Falsifieerbaarheid

Falsifieerbaarheid is een eigenschap van een wetenschappelijke of andere theorie, indien er criteria kunnen worden aangegeven op grond waarvan de theorie zou moeten worden verworpen. Het falsificationisme is een wetenschapstheorie, bedacht door Karl Popper waarin falsificatie centraal staat.

Anders geformuleerd heet een theorie falsifieerbaar als het mogelijk is een experiment uit te voeren, waarvoor geldt dat voorafgaand aan het uitvoeren van het experiment er exact aan te geven valt, bij welke uitkomst van het experiment er aanleiding zou bestaan om de geldigheid van de theorie te verwerpen. De zwaartekrachttheorie voldoet hieraan: als ik een experiment uitvoer door een baksteen los te laten en die valt omhoog in plaats van omlaag, of hij blijft zweven, is mijn voorstelling van zwaartekracht kennelijk onjuist.

Het idee van "falsifieerbaarheid" is door Karl Popper als een kernpunt van wetenschappelijke theorievorming (falsificationisme) aangewezen en blijft nog steeds heel belangrijk, hoewel latere filosofen (Thomas Kuhn, Imre Lakatos) weer andere accenten legden. Een belangrijk gevolg van Poppers opvatting is dat een theorie nooit kan pretenderen de uiteindelijke, zekere waarheid te zijn: het blijft immers altijd mogelijk dat in de toekomst een falsificerend experiment zal worden verricht.

Falsificationisme is een wetenschapstheorie, bedacht door Karl Popper waarin falsificatie centraal staat. Volgens het falsificationisme van Popper is een wetenschappelijke theorie gedoemd om een hypothese te blijven totdat ze weerlegd wordt. Door de falsifieerbaarheid van een theorie, kunnen we spreken van een wetenschappelijke theorie juist omdat ze open staat voor weerleggingspogingen. Eén bewijs dat een theorie kan weerleggen is veel significanter dan duizend voorbeelden waarbij de theorie klopt. Dientengevolge zijn volgens Popper allerlei theorieën onwetenschappelijk, omdat ze niet weerlegbaar zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor veel religieuze theorieën.

• De algemeen voor juist gehouden wetenschappelijke theorie over de zwaartekracht op aarde blijft dus een hypothese. Zolang een steen terugvalt nadat deze omhoog wordt geworpen en niet blijft doorvliegen of zweven, blijft de hypothese staan. Op de dag echter dat een steen zou blijven vliegen, is deze theorie weerlegd.

• De Freudiaanse theorieën over de persoonlijkheid en het denken waarin de geest een Es, een Ich (ego) en een Über-ich (superego) bevat zijn volgens Popper niet falsifieerbaar en in die zin dus ook niet wetenschappelijk.

• Kuhn, Thomas S., The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, Chicago, IL, 1962. 2nd edition 1970. 3rd edition 1996.
• Popper, Karl, The Logic of Scientific Discovery, Basic Books, New York, NY, 1959.
• Popper, Karl, Conjectures and Refutations, Routledge, London, 1963.

• (en) Problems with Falsificationism, tekst uit de Galilean Library.