Ännern vun Samoa

Wohrschau: Du bist nich anmeld. Dien IP adress ward publik makt wenn Du irgendwat ännerst. Wenn du di anmeldst oder een Bruukerkonto anleggst, ward dien Ännern to dien Bruukernaam toschreven, neevst anner Vördeelen.

{{Infobox Land WD
|NAAM_INHEEMSCH           = 
|NAAM                     = 
|NAAM_ENGELSCH            = 
|LAAG                     = 
|WAHLSPRÖÖK               = 
|WAPEN                    = 
|HYMNE                    = 
|AMTSSPRAKEN              = 
|HÖÖFTSTADT               = 
|GRÖTTSTE_STADT           = 
|STAATSFORM               = 
|BAAS_TITEL               = 
|BAAS                     = 
|GRÖTT                    = 
|PERZENT_WATER            = 
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT      = 
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT_JOHR = 
|INWAHNERS_TELLT          = 
|INWAHNERS_TELLT_JOHR     = 
|INWAHNERSjeKM2           = 
|BBP_JOHR                 = 
|BBP                      = 
|BBPjeKOPP                = 
|UNAFHÄNGIGKEIT_TYP       = 
|UNAFHÄNGIGKEIT           = 
|GELDSOORT                = 
|GELDSOORT_SYMBOL         = 
|GELDSOORT_AFK            = 
|TIETREBEET               = 
|AFSTANDtoWELTTIET        = 
|TIETREBEET_SOMMER        = 
|AFSTANDtoWELTTIET_SOMMER = 
|TLD                      = 
|ISO3166                  = 
|VÖRWAHL                  = 
|FOOTNOTEN                = 
}}
'''Samoa''' (Malo Tutoatasi o Samoa / Independent State of Samoa) is en Inselstaat in den [[Pazifik]]. He liggt in den westlichen Deel vun de [[Samoa-Eilannen]]. Dorüm warrt he ok '''Westsamoa''' nömmt. De östlich Deel vun de Eilannen höört nah de [[USA]] to un warrt denn ok [[Amerikaansch-Samoa]] nömmt.

== Geographie ==
Samoa liggt in den südwestlichen [[Pazifik]], in'n Noordosten vun [[Fidschi]]. De gröttsten Eilannen sünd [[Savai'i]] (1.708 km²) un [[Upolu]] (1.118 km²). Düsse beiden Eilannen maakt tosamen 96% vun dat Land vun Samoa ut. Up Upolu sünd ok de Hööfdstadt un de international Flegerhaben. Up de Eilannen [[Manono]] un [[Apolima]] leevt ok noch Minschen, man dat gifft ok noch seß Eilannen, wo nümms up leben deit. Alltohopen leevt 177.287 Inwahners in dat Land (2004/2005).

Fröher weer Samoa updeelt in 11 Distrikten, man hüdigendags is dat bloß noch wichtig, wenn wählt warrt. Denn weert de Wahlbezirken so updeelt.

Dat gifft man een Stadt in dat Land un dat is [[Apia (Samoa)|Apia]]. Dor leevt üm un bi 60.000 Inwahners. Man düsse Stadt is anunforsik gor keen Stadt, man dat sünd 45 Dörper, all dicht bi'nanner. Jedet Dörp is sülvstännig un kann öber sien egen Saken süms bestimmen. Een Verwaltung för de ganze Stadt Apia gifft dat nich, man ok de enkelten Dörper hefft keen Verwaltung un dat gifft ok keen Meldeamt (Personalutwies etc.). 
[[Bild:Samoa - Apia Harbour at dawn.jpg|thumb|centre|500px|De Haben vun Apia in'e Schummertiet]]

== Klima ==
Up Samoa gifft dat een tropisch-ozeaansch Klima. Vun November bit April is Regentiet, anners is dat dröge. Jümmerweg weiht de Südoost-[[Passat]]. De Temperatur liggt mank 20 bit 30&nbsp;°C, in'n Dörsnitt liggt se bi 27&nbsp;°C. In't ganze Jahr fallt 2870 mm Regen, vun Oktober bit März sünd dat al 1900 mm. Samoa liggt nich up de Linie, wo de [[Hurrikan]]s infallen doot, man dat gifft af un an doch swaare Störm.

