tussen de 20 en de 65 jaar: 658.487;
* Bevolking van 65 jaar en ouder: 243.140.

(Cijfers: 8 september 2016<ref>{{Citeer web|url=http://www.limburg.nl/Over_Limburg/Feiten_en_cijfers|titel=Feiten en cijfers - Provincie Limburg|bezochtdatum=2017-07-29|auteur=Limburg|datum=2016-09-08|werk=www.limburg.nl|uitgever=|taal=|dodeurl=ja|archiefurl=https://web.archive.org/web/20170730031531/http://www.limburg.nl/Over_Limburg/Feiten_en_cijfers|archiefdatum=2017-07-30}}</ref>)

===Grootste Limburgse woonplaatsen naar inwonertal===
{{Zie ook|Zie ook: [[Lijst van woonplaatsen in Limburg (Nederland)|Lijst van woonplaatsen in Limburg]] en [[Lijst van steden en dorpen in Limburg (Nederland)|Lijst van steden en dorpen in Limburg]]}}
[[Bestand:Grootste_plaatsen_limburg.jpg|miniatuur|477x477px|de grootste woonplaatsen van Limburg]]
{| class="wikitable sortable"
!Nº
!Naam
!Limburgse naam
!Inwoners
|-
| 1
| [[Maastricht]]
|''Mestreech''
| 122.734
|-
| 2
| [[Heerlen]]
|''Heële''
| 87.122
|-
| 3
| [[Venlo (stad)|Venlo]]
|''Venlo''
| 69.469
|-
| 4
| [[Weert (stad)|Weert]]
|''Wieërt''
| 45.585
|-
| 5
| [[Roermond (stad)|Roermond]]
|''Remunj''
| 42.910
|-
| 6
| [[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]]
|''Kirchroa''
| 39.762
|-
| 7
| [[Sittard]]
|''Zitterd''
| 37.527
|-
| 8
| [[Landgraaf (gemeente)|Landgraaf]]
|''Lankgraaf''
| 37.175
|-
| 9
| [[Geleen]]
|''Gelaen''
| 31.198
|-
| 10
| [[Venray (plaats)|Venray]]
|''Venroj''
| 29.295
|-
| 11
| [[Brunssum]]
|''Broenssem''
| 27.682
|-
| 12
| [[Tegelen]]
|''Tegele''
| 15.174
|-
| 13
| [[Horst (Limburg)|Horst]]
|''Hôrs''
| 13.376
|-
| 14
| [[Reuver]]
|''De Ruiver''
| 11.020
|-
| 15
| [[Stein (Limburg) |Stein]]
|''Stein''
| 10.771
|}
Cijfers van 1-1-2024<ref>https://allecijfers.nl</ref>  

<gallery>
Bestand:00 6191 Maastricht - Niederlande.jpg|Maastricht
Bestand:Venlo Stadhuis.jpg|Venlo
Bestand:Glaspaleis musicschool.jpg|Heerlen
Bestand:Toren Martinuskerk - Weert (29022792687).jpg|Weert
Bestand:Hochwasser auf Maas und Rur in Roermond.jpg|Roermond
Bestand:Kerkrade-Stadhuis.jpg|Kerkrade
Bestand:Sittard Panorama 4.JPG|Sittard
</gallery>

=== Taal ===
[[Bestand:Limburgse dialectgroepen kaart.png|miniatuur|450x450px|Dialectgroepen in Nederlands-Limburg:{{Legenda|yellow|[[Kleverlands]]}}
{{Legenda|orange|[[Mich-kwartier]]}}
{{Legenda|red|[[Centraal-Limburgs]]}}
{{Legenda|magenta|[[Oost-Limburgs]]}}
{{Legenda|#8A2BE2	|[[Oost-Limburgs-Ripuarisch]]}}
{{Legenda|#00008B	|West-[[Ripuarisch]]}}]]
De [[Limburgs]]e dialecten nemen taalkundig gezien een aparte plaats in binnen het [[Nederlands taalgebied]]. Sinds 1997 wordt het Limburgs binnen de Nederlandse grenzen erkend als een regionale taal, conform het [[Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden]].<ref>[https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erkende-talen/vraag-en-antwoord/erkende-talen-nederland Erkende-talen Nederland], rijksoverheid.nl</ref><ref>{{Citeer web|url=https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erkende-talen/vraag-en-antwoord/onderwerpen/erkende-talen/vraag-en-antwoord/erkende-talen-nederland|titel=Welke erkende talen heeft Nederland? - Rijksoverheid.nl|bezochtdatum=2022-06-04|auteur=Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties|datum=2016-01-11|werk=www.rijksoverheid.nl|taal=nl-NL|dodeurl=ja}}</ref>

De 5 dialectgroepen in Limburg zijn te onderscheiden door verschillende isoglossen.
{| class="wikitable"
|+
!Isoglosse
!Kleverlands
!Mich-Kwartier
!Centraal-Limburgs
!Oost-Limburgs
!Oost-Limburgs-Ripuarisch
!West-Ripuarisch
|-
|(mij/mich)
|mij / meej
| colspan="5" |mich / miech
|-
|[[Uerdinger linie]] (ik/ich)
| colspan="2" |ik
| colspan="4" |ich / iech
|-
|[[Panninger linie]] (s/sj)
| colspan="3" |stad
| colspan="3" |sjtad
|-
|(lik/lich)
| colspan="4" |ieërlik / ierlik
| colspan="2" |ieërlich / ierlich
|-
|[[Benrather linie]] (maken/machen)
| colspan="5" |make
|mache
|}

=== Etnische oorsprong ===
[[Etniciteit|Etnisch]] gezien is er geen aparte, afgegrensde stam. Evenals bij de vele andere volkeren in Europa hebben, al vanaf de prehistorie, vele volken bijgedragen aan de etnische samenstelling van de Limburgse bevolking. Onder de voorouders mag men Germanen, [[Kelten]], [[Romeinen (volk)|Romeinen]] en vele kleinere volken (stammen) rekenen.

=== Allochtonen ===
Op 1 januari 2007 was van de totale bevolking 19,5 procent [[allochtoon (persoon)|allochtoon]]: 14,3% Westers en 5,2% niet-Westers.<ref>Alle cijfers in deze paragraaf zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en hebben 1 januari 2007 als teldatum.</ref> De meeste Westerse allochtonen zijn mensen van [[Duitsers|Duitse]] en [[Vlamingen|Vlaamse]] herkomst of familie. De gemeente [[Vaals (gemeente)|Vaals]] heeft zelfs een allochtone meerderheid: 50,1% van de bevolking is allochtoon (46,8% Westers, waarvan 38% Duits, en 3,3% niet-Westers). Ook [[Kerkrade (gemeente)|Kerkrade]], [[Landgraaf (gemeente)|Landgraaf]], [[Brunssum]] en [[Heerlen]] hebben een hoog aandeel Westerse allochtonen. De voormalige gemeente [[Meijel]] is met 3,7% de enige waar het aandeel Westerse allochtonen onder de 5% ligt. Dit heeft alles te maken met het feit dat Limburg een grensregio is.

[[Roermond (stad)|Roermond]] (12,3%) en [[Venlo (stad)|Venlo]] (11,1%) hebben het hoogste aandeel niet-Westerse allochtonen, gevolgd door [[Venray (plaats)|Venray]] (8,8%), [[Weert (gemeente)|Weert]] (8,5%) en [[Maastricht]] en Heerlen (elk 7,3%). Meijel en [[Nederweert (gemeente)|Nederweert]] hebben met 1,1% het laagste aandeel.

== Geografie ==
[[Bestand:KernenNederlandsLimburg.jpg|miniatuur|Kaart van kernen in de provincie Limburg, inclusief buitengebied.]]

=== Ligging ===
De provincie Limburg is als een [[panhandle]] te herkennen op kaarten van Nederland. De provincie grenst aan zes [[Nomenclatuur van territoriale eenheden voor de statistiek|NUTS 2]]-regio's, twee Nederlandse, twee Belgische en twee Duitse: het [[Regierungsbezirk Düsseldorf]] en het [[Regierungsbezirk Keulen]]. Deze twee Regierungsbezirken zijn onderdeel van de deelstaat Noordrijn-Westfalen, en worden samen ook wel Noord-Rijn genoemd. Een deel van het [[Ruhrgebied]] en daarnaast de metropoolregio Keulen/Düsseldorf bevinden zich in deze Regierungsbezirken. Ten zuiden en westen van de provincie bevindt zich België, in het zuiden ligt de Frans- en Duitstalige provincie [[Luik (provincie)|Luik]], in het westen de [[Vlaanderen|Vlaamse]] provincie [[Limburg (Belgische provincie)|Limburg]]. De Nederlandse NUTS 2-regio's waar Limburg aan grenst zijn [[Noord-Brabant]] in het noordwesten en [[Gelderland]] in het noorden bij de gemeente [[Mook en Middelaar]].

