mes

Bezittelijke voornaamwoorden in het Frans
	* als beleefdheidsvorm zowel meervoud als enkelvoud

Nederlands

Uitspraak

Geluid: mes (hulp, bestand)
IPA: /mɛs/

Woordafbreking

mes

Woordherkomst en -opbouw

[A]: In de betekenis van ‘snijwerktuig’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240 ^[1] ^[2]
- >Germaans *mati + *sahs: voedsel-zaag, waarvan het laatste element weer afgesleten is, vgl. Duits: Messer; het eerste element is nog bewaard in metworst
[B]: van Jiddisch מת (mes) "lijk"^[3]

Zelfstandig naamwoord

[A] het mes o

(gereedschap) (huishouden) een dun lang werktuig met een scherp geslepen kant waarmee gesneden kan worden
- Hij nam een mes en sneed het brood ermee.

Verwante begrippen

degen, dolk, kris, krabber, schaar, schraper, vijl, vouwbeen, zwaard

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Overerving en ontlening

Japans: メス (mesu), een medische term: scalpel

Uitdrukkingen en gezegden

Als een [warm] mes door de boter gaan

Heel gemakkelijk gaan

De messen slijpen

Alles in gereedheid brengen (voor iets wat veel inspanning vergt)

Het mes tussen de tanden hebben

Zich keihard voor iets inzetten omdat er heel veel op het spel staat (vaak in de vorm met het mes tussen de tanden)

Iemand het mes op de keel zetten

Allerlei middelen gebruiken om iemand onder druk te zetten

Iets voor het mes hebben

Met het mes in de buik (blijven) zitten

Onder het mes gaan

Een examen of onderzoek moeten ondergana; (medisch) geopereerd worden

Onder het mes zitten

Een examen hebben, ofwel: in angstige omstandigheden zitten

Spreekwoorden

Daar hangt het mes uit

Dat is een echte uitdaging

Des baljuws messen snijden zeer

De rechtspraak reikt ver

Het mes snijdt aan twee kanten

1) Iets levert op twee manieren en/of voor beide partijen voordeel op; 2) Men kan er op verschillende manieren tegenaan kijken

Het zijn niet allen koks die lange messen dragen

Uiterlijk vertoon bewijst niets, ofwel: het gereedschap hebben maakt iemand nog geen vakman

Vertalingen

1. snijwerktuig

Afrikaans: mes ^(af)
Angelsaksisch: seax ^(ang), cnīf ^(ang)
Arabisch: سكين ^(ar)
Aragonees: cuitiello ^(an)
Armeens: Դանակ ^(hy)
Asturisch: cuchellu ^(ast), cuchiellu ^(ast)
Aymara: khariña ^(ay)
Azeri: bıçaq ^(az)
Bambara: muru ^(bm)
Banjar: lading
Baskisch: aizto ^(eu), ganibet ^(eu)
Bemba (Zambia): umwele
Bengaals: ছুরি ^(bn)
Birmees: ဓား ^(my)
Bosnisch: nož ^(bs)
Bretons: kontell ^(br)
Bulgaars: нож ^(bg) m
Catalaans: ganivet ^(ca) m, coltell ^(ca) m, cotell ^(ca) m
Cebuano: kutsilyo
Centraal-Koerdisch: چەقۆ ^(ckb)
Chamorro: se'se' ^(ch)
Cherokee: ᎭᏰᎳᏍᏗ ^(chr)
Cheyenne: motšêške ^(chy)
Chinees: 小刀 ^(zh)
Cornisch: collel ^(kw)
Corsicaans: cultedda ^(co)
Deens: kniv ^(da)
Duits: Messer ^(de) o
Engels: knife ^(en)
Esperanto: tranĉilo ^(eo)
Estisch: nuga ^(et)
Faeröers: knívur ^(fo)
Fijiaans: sele ^(fj)
Fins: veitsi ^(fi)
Frans: couteau ^(fr)
Fries: mes ^(fy)
Galicisch: coitelo ^(gl)
Gan: 刀 ^(gan)
Georgisch: დანა ^(ka)
Grieks: μαχαίρι ^(el) o (machéri)
Guarani: kyse ^(gn)
Haïtiaans Creools: kouto
Hebreeuws: סכין ^(he)
Hindi: चाकू ^(hi)
Hongaars: kés ^(hu)
Ido: kultelo ^(io)
Iers: scian ^(ga)
IJslands: hnífur ^(is)
Indonesisch: pisau ^(id)
Inuktitut: savik ^(iu)
Italiaans: coltello ^(it) m
Jakoets: быһах
Jamaicaans Patois: naif ^(jam)
Japans: ナイフ ^(ja) (naifu)
Javaans: lading ^(jv)
Kabylisch: ezzar
Kazachs: пышақ ^(kk)
Kinyarwanda: yuma ^(rw)
Kirgizisch: бычак ^(ky)
Kituba: mbele
Koerdisch: kêr ^(ku)
Komi: пурт
Koongo: mbele
Koreaans: 나이프 ^(ko)
Kroatisch: nož ^(hr)
Latijn: culter ^(la)
Lets: nazis ^(lv) m
Limburgs: mets ^(li)