== Inwahners ==
Vun de üm un bi 177.000 Inwahners sünd

* 0–14 Jahr oolt: 27,2 % (24.517 m, 23.660 w)
* 15–64 Jahr oolt: 66,4 % (73.495 m, 44.208 w)
* Mehr as 65 Jahr oolt: 6,4 % (5.204 m, 6.203 w)

Dat fallt up, datt in dat middel Öller, veel minner Froonslüüd up de Eilannen leevt, as Mannslüde. Dat is antonehmen, dat besunners veel Froonslüüd in düt Öller utwannern doot.

In'n Dörsnitt sünd de Samoaners 24,6 Jahr oolt.
Schrieven un Lesen könnt bi 98 % vun de Inwahners.

In dat Johr [[2004]] is de Tall vun de Inwahners 0,23% ringer wurrn. Dat liggt ok dor an, dat mehr Lüde vun de Inseln wegtrecken doot, as dor inwannert.

2,7% vun de Babies, de up Samoa baren weert, starvt denn wedder. In'n Dörsnitt weert de Minschen up Samoa bi 70 Jahr oolt (68 m, 74 w).

== Volksgruppen ==
92,6 % vun de Inwahners sünd Samoaners (een polyneesch Volk, nah de [[Maori (Volk)|Maori]] vun [[Neeseeland]] dat tweed gröttste polyneesch Volk allerwegens). 7 % sünd Euronesier (Kinner vun Europäers un Polynesiers) un 0,4 % sünd Europäers. 5.000 Utlänner wahnt ok in Samoa.

== Spraken ==
[[Samoaansche Spraak|Samoaansch]] un [[Engelsche Spraak|Engelsch]].
== Religion ==
Um un bi 98,4 % vun de Inwahners sünd [[Christen]]. Dor vun höört

* 34,7% to de [[Kongregationalismus|Congregational Church]]
* 19,7% to de [[Röömsch-kathoolsche Kark]]
* 15,0% to de [[Methodisten]]
* 12,7% to de [[Mormonen]]
* 8,0% to de [[Pingstkarken]]
* 3,5% to de [[Adventisten]] vun den söbenten Dag
* 6,5% to annere Karken

Babenhen speelt de ole Globen an böse Geister un wat suß noch ut de ole Religion vun dat [[Heidendom]] öberbleben is, ok fudderhen een Rull. 
== Historie ==
=== Eerste Minschen up Samoa ===
Dat is öberhaupt nich klaar, wie dat mit dat Siedeln up Samoa losgüng. Klaar is bloß, datt üm un bi dusend Jahr vör Christus al Minschen up Samoa leevt hefft. Dat is klaar vunwegen dat een seker seggen kann, dat Toonschören ut de [[Lapita]]-Kultur funnen wurrn sünd. De Lapita-Kultur warrt to düsse Tiet rekent. 
=== Samoa un de Nahbers ===
Al vun dat Jahr 1200 vör Christus af an hett Samoa allerhand mit [[Tonga]] un ok mit [[Fidschi]] to kriegen harrt. Veel later, vun 949 bit 1250 nah Christus, harr Tonga up Samoa dat Seggen. 
=== Samoa un de Lüüd ut Europa un Amerika ===
De eerste Minsch ut [[Europa]], de nah Samoa henkamen is, weer de [[Königriek vun de Nedderlannen|Hollandsmann]] [[Jakob Roggeveen]] in dat Johr [[1722]]. Man dat duur noch bit to de Jahren vun [[1830]] af an, bit de Lüüd ut Europa een Tiet lang Baas öber Samoa wurrn sünd. Dat weeren de Jahren, as de [[Missionar]]en vun de [[London Missionary Society]] ut [[Grootbritannien]] nah Samoa keemen. De Samoaners sund gau Christen wurrn. 
Een Grupp vun Amerikaners ünnernehm dat ünner dat Leit vun [[Charles Wilkes]] in dat Johr [[1839]] un keem nah Samoa. Se hefft eenen [[Kunsel (Diplomat)|Konsul]] up de Inseln torüchlaten. De Briten hefft woll üm [[1847]] eenen Konsul nah Samoa henstüürt. Bi [[1855]] sünd ok de Düütschen nah de Inseln kamen. Toeerst hett een Hannelsfirma dor een [[Faktorei]] upmaakt. Dat duur nich lang, denn geev dat dor ok eenen düütschen Konsul.
In den Hannel mit Samoa weer toeerst de Free un Hansestadt [[Hamborg]] ganz vörnweg. De [[Reeder]] [[Cesar Godeffroy]] hett dor een Geschäft upmaakt. Man later wollen ok anner Lüde up Samoa Geld verdenen. De dree Mächten ut dat Butenland (later heten de de ''Three Powers'') England, de USA un Düütschland mengeln sik dortiets düchtig in de Strietsaken vun Samoa mit in. Dat güng so lang, bit in dat Johr [[1900]] Samoa updeelt wurrn is.