De [[Nationaal Park De Maasduinen|Maasduinen]], het [[Brachter Wald]], [[Nationaal Park De Meinweg|De Meinweg,]] de [[Schinveldse Bossen|Schinveldse bossen]], [[Teverener Heide]], de [[Worm (rivier)|Worm]], het [[Vijlenerbos]], de [[Maas]], het [[Grenspark Kempen~Broek|Kempen-Broek]], de [[Peel (Nederland)|Peel]] en de [[Overloonsche Duinen|Overloonse duinen]] vormen op enkele plekken de grenzen van de provincie. De grenzen met de rest van Nederland en Vlaanderen bestaan voornamelijk uit natuurlijke grenzen, met Duitsland en Wallonië is dit minder vaak het geval.

In de historie van de provincie hebben deze grensregio's veel invloed gehad op het bestuur in de regio, zoals Brabant in Zuid-Limburg, Luik in de omgeving van Weert, Horn en Thorn, het noordelijke Rijnland onder het [[hertogdom Gulik]] in plaatsen als Sittard en Tegelen, en [[Hertogdom Gelre|Gelre]] in Noord-Limburg en Midden-Limburg ten oosten van de Maas.

=== Geologie ===
[[Bestand:Uitzicht op het Geuldal - panoramio.jpg|miniatuur|Het [[Geuldal]] bij [[Camerig (plaats)|Camerig]]: Zuid-Limburg is de meest heuvelachtige streek van (Europees) Nederland]]
Limburg bestaat aan de oppervlakte, in Noord- en Midden-Limburg, voor een groot deel uit [[zand]]gronden, die in het [[Tertiair]] door de [[Rijn]] (die destijds veel omvangrijker en krachtiger was en wiens stroomgebied een stuk westelijker lag) werden aangevoerd. De in de huidige tijd belangrijkste rivier, de [[Maas]], was een vrij onbeduidende zijrivier van de Rijn. De Maas stroomt over de hele lengte van zuid tot noord door de provincie en heeft de zand- en grindafzettingen van de Rijn [[erosie|ingesneden]]. Verder zijn de belangrijkste rivieren de [[Geul (rivier)|Geul]] (bij [[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]]), de [[Roer (rivier)|Roer]] (bij [[Roermond (stad)|Roermond]]), de [[Neerbeek (beek)|Neerbeek]] (bij [[Neer (Limburg)|Neer]]) en de [[Geleenbeek]] (bij [[Geleen]]).

Bij [[Epen]] komt gesteente uit het [[geologisch tijdperk]] [[Carboon (periode)|Carboon]] aan de oppervlakte. [[Bruinkool]] en [[steenkool]] werden gewonnen in [[Midden-Limburg (Nederland)|Midden]]- en [[Zuid-Limburg (Nederland)|Zuid-Limburg]] waar deze grondstoffen dicht aan de oppervlakte liggen. Het zuiden van Limburg geniet bekendheid vanwege het voorkomen aan de oppervlakte van [[krijtgesteente]], afgezet in een ondiepe [[Tropen (geografie)|tropische]] zee tijdens het geologisch tijdperk [[Krijt (periode)|Krijt]]. De ooit horizontale krijtlagen worden diep doorsneden door de Maas en de beekdalen van onder andere de Geul en de [[Gulp (rivier)|Gulp]] waardoor het zuiden van de provincie een heuvelachtig uiterlijk heeft gekregen. Ook typisch voor Zuid-Limburg is de leemsoort [[löss]] die tijdens de [[Glaciaal (tijdperk)|IJstijd]] door de wind hier werd afgezet. In het verleden werd in de [[Peel (Nederland)|Peel]], op de grens van [[Noord-Brabant]] en [[Noord-Limburg (Nederland)|Noord-Limburg]], [[Turf (brandstof)|turf]] gestoken. De laatste restanten van dit veengebied zijn nu een natuurreservaat: de [[Nationaal Park De Groote Peel|Groote Peel]].

De krijtlagen uit het [[Formatie van Maastricht|Maastrichts Krijt]], plaatselijk bekend als "[[Limburgse mergel|mergel]]", werden sinds de Romeinse tijd in steengroeven uitgezaagd in blokken om als bouwstenen te dienen. Relatief veel gebouwen in Limburg zijn uit deze mergelblokken opgetrokken. De oude [[groeve|mergelgroeven]] zijn bekend als '[[grot]]ten', zoals bijvoorbeeld [[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]]se '[[gemeentegrot]]'. De winning van zand en grind bij [[Roermond (stad)|Roermond]] nemen nog een belangrijke plaats in.

=== Landschap ===
[[Bestand:Kaart met plateaus en dalen Zuid-Limburg.PNG|miniatuur|Plateaus en dalen in Zuid-Limburg]]
[[Bestand:2013-Top33-P11-Limburg (cropped).jpg|miniatuur|Het noordelijk deel van het Maasdal tussen Echt en Bergen]]
{{Zie ook|Zie ook: [[Zuid-Limburg (Nederland)]]}}
Uit de tijd van de [[mijnbouw]] stamt nog de onderverdeling in een [[Oostelijke Mijnstreek]] en een [[Westelijke Mijnstreek]]. Het Limburgs [[Heuvelland (Zuid-Limburg)|Heuvelland]] in het zuidoosten wordt vaak als [[Mergelland]] bestempeld. Toeristisch is de streek [[Zuid-Limburg (Nederland)|Zuid-Limburg]] een begrip. De bekendste onderdelen van het Mergelland zijn het Plateau van [[Margraten (plaats)|Margraten]] dat aan de noordzijde wordt begrensd door het dal van de [[Geul (rivier)|Geul]], en aan de westzijde door de Maasvallei met aan de overzijde de [[Sint-Pietersberg|Sint Pietersberg]], aan de oostzijde door het dal van de [[Gulp (rivier)|Gulp]] met het dorp [[Gulpen]] en met even verder de hoogten rond de [[Vaalserberg]] en zuidelijk door de [[Voeren|Voerstreek]].

=== Hydrografie ===
''Zie [[Hydrografie van Nederlands-Limburg]] voor het hoofdartikel over dit onderwerp.''

De beken en rivieren die het grootste 'achterland' hebben zijn: 'de [[Groote Molenbeek]] in Noord-Limburg, de [[Neerbeek (beek)|Neerbeek]] in Midden-Limburg, de [[Roer (rivier)|Roer]] en [[Geleenbeek]] in Midden- en Zuid-Limburg en de [[Geul (rivier)|Geul]] en de [[Jeker]] in Zuid-Limburg'.

Waters in Limburg zijn:
{{Kolommen lijst | breedte=18 | aantal=2 | inhoud='''Rivieren'''
* [[Geul (rivier)|Geul]]
* [[Gulp (rivier)|Gulp]]
* [[Jeker]]
* [[Maas]]
* [[Niers]]
* [[Roer (rivier)|Roer]]
* [[Swalm]]
* [[Voer (rivier in Limburg)|Voer]]
* [[Worm (rivier)|Worm]]
'''Beken'''
* [[Anselderbeek]] ([[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]])
* [[Aalsbeek]] ([[Tegelen]])
* [[Anstelerbeek]] ([[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]])
* [[Bleijerheiderbeek]] ([[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]])
* [[Boschbeek]] (streekbenaming: Drievende-beakske) ([[Herkenbosch]])
* [[Caumerbeek]] ([[Heerlen]])
* [[Cockerse Beek]] ([[Boekend]])
* [[Crombacherbeek]] ([[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]])
* [[Everlosebeek]] ([[Grubbenvorst]])
* [[Eyserbeek]] ([[Simpelveld (gemeente)|Simpelveld]])
* [[Geleenbeek]] ([[Spaubeek]], [[Geleen]])
* [[Groote Molenbeek (Wanssum)|Groote Molenbeek]]
* [[Haelensche beek]] ([[Haelen (plaats)|Haelen]])
* [[Hekerbeek]] ([[Valkenburg aan de Geul]])
* [[Sinselbeek (rivier)|Sinselbeek]] ([[Gulpen-Wittem]])
* [[Itterbeek (rivier)|Itterbeek]] ([[Neeritter]])
* [[Kanjel]] ([[Maastricht]])
* [[Kingbeek]] ([[Grevenbicht]])
* [[Kwistbeek]]
* [[Maasnielderbeek]] ([[Roermond (stad)|Roermond]])
* [[Neerbeek (beek)|Neerbeek]]
* (De) [[Noor(beek)]] ([[Noorbeek]])
* [[Molenbeek (Vierlingsbeek)|Molenbeek]] ([[Vierlingsbeek]])
* [[Panheelderbeek]]
* [[Platsbeek]] ([[Nuth (gemeente)|Nuth]])
* [[Rijnbeek (Venlo)|Rijnbeek]] ([[Venlo (stad)|Venlo]])
* [[Roggelsebeek]] ([[Roggel]])
* [[Roode Beek]] ([[Brunssum]])
* [[Selzerbeek]] ([[Vaals (plaats)|Vaals]])
* [[Sleybeek]]
* [[Springbeek]] ([[Hout-Blerick]])
* [[Strijthagerbeek]] ([[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]])
* [[Teelebeek]] ([[Milsbeek]])
* [[Thornerbeek]] ([[Thorn (Limburg)|Thorn]])
* [[Truyterbeek]] ([[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]])
* [[Tungelroyse Beek|Tungelroysebeek]]
* [[Uffelse Beek|Uffelse beek]]
* [[Vlootbeek (beek)|Vlootbeek]]
* [[Vrouwezief]] ([[Kerkrade (plaats)|Kerkrade]])
}}

