Ieslaans

Et Ieslaans (eigen naeme: íslenska) is een Noord-Germaanse tael mit omdebi'j 300.000 sprekers. Et is de officiële tael van Ieslaand. Et Ieslaans beheurt tegere mit et Faeröars tot de westelike of eilaand-Skandinavische taelen. Et is niet goed te verstaon veur sprekers van de Skandinavische taelen van et vaastelaand: Noors, Zweeds en Deens.

Et Ieslaans wodt schreven in et Latiense alfebet, waor verschillende tekens an toevoegd binnen: Áá, Éé, Íí, Óó, Úú, Ýý, Ðð (edh), Þþ (thorn), Ææ en Öö. De alfebetische volgorde is: A Á B (C) D Ð E É F G H I Í J K L M N O Ó P (Q) R S T U Ú V (W) X Y Ý (Z) Þ Æ Ö.

De speciaole letter thorn (þ) geft de klaank weer diej' ok tegenkommen as de th in et Engelse think (ongeveer as de Griekse letter Θ (theta), en de eth (ð) is daor de stemhebbende variaant van (as de th in et Engelse that of de Griekse letter Δ (delta)), de letter ð staot in et Ieslaans nooit an et begin van een woord en de letter þ staot nooit an et aende van een woord. Disse letters kommen uut et oolde rune-alfebet.

De letters c, q, w en z wodden niet bruukt, behalven veur woorden en naemen van niet-Ieslaanse ofkomst. Veerder klinken i en y etzelde, net as í en ý. De in onbruuk raekte z klinkt as een s, net as in alle aandere Noord-Germaanse taelen.

Ieslaand wodde tussen de 8e en de 10e ieuw bevolkt vanuut West-Noorwegen. Et Ieslaans komt vanuut 't Ooldnoors en liekt d'r nog altied veul op. In Noorwegen vunnen, net as in de rest van et Germaanse taelgebied, in de ieuwen daornao grote taelveraanderings plak, al dan niet veroorzaekt deur de intensieve kontakten mit Nederduutssprekende haandelers van de Hanze, mar op et ofgelegen Ieslaand gebeurde dat niet en bleven de woordeschat en et verbugingssysteem vri'jwel onveraanderd. De uutspraoke is wel veraanderd. Et Ieslaans het een peer fonemen die zeldzem bin in aandere Europese taelen, zoas een stemloze l, n, m en r.

In et Ieslaans is et oolde Scandinavisch verbugingssysteem dus nog hielendal intakt. Alle zelsstaandige naemwoorden, bievoeglike naemwoorden, lidwoorden, anwiezende veurnaemwoorden, bezittelike veurnaemwoorden, eigennaemen, (rang)telwoorden, enzoveerder wodden verbeugen in vier naemvalen, die veur alle drie woordgeslachten apatte vormen hebben. Daornaost het et Ieslaans nog starke en zwakke verbugings.

Veur et zicht volgt hier de verbuging van et onregelmaotige mannelike woord fjörður (fjord).

Et bepaold lidwoord wodt, net as in de aandere Skandinavische taelen, achter et zelsstaandig naemwoord plakt (anhecht lidwoord), waordeur vormen ontstaon as fjarðarins (van de fjord), fjörðunum (an de fjorden). Et onbepaold lidwoord hebben ze in et Ieslaans niet. Fjörður kan dus beidend 'fjord' en 'een fjord' betekenen, veur de dudelikhied kuj' et getal einn (ien) bruken.

Een opvalend kenmark van et Ieslaans is et starke taelpurisme, dat een grote invleud op de ontwikkeling van de tael had het. Waor de aandere Germaanse taelen overspeuld wodden mit leenwoorden vanuut et Fraans en et Latien en de vaastelaand-Skandinavische taelen ok nog mit leenwoorden uut et Nederduuts, hebben ze in Ieslaand altied perbeerd veur de benaeming van ni'je begrippen uut de bron van arfwoorden te putten. Et Ieslaans is een rieke tael, vanwegen de vule ieuwen sageliteretuur. Daordeur konnen ze vaeke vergeten woorden uut et vleden nemen om ni'je begrippen mit an te duden. Zo wodde 'tillefoon' sími, naor een oold woord veur 'draod', en 'scharm' (beeldscharm, komputerscharm) skjár, naor een oold woord veur 'veenster'. De laeste jaoren nemt et antal leenwoorden liekewel toe in et Ieslaans.

• BRAGI: Over et Ieslaans, in et Ieslaans en Duuts