[[1878]] hefft de USA den Haben [[Pago Pago]] up [[Tutuila]] (Oost-Samoa) kregen. Een Jahr later kreeg Düütschland eenen Haben bi Apia up Upolu (West-Samoa).

[[1889]] scholl dat lange Strieden üm de Macht up Samoa een Enn finnen. De ''Three Powers'' hefft in [[Berlin]] eenen Verdrag afsloten (''Berlin Treaty''). Dor stünn in, dat Samoa vun nu af an een unafhängig Königriek ween scholl. De ''Three Powers'' schollen dor up passen.

De eerst König vun Samoa weer denn [[Malietoa Laupepa]]. As he [[1898]] sturben is, weer dat mit den Freden wedder ut. Mehr as twee Lüde wollen König weeren un wedder geev dat Striet. Ok de dree Mächten mengeln sik wedder in. Dor sünd se 1898 öbereen kamen, dat de Inseln updeelt weeren schollen. De USA kregen den Westen, dat düütsche Riek den Oosten un Grootbritannien scholl dor för annerwegens wat tospraken kriegen.

In dat Johr [[1900]] is Oost-Samoa denn amerikaansch wurrn. West-Samoa is de düütsche Kolonie „Samoa“ wurrn.

[[Kategorie:Land]]
[[Kategorie:Inselgrupp]]
[[Kategorie:Pazifik]]

Grund för’t Ännern:

Mit't afspiekern stimmst Du de Afspraak vun't Bruuk to un makst dien Bidrag ünner de ni mehr torüggtreckbar'n Tostimmung publik ünner CC BY-SA 4.0 Afspraak un de GFDL. Du stimmst to, dat een Link oder URL is noog Toschrievung ünner de Creative Commons license.

Afbreken Bearbeidenshülp (apent sik in en nieg Finster)

In dieser Seite verwendete Wikidata-Objekte

The Banner Of Freedom: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de, Titel
Inselstaat: Bezeichnung: nds
O le Ao o le Malo: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
Engelsch: Bezeichnung: nds
Flagge Samoas: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
Samoanisch: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
Sülvststänniger Staat: Bezeichnung: nds
Apia: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
.ws: Bezeichnung: nds, Titel
samoanischer Tala: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
Wappen Samoas: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
US-Dollar: Bezeichnung: nds
Naomi Mataʻafa: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
Sailele Tuilaʻepa Malielegaoi: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
Staat: Bezeichnung: nds
Pacific/Apia: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de, Bezeichnung: en, Bezeichnung: mul
Samoa: Websitelink, Aussage: P227, Aussage: P244, Aussage: P249, Aussage: P214, Aussage: P31, Aussage: P1705, Aussage: P41, Aussage: P94, Aussage: P163, Aussage: P237, Aussage: P1451, Aussage: P85, Aussage: P242, Aussage: P36, Aussage: P37, Aussage: P1906, Aussage: P122, Aussage: P6, Aussage: P2046, Aussage: P38, Aussage: P2131, Aussage: P2132, Aussage: P421, Aussage: P78, Aussage: P297, Aussage: P474, Titel, Beschreibung: nds
UTC+13: Bezeichnung: nds, Bezeichnung: de
quadratkilometer: Bezeichnung: nds

Vörlagen, de op düsse Siet bruukt warrt:

Vun „https://nds.wikipedia.org/wiki/Samoa“