=== Klimaat ===
Het klimaat is, net als in de rest van Nederland, [[gematigd zeeklimaat]] met regelmatige neerslag het hele jaar door. Wel heeft Limburg te maken met een iets grotere invloed van het [[landklimaat]] omdat er geen grote temperatuurmatigende watervlaktes in de buurt zijn. Zo kan het zomers een stuk warmer worden dan in de rest van Nederland en in de winter een stuk kouder, vooral in het hogere Zuid-Limburg. Opmerkelijk is dat het [[voorjaar]] in vooral Zuid-Limburg iets eerder aanbreekt dan in de rest van noordelijker Nederland; vooral zichtbaar in de eerdere bloei van veel planten.

Een ander verschil met de rest van Nederland is dat de hoogteverschillen een wat grotere rol spelen. Zo is het Maasdal ten zuidwesten van Roermond het droogste gebied van Europees Nederland met rond de 700&nbsp;mm neerslag per jaar, terwijl enkele tientallen kilometers naar het zuiden het heuvelgebied rond Vaals na de Veluwe het natst is met rond de 900&nbsp;mm per jaar.

{{Tabel weergemiddelden
| locatie=Maastricht
| bron= KNMI: Langjarige gemiddelden (tijdvak 1981-2010) en extremen (tijdvak 1971 - 2000)<ref>[http://www.klimaatatlas.nl/tabel/stationsdata/klimtab_8110_380.pdf Maastricht, langjarige gemiddelden, tijdvak 1981-2010] (pdf), klimaatatlas.nl</ref><ref>[https://www.knmi.nl/klimatologie/normalen1971-2000/per_station/stn380/5-extremen/380_extremen.pdf KNMI: Langjarige extremen, tijdvak 1971 - 2000] (pdf)</ref>
| jan_gem=2.7 | jan_gem_ns=65.3
| feb_gem=3.1 | feb_gem_ns=57.4
| mrt_gem=6.3 | mrt_gem_ns=61.8
| apr_gem=9.3 | apr_gem_ns=45.1
| mei_gem=13.5 | mei_gem_ns=65.9
| jun_gem=16.2 | jun_gem_ns=70.5
| jul_gem=18.4 | jul_gem_ns=69.6
| aug_gem=18.0 | aug_gem_ns=72.3
| sep_gem=14.7| sep_gem_ns=61.6
| okt_gem=10.9 | okt_gem_ns=67.2
| nov_gem=6.4 | nov_gem_ns=65.3
| dec_gem=3.5 | dec_gem_ns=70.8
| jaar_gem=10.2 | jaar_gem_ns=772.7
| jan_gem_min=0.0 | jan_gem_max=5.2
| feb_gem_min=0.0 | feb_gem_max=6.1
| mrt_gem_min=2.6 | mrt_gem_max=10.1
| apr_gem_min=4.7 | apr_gem_max=14.0
| mei_gem_min=8.5 | mei_gem_max=18.3
| jun_gem_min=11.3 | jun_gem_max=20.9
| jul_gem_min=13.5 | jul_gem_max=23.3
| aug_gem_min=13.2 | aug_gem_max=23.0
| sep_gem_min=10.5 | sep_gem_max=19.1
| okt_gem_min=7.2 | okt_gem_max=14.7
| nov_gem_min=3.5 | nov_gem_max=9.2
| dec_gem_min=0.9 | dec_gem_max=5.8
| jaar_gem_min=6.3 | jaar_gem_max=14.1
| jan_a_min=-19.3 | jan_a_max=15.5
| feb_a_min=-14.7 | feb_a_max=19.1
| mrt_a_min=-12.9 | mrt_a_max=22.2
| apr_a_min=-4.9 | apr_a_max=26.7
| mei_a_min=-0.8 | mei_a_max=30.6
| jun_a_min=0.9 | jun_a_max=34.0
| jul_a_min=5.5 | jul_a_max=35.9
| aug_a_min=5.2| aug_a_max=36.2
| sep_a_min=1.6| sep_a_max=31.3
| okt_a_min=-4.2| okt_a_max=26.6
| nov_a_min=-9.0| nov_a_max=21.1
| dec_a_min=-15.4 | dec_a_max=16.4
| jaar_a_min=-19.3 | jaar_a_max=36.2
}}