Lingala: mbɛlí ^(ln)
Litouws: peilis ^(lt) m
Lombardisch: cortell ^(lmo)
Luxemburgs: Messer ^(lb)
Macedonisch: нож ^(mk)
Malayalam: കത്തി ^(ml)
Maleis: pisau ^(ms)
Maori: maripi ^(mi)
Mingreels: ხამუ ^(xmf)
Mirandees: faca
Nahuatl: tecpatl ^(nah)
Napolitaans: curtiégl
Nepali: चक्कु ^(ne)
Newaars: कुँइँ ^(new)
Noors: kniv ^(no)
Nynorsk: kniv ⁽ⁿⁿ⁾
Occitaans: cotèl ^(oc) m
Oeigoers: پىچاق ^(ug)
Oekraïens: ніж ^(uk)
Oezbeeks: pichoq ^(uz)
Ossetisch: кард
Oudnoords: sledda v (een sikkelvormig mes)
Pampangan: kutsiliu
Papiaments: kuchiu
Perzisch: چاقو ^(fa)
Pools: nóż ^(pl) m
Portugees: faca ^(pt)
Quechua: p'itina ^(qu)
Roemeens: cuțit ^(ro) o
Russisch: нож ^(ru) m
Samoaans: naifi ^(sm)
Sango: zembe ^(sg)
Schots: knife ^(sco)
Schots-Gaelisch: sgian ^(gd), coitelo ^(gd)
Servisch: нож ^(sr) / , nož ^(sr)
Servo-Kroatisch: nož ^(sh)
Siciliaans: cuteddu ^(scn)
Sindhi: banga ^(sn)
Sloveens: nož ^(sl)
Slowaaks: nôž ^(sk)
Somalisch: mindi ^(so)
Spaans: cuchillo ^(es)
Soendanees: péso ^(su)
Surinaams: nefi
Swahili: kisu ^(sw)
Swazi: úmu-khwá ^(ss)
Tadzjieks: корд ^(tg)
Tagalog: kutsilyo ^(tl)
Tamil: கத்தி ^(ta)
Telugu: కత్తి ^(te)
Thai: มีด ^(th)
Tibetaans: གྲི། ^(bo)
Tsjechisch: nůž ^(cs)
Tsjetsjeens: урс
Turks: bıçak ^(tr)
Urdu: چھری ^(ur)
Vietnamees: dao ^(vi)
Waals: coutea ^(wa)
Waray-Waray: kutsilyo ^(war)
Welsh: cyllell ^(cy)
Wepsisch: veič ^(vep)
Wit-Russisch: нож ^(be)
Wolof: paaka ^(wo)
Xhosa: imela
Yucateeks: lomob
Zoeloe: ummese ^(zu)
Zweeds: kniv ^(sv)

Zelfstandig naamwoord

[B] het mes o

(Jiddisch-Hebreeuws) overledene in de uitdrukking: kaals mes

Synoniemen

mit

Gangbaarheid

Het woord mes staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "mes" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[4]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

Afrikaans

Uitspraak

geluid

Zelfstandig naamwoord

mes

(gereedschap) mes

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Frans

Uitspraak

Geluid: mes (hulp, bestand)
IPA: /mɛ/, /me/

Woordafbreking

mes

Bezittelijk voornaamwoord

mes mv (m en v)

mijn (bij woorden in het meervoud)
«Je cherche mes parents.»
Ik ben op zoek naar mijn ouders.

Uitdrukkingen en gezegden

«Les amis des mes amis sont mes amis.»
Vrienden van mijn vrienden zijn ook mijn vrienden.

Fries

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Zelfstandig naamwoord

mes

(gereedschap) mes

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Limburgs

Uitspraak

IPA: /mɐ(ː)s/ (Etsbergs)

Persoonlijk voornaamwoord

mes

onbeklemtoond genitief van ich.

Litouws

Uitspraak

IPA: /mæːs/

Persoonlijk voornaamwoord

mes

wij

Spaans

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Woordafbreking

mes

enkelvoud	meervoud
mes	meses

Zelfstandig naamwoord

mes m

maand

[p{{{1}}}-1] "mes" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[qmes-2] mes op website: Etymologiebank.nl

[3] Stichting Hebreeuwse en Jiddisje woorden in het Nederlands

[4] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[4]

Bezittelijke voornaamwoorden in het Frans
bezitter:		wat bezeten wordt:
		enk		mv
		m	v	—
enk	1e pers.	mon	ma	mes
	2e pers.	ton	ta	tes
	3e pers.	son	sa	ses
mv	1e pers.	notre		nos
	2e pers.	votre*		vos*
	3e pers.	leur		leurs
* als beleefdheidsvorm zowel meervoud als enkelvoud