=== Bestuurlijke indeling ===
==== Gemeenten ====
{{Zie ook|Zie ook: [[Tabel van gemeenten in Limburg (Nederland)]] en [[Lijst van voormalige gemeenten in Limburg (Nederland)]]}}
Limburg is per 2019 ingedeeld in de volgende 31 gemeenten:
{| class="wikitable"
|+
!Vlag
!Gemeente
!Kernen
|-
|[[Bestand:Flag_of_Beek_(Limburg).svg|32px]]
|[[Beek (gemeente)|Beek]]
|[[Beek (Limburg)|'''Beek''']], [[Spaubeek]], [[Neerbeek (dorp)|Neerbeek]], [[Genhout]], [[Geverik]]
|-
|[[Bestand:Beekdaelen_gemeentevlag.svg|32px]]
|[[Beekdaelen]]
|[[Nuth (plaats)|'''Nuth''']], [[Schinveld]], [[Hulsberg]], [[Oirsbeek]], [[Schimmert]], [[Schinnen (plaats)|Schinnen]], [[Amstenrade]], [[Puth]], [[Wijnandsrade]], [[Merkelbeek]], [[Doenrade]], [[Vaesrade]], [[Bingelrade]], [[Jabeek]], [[Sweikhuizen]]
|-
|[[Bestand:Beesel_vlag.svg|32px]]
|[[Beesel (gemeente)|Beesel]]
|'''[[Reuver]]''', [[Offenbeek]], [[Beesel (gemeente)|Beesel]]
|-
|[[Bestand:Bergen_limburg_flag.svg|32px]]
|[[Bergen (gemeente in Limburg)|Bergen]]
|[[Bergen (plaats in Limburg)|'''Bergen''']], [[Well (Limburg)|Well]], [[Afferden (Limburg)|Afferden]], [[Siebengewald]], [[Wellerlooi]]
|-
|[[Bestand:Brunssum_vlag.svg|32px]]
|[[Brunssum]]
|'''[[Brunssum]]'''
|-
|[[Bestand:Flag_of_Echt-Susteren.svg|32px]]
|[[Echt-Susteren]]
|'''[[Echt (Limburg)|Echt]]''', [[Susteren]], [[Pey (Limburg)|Pey]], [[Nieuwstadt]], [[Koningsbosch]], [[Sint Joost (Limburg)|Sint-Joost,]] [[Roosteren (Limburg)|Roosteren]], [[Maria Hoop]], [[Dieteren]]
|-
|[[Bestand:Eijsden-Margraten_vlag.svg|32px]]
|[[Eijsden-Margraten]]
|[[Eijsden (plaats)|Eijsden]], [[Margraten (plaats)|'''Margraten''']], [[Cadier en Keer]], [[Gronsveld]],  [[Sint Geertruid|Sint-Geertruid]], [[Noorbeek]], [[Banholt]], [[Oost-Maarland]], [[Mheer]], [[Rijckholt]],  [[Eckelrade]], [[Bemelen]], [[Mesch]], [[Scheulder]], [[Mariadorp]]
|-
|[[Bestand:Flag_of_Gennep.svg|32px]]
|[[Gennep (gemeente)|Gennep]]
|[[Gennep (plaats)|'''Gennep''']], [[Milsbeek]], [[Heijen]], [[Ottersum]], [[Ven-Zelderheide]]
|-
|[[Bestand:Gulpen-Wittem_vlag_1999.svg|32px]]
|[[Gulpen-Wittem]]
|'''[[Gulpen]]''', [[Wijlre]], [[Mechelen (Nederland)|Mechelen]], [[Eys]], [[Epen]], [[Partij-Wittem]], [[Nijswiller]], [[Reijmerstok]], [[Slenaken]], [[Wahlwiller]]
|-
|[[Bestand:Heerlen_vlag_officieel.svg|32px]]
|[[Heerlen]]
|'''[[Heerlen]]''', [[Hoensbroek]]
|-
|[[Bestand:Horst_aan_de_Maas_vlag.svg|32px]]
|[[Horst aan de Maas]]
|[[Horst (Limburg)|'''Horst''']], [[Sevenum]], [[Grubbenvorst]], [[Melderslo]], [[America (Limburg)|America]], [[Lottum]], [[Hegelsom]], [[Meerlo]], [[Meterik]], [[Swolgen]], [[Tienray]], [[Kronenberg]], [[Broekhuizenvorst]], [[Broekhuizen (Horst aan de Maas)|Broekhuizen]], [[Griendtsveen]], [[Evertsoord]]
|-
|[[Bestand:Flag_of_Kerkrade.svg|32px]]
|[[Kerkrade (gemeente)|Kerkrade]]
|[[Kerkrade (plaats)|'''Kerkrade''']], [[Eygelshoven]]
|-
|[[Bestand:Flag_of_Landgraaf.svg|32px]]
|[[Landgraaf (gemeente)|Landgraaf]]
|[[Schaesberg (plaats)|Schaesberg]], [[Waubach]], '''[[Nieuwenhagen]]''' (centrum), [[Rimburg (Nederland)|Rimburg]]
|-
|[[Bestand:Leudal_vlag.svg|32px]]
|[[Leudal (gemeente)|Leudal]]
|'''[[Heythuysen (plaats)|Heythuysen]]''', [[Kronenberg|Haelen]], [[Roggel]], [[Horn (Limburg)|Horn]], [[Neer (Limburg)|Neer]], [[Baexem]], [[Grathem]], [[Ittervoort]], [[Ell (Limburg)|Ell]], [[Neeritter]], [[Kelpen-Oler]], [[Hunsel (plaats)|Hunsel]], [[Buggenum]], [[Heibloem]], [[Nunhem]], [[Haler]]
|-
|[[Bestand:Maasgouw_vlag.svg|32px]]
|[[Maasgouw (gemeente)|Maasgouw]]
|'''[[Maasbracht]]''', [[Heel (plaats)|Heel]], [[Linne]], [[Thorn (Limburg)|Thorn]], [[Wessem]], [[Beegden]], [[Stevensweert]], [[Brachterbeek]], [[Ohé en Laak]], [[Panheel]]
|-
|[[Bestand:Flag_of_Maastricht.svg|32px]]
|[[Maastricht]]
|'''[[Maastricht]]'''
|-
|[[Bestand:Meerssen_vlag.svg|32px]]
|[[Meerssen (gemeente)|Meerssen]]
|[[Bunde (Limburg)|Bunde]], [[Meerssen (plaats)|'''Meerssen''']], [[Ulestraten]], [[Rothem]], [[Geulle]], [[Moorveld (plaats)|Moorveld]], [[Geulle aan de Maas]]
|-
|[[Bestand:Mook_en_Middelaar_vlag.svg|32px]]
|[[Mook en Middelaar]]
|[[Molenhoek (Mook en Middelaar, Heumen)|Molenhoek]], '''[[Mook]]''', [[Middelaar]], [[Plasmolen]]
|-
|[[Bestand:Nederweert_flag.svg|32px]]
|[[Nederweert (gemeente)|Nederweert]]
|[[Nederweert (plaats)|'''Nederweert''']], [[Ospel]], [[Nederweert-Eind]], [[Leveroy]], [[Ospeldijk]]
|-
|[[Bestand:Peel_en_Maas_vlag.svg|32px]]
|[[Peel en Maas]]
|'''[[Panningen]]''', [[Maasbree]], [[Baarlo (Limburg)|Baarlo]], [[Helden (plaats)|Helden]], [[Meijel]], [[Kessel (Limburg)|Kessel]], [[Beringe]], [[Grashoek]], [[Egchel]], [[Koningslust]], [[Kessel-Eik]]
|-
|[[Bestand:Flag_of_Roerdalen.svg|32px]]
|[[Roerdalen]]
|[[Herkenbosch]], [[Melick]], [[Montfort (Nederland)|Montfort]], [[Posterholt]], '''[[Sint Odiliënberg]],''' [[Vlodrop]]
|-
|[[Bestand:Roermond_vlag.svg|32px]]
|[[Roermond (gemeente)|Roermond]]
|'''[[Roermond (stad)|Roermond]]''', [[Swalmen]], [[Maasniel]], [[Herten (Nederland)|Herten]], [[Merum (Roermond)|Merum]], [[Boukoul]], [[Leeuwen (Roermond)|Leeuwen]], [[Asenray]], [[Ool]], [[Asselt]]
|-
|[[Bestand:Simpelveld_vlag.svg|32px]]
|[[Simpelveld (gemeente)|Simpelveld]]
|[[Simpelveld (plaats)|'''Simpelveld''']], [[Bocholtz]]
|-
|[[Bestand:Sittard-Geleen_Vlag.svg|32px]]
|[[Sittard-Geleen]]
|'''[[Sittard]]''', '''[[Geleen]]''', [[Born (Nederland)|Born]], [[Munstergeleen]], [[Limbricht]], [[Grevenbicht]], [[Buchten]], [[Obbicht]], [[Einighausen]], [[Guttecoven]], [[Holtum (Nederland)|Holtum]], [[Papenhoven]]
|-
|[[Bestand:Flag_of_Stein.svg|32px]]
|[[Stein (gemeente)|Stein]]
|[[Stein (Limburg)|'''Stein''']], [[Elsloo (Limburg)|Elsloo]], [[Urmond]], [[Berg aan de Maas]], [[Meers (Stein)|Meers]]
|-
|[[Bestand:Vaals_vlag.svg|32px]]
|[[Vaals (gemeente)|Vaals]]
|[[Vaals (plaats)|'''Vaals''']], [[Vijlen (plaats)|Vijlen]], [[Lemiers]], [[Holset]]
|-
|[[Bestand:Valkenburg_ad_Geul_vlag.svg|32px]]
|[[Valkenburg aan de Geul]]
|[[Valkenburg (Limburg)|'''Valkenburg''']], [[Berg (Valkenburg aan de Geul)|Berg]], [[Broekhem]], [[Houthem (Nederland)|Houthem]], [[Schin op Geul]], [[Sibbe]], [[Vilt (dorp)|Vilt]]
|-
|[[Bestand:Venlo_vlag.svg|32px]]
|[[Venlo (gemeente)|Venlo]]
|'''[[Venlo (stad)|Venlo]]''', [[Tegelen]], [[Belfeld]], [[Velden (Nederland)|Velden]], [[Steyl]], [[Arcen]], [[Lomm]]
|-
|[[Bestand:Venray_vlag.svg|32px]]
|[[Venray (gemeente)|Venray]]
|[[Venray (plaats)|'''Venray''']], [[Oostrum (Limburg)|Oostrum]], [[Ysselsteyn]], [[Leunen]], [[Wanssum]], [[Oirlo]], [[Blitterswijck]], [[Merselo]], [[Castenray]], [[Veulen (Venray)|Veulen]], [[Heide (Venray)|Heide]], [[Geijsteren]], [[Vredepeel]], [[Smakt]]
|-
|[[Bestand:Voerendaal_vlag.svg|32px]]
|[[Voerendaal (gemeente)|Voerendaal]]
|[[Kunrade]], [[Voerendaal (plaats)|'''Voerendaal''']], [[Klimmen (Limburg)|Klimmen]], [[Ubachsberg]], [[Ransdaal]]
|-
|[[Bestand:Flag_of_Weert.svg|32px]]
|[[Weert (gemeente)|Weert]]
|[[Weert (stad)|'''Weert''']], [[Stramproy]], [[Altweerterheide]], [[Tungelroy]], [[Swartbroek]], [[Laar (Weert)|Laar]]
|}

==== Plaatsen in Limburg met stadsrechten ====
De Nederlandse provincie Limburg kent 14 plaatsen die ooit [[stadsrechten]] hadden. Ook deze lijst geeft een beeld van de vroegere staatkundige versnippering van het gebied. Er waren vele verschillende heren, maar voornamelijk de hertogen van [[Hertogdom Brabant|Brabant]] en van [[Hertogdom Gelre|Gelre]].
{| class="wikitable sortable"
|+Plaatsen met stadsrecht
!Stad
!Datum van Stadsrecht
!Inwoneraantal
!Gemeente
!Regio
!Heerlijkheid op het moment van het geven van stadsrecht
|-
|[[Wessem]]
|1150-1329
|2.085
|[[Maasgouw (gemeente)|Maasgouw]]
|Midden-Limburg
|[[Graafschap Horn]]
|-
|[[Thorn (Limburg)|Thorn]]
|1201-1300
|2.392
|[[Maasgouw (gemeente)|Maasgouw]]
|Midden-Limburg
|[[Abdijvorstendom Thorn|Vorstendom Thorn]]
|-
|[[Maastricht (stad)|Maastricht]]
|1204<ref>De [[Tweeherigheid van Maastricht|tweeherige stad Maastricht]] heeft nooit een stadsbrief gehad. De stadsrechten ontwikkelden zich geleidelijk vanaf de vroege middeleeuwen.</ref>
|121.773
|[[Maastricht]]
|Zuid-Limburg
|[[Prinsbisdom Luik]] en [[Hertogdom Brabant]]
|-
|[[Roermond (stad)|Roermond]]
|1231
|58.204
|[[Roermond (gemeente)|Roermond]]
|Midden-Limburg
|[[Graafschap Gelre]]
|-
|[[Sittard]]
|1243
|37.446
|[[Sittard-Geleen]]
|Zuid-Limburg
|[[Hertogdom Limburg]]
|-
|[[Nieuwstadt]]
|1271
|3.345
|[[Echt-Susteren]]
|Midden-Limburg
|[[Graafschap Gelre]]
|-
|[[Susteren]]
|1276
|7.419
|[[Echt-Susteren]]
|Midden-Limburg
|[[Graafschap Gelre]]
|-
|[[Montfort (Nederland)|Montfort]]
|1294
|3.150
|[[Roerdalen]]
|Midden-Limburg
|[[Hertogdom Gelre]]
|-
|[[Kessel (Limburg)|Kessel]]
|1312
|5.995
|[[Peel en Maas]]
|Noord-Limburg
|[[Hertogdom Gelre]]
|-
|[[Venlo (stad)|Venlo]]
|1343
|67.970
|[[Venlo (gemeente)|Venlo]]
|Noord-Limburg
|[[Hertogdom Gelre]]
|-
|[[Echt (Limburg)|Echt]]
|1343
|7.656
|[[Echt-Susteren]]
|Midden-Limburg
|[[Hertogdom Gelre]]
|-
|[[Gennep (plaats)|Gennep]]
|1371
|17.007
|[[Gennep (gemeente)|Gennep]]
|Noord-Limburg
|[[Hertogdom Gelre]]
|-
|[[Weert (stad)|Weert]]
|1414
|51.000
|[[Weert (gemeente)|Weert]]
|Midden-Limburg
|[[Graafschap Horn]]
|-
|[[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]]
|1452
|6.020
|[[Valkenburg aan de Geul]]
|Zuid-Limburg
|[[Landen van Overmaas|Landen van Overmaze]] ([[Hertogdom Brabant]])
|}

Een aantal andere plaatsen in Limburg hadden of hebben wel stedelijke kenmerken (wallen, grachten, vesting, vrijheden, tolheffing etc.) maar hebben nooit de status ''stad'' verkregen:

* [[Arcen]]
* [[Born (Nederland)|Born]]
* [[Eijsden (plaats)|Eijsden]]
* [[Heerlen]]
* [[Neeritter]]
* [[Stein (Limburg)|Stein]]
* [[Stevensweert]]
* [[Urmond]]

=== Regio's van Limburg ===
[[Bestand:Regio's Nederlands-Limburg.png|miniatuur|Regio's van Nederlands Limburg:
{{Legenda|red|'''[[Noord-Limburg (Nederland)|Noord-Limburg]]'''}}
{{Legenda|#1E90FF|'''[[Midden-Limburg (Nederland)|Midden-Limburg]]'''}}
{{Legenda|#32CD32|'''[[Zuid-Limburg (Nederland)|Zuid-Limburg:]]'''}}
{{Legenda|lime|[[Westelijke Mijnstreek]]}}
{{Legenda|greenyellow|[[Oostelijke Mijnstreek]] / [[Parkstad Limburg|Parkstad]]}}
{{Legenda|mediumseagreen|[[Maastricht]]-[[Mergelland]]}}]]
'''[[Noord-Limburg (Nederland)|Noord-Limburg]]'''

* [[Mook en Middelaar]]
* [[Gennep (gemeente)|Gennep]]
* [[Venray (gemeente)|Venray]]
* [[Horst aan de Maas]]
* [[Venlo (gemeente)|Venlo]]
* [[Peel en Maas]]
* [[Beesel (gemeente)|Beesel]] (Soms Midden-Limburg)

'''[[Midden-Limburg (Nederland)|Midden-Limburg]]'''

* [[Nederweert (gemeente)|Nederweert]]
* [[Leudal (gemeente)|Leudal]]
* [[Weert (gemeente)|Weert]]
* [[Roermond (gemeente)|Roermond]]
* [[Maasgouw (gemeente)|Maasgouw]]
* [[Roerdalen]]
* [[Echt-Susteren]]

[[Zuid-Limburg (Nederland)|'''Zuid-Limburg''']]

''[[Westelijke Mijnstreek]]''

* [[Sittard-Geleen]]
* [[Stein (gemeente)|Stein]]
* [[Beek (gemeente)|Beek]]
* [[Beekdaelen]] (Zowel Oostelijke als Westelijke Mijnstreek)

''[[Oostelijke Mijnstreek]] / [[Parkstad Limburg|Parkstad]]''

* [[Beekdaelen]] (Zowel Oostelijke als Westelijke Mijnstreek)
* [[Brunssum]]
* [[Heerlen]]
* [[Landgraaf (gemeente)|Landgraaf]]
* [[Voerendaal (gemeente)|Voerendaal]]
* [[Kerkrade (gemeente)|Kerkrade]]
* [[Simpelveld (gemeente)|Simpelveld]]

''[[Maastricht]]-[[Mergelland]] ''

* [[Meerssen (gemeente)|Meerssen]]
* [[Valkenburg aan de Geul]]
* [[Maastricht]]
* [[Eijsden-Margraten]]
* [[Gulpen-Wittem]]
* [[Vaals (gemeente)|Vaals]]


== Cultuur ==
[[Bestand:Germanic pitch.png|thumb|De Limburgse dialecten en hun aanverwanten over de grens: de Limburgs-Ripuarisch-Moezelfrankisch-Luxemburgse [[toontaal|tonaliteit]]. Deze kaart brengt het verspreidingsgebied in beeld van wat linguïstisch het hoofdkenmerk van het Limburgs is: het betekenisdragend verschil in [[toontaal|toonhoogte]]]]

=== Taal ===
De provincie Limburg bevat talrijke [[Limburgs|Limburgse dialecten]]. Volgens moderne inzichten vormen die tezamen een [[Nederfrankisch]]e taalvariant, met de voor [[Indo-Europese talen]] vrij unieke eigenschap van [[toontaal|tonaliteit]] in diverse varianten. Het gebied van het Limburgs reikt van Maastricht en Vaals in het zuiden tot aan Venlo in het noorden; ten noorden van de lijn [[Uerdinger linie|Panningen-Tegelen]] worden [[Kleverlands]]e dialecten gesproken. Het [[Venloos]] neemt een overgangspositie in.

=== Carnaval ===
''Zie [[Carnaval in Nederlands-Limburg]] voor het hoofdartikel over Carnaval in Limburg.''

Verdere culturele bijzonderheden zijn de vele kerkkoren, [[Fanfare (orkest)|fanfares]], [[harmonieorkest]]en, de [[Lijst van schutterijen in Limburg (Nederland)|Limburgse schutterijen]] en [[Limburgs streekproduct|culinaire specialiteiten]] als de [[Limburgse vlaai]]. De schutterijen (Nederlandse en Belgische) meten zich jaarlijks in het [[Oud Limburgs Schuttersfeest]] (OLS). In haast elke parochie in Limburg is de jaarlijkse Sacramentsprocessie, in Limburg "brónk" genoemd, het culturele en godsdienstige hoogtepunt van het jaar.
Ook [[carnaval]] (''vastelaovend'' in het Limburgs) wordt uitgebreid gevierd in Limburg. Daarbij overheerst de Limburgstalige muziek zoals in het [[Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer|(LVK) Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer]]. Vooral Venlo heeft daarin een grote en lange traditie.<ref>[http://karel2013.nl/jocus/leedjes-teksten/venlo-1937.pdf 'Venloos leedjes bukske' – Carnaval 1937]</ref><ref>[http://karel2013.nl/jocus/leedjes-teksten/venlo_inh.html 'Alle Leedjes Jocus']</ref><ref>[http://www.limburgzingt.nl/venlo.htm Carnaval in Venlo]</ref> Ook jongeren en kinderen zijn betrokken, onder andere door het [[Tiener Vastelaovends Konkoer|(TVK) Tiener Vastelaovends Konkoer]] en het [[Kinjer Vastelaovend Leedjesfestival|(KVL) Kinjer Vastelaovend Leedjesfestival]].

=== Muziek ===
''Zie [[Lijst van Limburgstalige muzikanten]] voor een lijst van muzikanten die in een Limburgs dialect zingen.''

Limburg kent tal van regionale muzikanten, welke zowel met carnaval als buiten het carnavalsseizoen optreden. Naast Limburgstalige muziek wordt ook Nederlandstalige en Duitstalige muziek en muziek zonder lyrics gemaakt. Muzikanten uit Limburg die landelijke bekendheid hebben gekregen zijn onder anderen: [[Jo Erens]], [[Frits Rademacher]], [[Harry Bordon]], [[Rowwen Hèze]], [[André Rieu]], [[Toon Hermans]], [[Gé Reinders]], de [[Zangeres Zonder Naam|Zangeres zonder naam]], [[Hein Simons|Heintje]] en [[Johnny Hoes]].

=== Streekproducten ===
''Zie [[Limburgs streekproduct]] voor het hoofdartikel over Limburgse streekproducten.''

Voorbeelden van typisch Limburgse gerechten of producten zijn: [[Limburgse vlaai|vlaai]], [[zuurvlees]], [[nonnevot]], [[Appelstroop|appel]]- en [[perenstroop]]. In Noord- en  Midden-Limburg worden veel [[Asperge|asperges]] verbouwd, ook wel het 'witte goud' genoemd. 

== Religie en levensbeschouwing ==
Limburg is de enige Nederlandse provincie waar [[Rooms-Katholieke Kerk|katholieken]] een (kleine) meerderheid vormen van de bevolking,<ref>[http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=83288NED&D1=a&D2=a&D3=a&VW=T Religieuze betrokkenheid; kerkelijke gezindte; regio; 2010-2015] (cijfers 2015), ''[[Centraal Bureau voor de Statistiek]]'' (22 december 2016). Geraadpleegd op 22 december 2023.</ref> al is die meerderheid slinkend, waarbij 53 % van de Limburgers eind 2022 lid was van de katholieke kerk (602.000 kerkleden van de 1.128.000 inwoners).<ref>{{aut|Joris Kregting}} (september 2023): [https://www.ru.nl/publish/pages/542875/rapport_nr-670_kerncijfers_rooms-katholieke_kerk_2022.pdf Kerncijfers Rooms-Katholieke Kerk 2022], ''[[KASKI]]''.</ref> Al vanaf de laat-Romeinse tijd had het christendom hier voet aan de grond. De [[Vroegchristelijke grafstenen in de Sint-Servaasbasiliek|oudste christelijke grafstenen van Nederland]] (5e/6e eeuw) bevinden zich in de [[Sint-Servaasbasiliek (Maastricht)|Sint-Servaasbasiliek]] in Maastricht. De zetel van de [[Lijst van bisschoppen en prins-bisschoppen van Luik|bisschoppen van Luik]] zou aanvankelijk in [[Tongeren (stad)|Tongeren]] hebben gestaan, en bevond zich aantoonbaar vanaf de 6e eeuw in Maastricht. [[Roermond (stad)|Roermond]] is pas sinds 1559 bisschopsstad van het toen opgerichte (eerste) [[bisdom Roermond]]. Sinds de instelling van het tweede bisdom Roermond in 1853 valt het gebied van het bisdom samen met dat van de provincie Limburg.

[[Bestand:Roermond Panorama 3a.JPG|thumb|links|200px|De [[Sint-Christoffelkathedraal]] in Roermond]]
Het [[herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland]] (1853) leidde een periode in van [[Katholieke emancipatie in Nederland|katholieke emancipatie]], nadat katholieken zich in de tijd van de [[Republiek der Verenigde Nederlanden]] (slechts van toepassing voor een klein deel van de provincie), in de [[Franse Tijd in Nederland|Franse Tijd]] en in de beginperiode van het [[Koninkrijk der Nederlanden]] achtergesteld wisten. Het kloosterleven, het parochieleven, het [[katholiek onderwijs]], de katholieke pers en het katholieke verenigingsleven kwamen in de tweede helft van de 19e eeuw tot bloei. Vanaf circa 1900 was de [[verzuiling]] van de samenleving (ook bij [[protestantisme|protestanten]], [[liberalisme|liberalen]] en [[socialisme|socialisten]]) min of meer compleet. Met name in Noord-Brabant en Limburg wordt de periode 1900-1960 vaak beschreven als de tijd van het "[[Rijke Roomse Leven]]", een term die pas vanaf de jaren 1960 in zwang raakte, toen de hoogtijdagen in feite voorbij waren (zie o.a. [[Michel van der Plas]]: ''Uit het rijke Roomsche Leven'', 1963). Het openbare leven, met inbegrip van scholing, arbeidsorganisatie, gezondheidszorg en vrijetijdsbesteding, werd voor een groot deel door katholieke organisaties beheerst, waarbij men zich met name sterk afzette tegen de socialistische zuil (zie o.a. [[Bisschoppelijk Mandement van 1954]]).<ref>{{aut|Hans de Valk}} (2015): '"Loeënde klokken versjterke de bandj". Opkomst, bloei en ondergang van "katholiek Limburg"'. In: ''Limburg. Een geschiedenis, deel 3, vanaf 1800'', pp. 117-134. [[Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap|LGOG]], Maastricht. {{ISBN|978-90-819602-2-9}}.</ref>

Na het [[Tweede Vaticaans Concilie]] (1962-1965) nam de invloed van de Rooms-Katholieke Kerk in de provincie geleidelijk af. Het zondagse [[mis]]bezoek en het aantal [[Roeping (religieus)|roepingen]] voor het priesterambt daalden sterk, evenals het geboortecijfer, wat duidde op een vervreemding van de zedelijke voorschriften van de Kerk. De aanstelling van de orthodoxe kerkhistoricus [[Joannes Gijsen]] (1932-2013) als bisschop van Roermond door de [[Heilige Stoel]] in 1972, werkte eerder averechts. Gijsen, die orde op zaken moest stellen in het bisdom, riep door zijn autoritaire optreden zoveel weerstand op, dat kritische katholieken zich nog meer van de Kerk afkeerden. Zijn opvolger [[Frans Wiertz]] volgde van 1993 tot 2017 een gematigder koers. Het aandeel (nominaal) kerkelijken bleef in Limburg lange tijd nog vrij hoog, maar na 1985 heeft zich ook hierin een duidelijke kentering voorgedaan. Noemde in 1985 nog 78 % van de Limburgers zich katholiek, in 2014 waren de cijfers: 66 % katholiek, 25 % onkerkelijk, 4 % overige christenen, en 4 % moslim.<ref>[http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=83288NED&D1=a&D2=a&D3=a&VW=T CBS 2014]</ref> Het zondagse misbezoek bedroeg in 2000 nog slechts 8 %.<ref>De Valk (2015), pp. 134-136.</ref>

== Economie ==
[[Bestand:Chemelot site.JPG|miniatuur|[[Petrochemische industrie]] op industrieterrein [[Chemelot]] in [[Sittard-Geleen]]]]
Tot in de jaren 70 was de [[steenkool]]winning in de [[Oostelijke Mijnstreek]] en [[Westelijke Mijnstreek]] een belangrijke pijler onder de Limburgse economie. De sluiting van de mijnen bezorgde de provincie lange tijd een imago van armoede en werkloosheid. De klap werd mede opgevangen door de komst van nieuwe overheidsinstellingen, zoals het [[Centraal Bureau voor de Statistiek]] in Heerlen, en de opening van de [[Universiteit Maastricht]]. In de Westelijke Mijnstreek maakte de mijnbouw plaats voor [[chemie]], [[Nederlandse Staatsmijnen|Staatsmijnen]] werd omgevormd naar het chemie- en biotechnologieconcern [[Koninklijke DSM|DSM]]. Het was een van de grootste werkgevers, met circa 8000 arbeidsplaatsen in Limburg. Inmiddels zijn bijna alle fabrieken van DSM op chemisch industrieterrein [[Chemelot]] verkocht aan andere bedrijven en heeft DSM nog zo'n 3000-4000 werknemers in Zuid-Limburg, vooral kantoormedewerkers en onderzoekers. Op Chemelot werken nu totaal meer dan 8000 mensen. Ook kwam er een autofabriek van [[DAF (fabrikant)|DAF]] in [[Born (Nederland)|Born]]. Het tegenwoordige [[VDL Nedcar]] is de enige personenautofabriek in Nederland, er worden onder contract voor diverse fabrikanten personenauto's geproduceerd. Anno 2017 werkten er ongeveer 5000 mensen aan de assemblage van [[Mini (BMW)|Mini's]] en [[BMW|BMW's]].

Daarnaast bezit Limburg tegenwoordig onder andere [[fruitteelt]], overige [[landbouw]], [[dienstverlening]] en [[toerisme]] en een aantal [[brouwerij]]en. Er zijn vele logistieke bedrijven en distributiecentra, vooral dankzij de Euregionale ligging van de provincie.

Bij de [[Universiteit Maastricht]] zijn in totaal circa 3300 medewerkers in dienst en op het hoofdkantoor van [[Vodafone]] in Maastricht zijn ongeveer 1500 arbeidsplaatsen. In Venlo ligt het hoofdkantoor van het printerbedrijf [[Océ]].<ref>[http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=71761NED&D1=3,7&D2=0,5-16&D3=40,45,50,55,60,l&HD=120320-1229&HDR=T,G2&STB=G1 CBS Statline Beroepsbevolking; kerncijfers provincie]</ref>

== Toerisme ==
[[Bestand:Djengu River Toverland.jpg|links|miniatuur|200px|[[Attractiepark Toverland]]]]
Toerisme is in Limburg een belangrijke inkomstenbron. Zo stond de provincie in 2020 landelijk bovenaan op het gebied van overnachtingen in vakantieparken, was het totale aantal overnachtingen in 2017 14,6 miljoen en besteedden toeristen in dat jaar 4,2 miljard euro.<ref>{{Citeer web|url=https://www.limburg.nl/onderwerpen/toerisme-recreatie/toerisme-recreatie/programma-cijfers/|titel=Programma en cijfers|bezochtdatum=2020-06-27|auteur=Limburg|werk=Provincie Limburg|taal=|archiefdatum=2020-06-29|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200629010612/https://www.limburg.nl/onderwerpen/toerisme-recreatie/toerisme-recreatie/programma-cijfers/|dodeurl=ja}}</ref> [[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]] is al vanaf eind 19e eeuw voor Nederlandse begrippen een belangrijk toeristencentrum, onder andere vanwege de ligging in het [[Geuldal]], de bosrijke omgeving, het deels uit [[Limburgse mergel|mergelstenen]] gebouwen bestaande centrum, en diverse voor het publiek toegankelijke [[Limburgse mergelgroeven|mergelgrotten]].<ref>[https://web.archive.org/web/20160306111644/http://www.valkenburg.nl/portal-home/geschiedenis_41631 'Geschiedenis'] op ''valkenburg.nl''.</ref> Maastricht is een populaire bestemming voor stedentrips; met bijna 1,2 miljoen hotelovernachtingen (2019) nam de stad dat jaar landelijk de vierde plaats in, na [[Amsterdam]], [[Rotterdam]] en [[Den Haag]].<ref>[https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/82061NED/line?dl=33BDB 'Hotels; gasten, overnachtingen, woonland, regio'] op ''opendata.cbs.nl/statline'', geraadpleegd op 8 maart 2020.</ref>

== Evenementen ==

* [[Amstel Gold Race]] ([[Heuvelland (Zuid-Limburg)|Heuvelland]])
* Bevrijdingsfestival ([[Roermond (stad)|Roermond]])
* [[Bospop]] ([[Weert (stad)|Weert]])
* Carnaval of ''Vastelaovend'' gerelateerde evenementen zoals:
** Brand Beer Boetegewoeëne Boetezitting of ''Zoepkoel'' (BBBZ) ([[Venlo (stad)|Venlo]])
** Carnavalsoptochten in de gehele provincie
** CMCAlaif
** 10 november (Aod op nuj)([[Heerlen]])
** [[11 november|De11devande11de]]
** Festilaovend ([[Roermond (stad)|Roermond]])
** Groeëte Gulpener Vastelaoves Finale (GGVF) ([[Gulpen]])
** [[Kinjer Vastelaovend Leedjesfestival]] (KVL)
** [[LKZH|Limburgs Kampioenschap Zaate Hermeniekes]] (LKZH)
** [[Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer]] (LVK)
** Sjolefestasie ([[Roermond (stad)|Roermond]])
** Sjtasiefestasie ([[Roermond (stad)|Roermond]])
** [[Tiener Vastelaovends Konkoer]] (TVK)
** Lokale Vastelaovendsleedjes konkoers (deels overlappend):
*** Gelaens Vastelaovesleedjes Konkoer (GVK) ([[Geleen]])
*** Groët Venloos Vastelaoves Leedjes Konkoer (GVVLK) ([[Venlo (gemeente)|Venlo]])
*** Mestreechter Vastelaovendsleedsjes Konkoer (MVK) ([[Maastricht]])
*** Midde Limburgs Leedjes Festival ([[Midden-Limburg (Nederland)|Midden-Limburg]])
*** Parksjtad Leedjes Konkoer (PLK) ([[Parkstad Limburg|Parkstad]])
*** Peel & Maas Liedjesfestival (P&M) ([[Peel en Maas]])
*** Pielhaas Liedjesfestival ([[Venray (gemeente)|Venray]])
*** Wieërter Vastelaovendj Lidjes Festival (WVLF) ([[Weert (gemeente)|Weert]])
*** Zittesj Vastelaovesleidjes Konkoer (ZVK) ([[Sittard]])
* [[Draaksteken]] ([[Beesel (plaats)|Beesel]])
* Passiespelen (Tegelen)
* [[Halloween]] in [[Attractiepark Toverland|Toverland]] ([[Sevenum]])
* Huis van Nicolaas ([[Weert (stad)|Weert]])
* Kerstmarkten in [[Maastricht]] en [[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]]
* Sint Maarten (Tegelen)
* [[Pinkpop]] ([[Landgraaf (gemeente)|Landgraaf]])
* Oktoberfeest ([[Sittard]])
* Schutterij gerelateerde evenementen zoals:
** [[Oud Limburgs Schuttersfeest|Oud Limburgs schuttersfeest]] (OLS)
** Kinjer OLS
*Solar ([[Roermond (stad)|Roermond]])
* [[Vrijthof (Maastricht)|Vrijthofconcerten]] van [[André Rieu]] ([[Maastricht]])
* Klimbos Fun Forest (Tegelen)
* Weert Kermis ([[Weert (stad)|Weert]])

== Politiek ==
{{Zie hoofdartikel|Politiek in Limburg (Nederland)}}

=== Provinciale Staten ===
{{Zetelverdeling
| koptekst = Zetelverdeling 2023-2027
| bijschrift = zetels
| land  = NL
| float = right
|SP|PvdA|GL|PvdD|Horizon|D66|50+|LL|CDA|BBB|oos|VVD|JA21|FVD|PVV
| SP = 3
| PvdA = 3
| GL = 4
| PvdD = 1
| Horizon = 1 | Horizon kleur = ffc001
| D66 = 3
| 50+ = 1
| LL = 2
| CDA = 5
| BBB = 9
| oos = 1 | oos kleur = ea4436 | oos link = oos limburg
| VVD = 5
| JA21 = 2
| FVD = 1
| PVV = 6
}}
In mei 2008 besloten de Limburgse Provinciale Staten de benaming ''Limburgs Parlement'' te voeren.<ref>[http://static.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2008/5/31/310508_limburg.html Limburg heeft eigen 'parlement']</ref> De officiële naam blijft Provinciale Staten.

{| class="wikitable"
|+ Huidige zetelverdeling Provinciale Staten<ref>{{Citeer web |url=https://www.limburg.nl/bestuur/provinciale-staten/maak-kennis-0/ |titel=Zetelverdeling Provinciale Staten Limburg |bezochtdatum=20 augustus 2019 |archiefdatum=8 juli 2019 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20190708204720/https://www.limburg.nl/bestuur/provinciale-staten/maak-kennis-0/ |dodeurl=ja }}</ref>
! Partij||Zetels||Fractievoorzitter
|-
|[[BoerBurgerBeweging|BBB]]||align="right"|10(9)*||Annetje Schoolmeesters
|-
|[[Partij voor de Vrijheid|PVV]]||align="right"|6||Bart Megens
|-
|[[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]||align="right"|5||Herman Nijskens
|-
|[[Christen-Democratisch Appèl|CDA]]||align="right"|5||Mirjam Depondt-Olivers
|-
|[[GroenLinks]]||align="right"|4||Thea Jetten
|-
|[[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]||align="right"|3||Aleida Berghorst
|-
|[[Socialistische Partij (Nederland)|SP]]||align="right"|2||Jorge Wolters Gregório
|-
|[[Democraten 66|D66]]||align="right"|3||Marlou Jenneskens
|-
|[[Lokaal-Limburg|LOKAAL-LIMBURG]]||align="right"|2||Raimond Franssen
|-
|[[JA21]]||align="right"|2||Philippe Schyns
|-
|[[Partij voor de Dieren]]||align="right"|2(1)*||Ina Boven
|-
|[[Forum voor Democratie]]||align="right"|1||Ruby Driessen
|-
|[[50PLUS]]||align="right"|1||Anne Marie Fischer-Otten
|-
|Horizon<ref group="noot">Horizon ontstond nadat Peter Loomans van de PvdD zich afsplitste.</ref><ref>{{Citeer web |url=https://limburg.bestuurlijkeinformatie.nl/People/Details/9533639c-802f-44fb-bc9c-bb64412c0aa0?categoryId=8213324e-f260-4593-aa03-d2ad731f196a |titel=https://limburg.bestuurlijkeinformatie.nl/People/Details/9533639c-802f-44fb-bc9c-bb64412c0aa0?categoryId=8213324e-f260-4593-aa03-d2ad731f196a}}</ref>||align="right"|(1)||Peter Loomans
|-
|oos limburg<ref group="noot">Chrétien Wetemans splitste zich af van de BBB en ging onafhankelijk verder.</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.l1nieuws.nl/nieuws/2706899/bbber-chretien-wetemans-onafhankelijk-verder-in-limburgs-parlement |titel=BBB'er Chrétien Wetemans onafhankelijk verder in Limburgs parlement |achternaam=ANP |voornaam=Persbureau |datum=2024-07-22 |bezochtdatum=2024-07-26 |werk=www.l1nieuws.nl |taal=nl}}</ref>|| align="right" |(1)||Chrétien Wetemans
|}

=== Commissaris van de Koning ===
[[Emile Roemer]] (SP) is sinds 1 december 2021 [[commissaris van de Koning]] (officieus [[gouverneur]] genoemd in Limburg).<ref>[https://web.archive.org/web/20221005221930/https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2021/10/29/benoeming-commissaris-van-de-koning-in-limburg Benoeming commissaris van de Koning in Limburg] Nieuwsbericht Rijksoverheid d.d. 29 oktober 2021</ref>

== Trivia ==
Het hoogste bouwwerk in Limburg is de [[schoorsteen]] van nitrietfabriek NIFA op industrieterrein [[Chemelot]] ([[Sittard-Geleen]]), 176 meter hoog. De hoogste kerktoren is de 83 meter hoge toren van de [[Sint-Petrus' Stoel van Antiochiëkerk (Sittard)|Sint Petruskerk]] in [[Sittard]]. Het hoogste gebouw is de [[Innovatoren]] in [[Venlo (gemeente)|Venlo]], 70 meter.

== Zie ook ==
* [[Limburg (Belgische provincie)|Belgisch-Limburg]]
* [[Vlag van Limburg (Nederland)]]
* [[Noord-Limburg (Nederland)|Noord-Limburg]]
* [[Midden-Limburg (Nederland)|Midden-Limburg]]
* [[Zuid-Limburg (Nederland)|Zuid-Limburg]]
* [[Gemeentelijke herindeling in Limburg 2007]]
* [[Lijst van bekende Limburgers (Nederland)]]
* [[Lijst van gouverneurs en commissarissen van de Koning in Limburg]]
* [[Limburgs streekproduct]]
* [[Limburg (Nederland) van A tot Z|Limburg van A tot Z]]
* [[Parkstad Limburg]]

== Literatuur ==
* Dr. André A. de Bruin: ''Noord-Limburg integraal bekeken. 1850-1950. Zoektocht naar de wortels van een cultuur'', Uitg. Mooi Limburgs Boekenfonds, z.j. (2010), {{ISBN|978-90-8596-070-6}}
* Jappe Alberts, W. prof. dr. (1981) ''Oorsprong en geschiedenis van De Limburgers'', Amsterdam/Brussel: Elsevier

== Externe links ==
{{Zusterproject klein
| commonscat  = Limburg (Netherlands)
| wikibooks   = 
| wikisource  = 
| wikinewscat = Limburg (Nederland)
| wikivoyage  = Limburg (Nederland)
}}
* [https://www.limburg.nl/ Website van het provinciebestuur van Limburg]
* [http://www.onderzoeksbanklimburg.nl/onderzoek/grenzeloos-limburg-onderzoek-onder-inwoners-van-beide-limburgen Grenzeloos Limburg. Onderzoek onder inwoners van beide Limburgen], onderzoeksbanklimburg.nl, januari 2009

{{Appendix||;Noten
{{references|group=noot}}
;Bronnen
{{references}}}}
{{Navigatie provincies Nederland}}
{{Navigatie Euregio Maas-Rijn}}
{{Coor title dms|51|15|0|N|5|55|0|E|scale:1000000_region:NL}}

[[Categorie:Limburg (Nederland)| ]]
Op deze pagina gebruikte sjablonen:
Sjabloon:!- (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:Appendix (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Array Nederland provincies inwonertallen (bewerken)
Sjabloon:Array Nederland provincies landoppervlakte (bewerken)
Sjabloon:Array Nederland provincies oppervlakte (bewerken)
Sjabloon:Audio (bewerken)
Sjabloon:Aut (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:BE (bewerken)
Sjabloon:BE-VLAG (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Bevat (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Bewerklinks (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Breedtedivbox (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Citeer web (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Coor (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Coor dms (bewerken)
Sjabloon:Coor title dms (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Coördinaten2 (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:DE (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:DE-VLAG (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Dode link (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:ISBN (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:ISO-VLAG (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Infobox plaats (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Infobox provincie Nederland (bewerken)
Sjabloon:InterProject (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Kaart provincies Nederland (bewerken)
Sjabloon:Kolommen lijst (bewerken)
Sjabloon:Kolommen lijst/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Legenda (bewerken)
Sjabloon:MapsServer (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Multiparameters (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:NL (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:NL-VLAG (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:NL-vlag (bewerken)
Sjabloon:Navigatie (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/styles.css (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Navigatie Euregio Maas-Rijn (bewerken)
Sjabloon:Navigatie provincies Nederland (bewerken)
Sjabloon:Nowrap (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:References (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Sfnref (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Shy (bewerken)
Sjabloon:Tabel weergemiddelden (bewerken)
Sjabloon:Tabel weergemiddelden/colp (bewerken)
Sjabloon:Tabel weergemiddelden/cols (bewerken)
Sjabloon:Trim (bewerken)
Sjabloon:Wikidata coördinaten (bewerken)
Sjabloon:Yesno (bewerken)
Sjabloon:Zetelverdeling (bewerken)
Sjabloon:Zetelverdeling/Partij (bewerken)
Sjabloon:Zetelverdeling/Partij/NL (bewerken)
Sjabloon:Zetelverdeling/code (bewerken)
Sjabloon:Zetelverdeling/diagram (bewerken)
Sjabloon:Zie hoofdartikel (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:Zie ook (bekijk bron) (beveiligd)
Sjabloon:Zusterproject (bewerken)
Sjabloon:Zusterproject/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Zusterproject klein (bewerken)
Module:CoorCheck (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Module:String (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Terug naar Limburg (Nederlandse provincie).
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Limburg_(Nederlandse_provincie)"