Bewarken: Kleverlaands

Wårsküwing: jy bint neet anmelded. Juw IP-adres sal vöär ydereyne sichtbår weasen as jy wysigingen up disse syde anbrenget. As jy ju eigen anmeldet of inskryvet dan kommen juw bewarkingen under juw gebrukersname te stån, samen mid andere vöärdeylen.

[[Bestaand:Nederlands-kleverlands.png|thumb|Taelgebied van t Kleverlaands]]
[[Bestaand:Meuse-Rhenish-nl.png|thumb|t Kleverlaands in relaosie tot naoburige dialekten]]
t '''Kleverlaands''' is n verzaemelnaeme<ref> Jan Goossens, (1968) ''Wat zijn Nederlandse dialecten?'' Grunningen: Wolters-Noordhoff</ref><ref>Charlotte Giesbers, ''Dialecten op de grens van twee talen: een dialectologisch en sociolinguïstisch onderzoek in het Kleverlands dialectgebied'', Proefskrift Radboud Universiteit Nijmegen, 26 juni 2008 [http://repository.ubn.ru.nl/bitstream/2066/67849/1/67849.pdf PDF daelelaeden]</ref> veur de [[Nederfrankies]]e dialekten die in Nederlaand spreuken worden in Zuud-[[Gelderlaand]], Nederlaands [[Noord-Limburg]], t [[Laand van Cuijk]] in [[Noord-Braobaant]] en in [[Duutslaand]] in t [[Laand van Kleef]].

De Duutse term ''Kleverländisch'' is oorspronkelik de term veur t dialekt van t Laand van Kleef, mar is deur de dialektoloog [[Jan Goossens]] veur de hiele greensoverskriedende regio overneumen. t Kleverlaands vormt n groep dialekten die t meerst overienkomen mit t [[Braobaants]] en t [[Zuud-Gelders]], en in mindere maote ok mit t [[Limburgs]], al bin de Limburgse invloeden op t Kleverlaands slim klein. Allienig de meerst zudelike dialekten van t Kleverlaands rond de stad [[Venlo]], dat wil zeggen de dialekten in t zonuumde [[mich-kertier]], hebben meer gemien mit t Limburgs. Disse dialekten worden weliswaor bi'j t Kleverlaands indield, mar hebben n starke invloed ondergaon van t zudeliker spreuken [[Oost-Limburgs]].

Van de [[17e eeuw|17e]] tot veer in de [[19e ieuw]] wordde t [[Nederlaands]] in dit gebied as ambtstael bruukt, en tot an de [[Twiede Wereldoorlog]] wordde t Nederlaands zelfs nog in inkelde karken as [[karktael]] bruukt. [[Adolf Hitler]] verbeud vanof 1936 t Nederlaands te bruken.

==Geografiese ofbaokening==
[[Bestaand:Zuidgelders jodaan.png|thumb|Zuud-Gelders neffens [[Jo Daan]] (raoze) vergeleken mit t Kleverlaands neffens [[Jan Goossens]] (blauw)]]
[[Bestaand:Kleverlands Oostbergisch.png|thumb|Topografiese verspreiding van t Kleverlaands (blauw) en Oost-Bargies (gruun) neffens de definisies van Georg Cornelissen en Jan Goossens. De witte vlekke binnen t Kleverlaands is t taeleilaand van Pfalzdorf en omkrieten.]]

t Kleverlaands wordt tot de dialekten van de [[Zudelik-sentraole groep]] rekend, waortoe ok t [[Braobaants]] beheurt. De ofgreenzing tot t Braobaants is deur verskillende auteurs op verskillende manieren benaoderd. Zo rekent [[Jo Daan]] t [[Noord-Limburgs]]e Kleverlaands tot t Braobaants en t Gelderse Kleverlaands tot t [[Zuud-Gelders]], terwiel [[Jan te Winkel]]<ref>[http://www.kennislink.nl/upload/148782_276_1142862637042-winkel.jpg Dr. J. te Winkel, 1898, Geskiedenis der Nederlandse taal, Uitg. Blom en Olivierse, Koelenburg]</ref> [[Jac. van Ginneken|Jacques van Ginneken]]<ref>[http://www.mijnwoordenboek.nl/img/dialectenkaart.jpg Jacques van Ginneken, Overzichtskaart der Nederlandse Dialecten, Malmberg 1917]</ref> en [[Jan Goossens]]<ref>[http://www.kennislink.nl/upload/148724_276_1142859776935-mapgoos.jpg Indelingskaorte uut: Jan Goossens (1970), 'Niederländische Mundarten – vom Deutschen aus gesehen', ''Niederdeutsches Wort'' 10, 61-80]</ref> de greens trekken bi'j de [[vertwieklaanking|''ijs/ies''-isoglosse]]. Tieleweerds, Nederbetuws en Laand van Maos en Waols worden zo bi'j t Braobaants indield.

Naor t noorden is der n overgang tot t [[Utrechts-Alblasserweerds|Utrechts]] en t [[Veluws]]. De greens wordt definieerd deur de ''gij/jij''-isoglosse, die tegenwoordig saemenvaalt mit de [[Rien]]. In t oosten vormen de [[Liemers|Liemers dialekten]] n ongewoon brede overgangszaone tussen t [[Nederfrankies]] en t [[Nedersaksies]], waor ter heugte van de [[Olde Iessel|Oolde Iessel]] de [[ienhieds-meervooldsliende]] de dialektgreens vormt.

In t zuudoosten gaot t eigenlike [[Kleefs]] langes de Nederrien over in t [[Wezel]]se dialekt en vervolgens in de dialekten van t westelike (Rienlaandse) [[Ruhrgebied]]([[Mülheim an der Ruhr|Mülheim]] an de [[Ruhr]] (''Mölmsch''), [[Duusburg]], [[Oberhausen]], [[Essen (Noord-Rienlaand-Westfaolen)|Essen]]-Werden).

De [[vertwieklaanking]]sliende (''ij/ie''-isoglosse, ''mijn/mien''-linie) skeidt t Kleverlaands in t westen van t Braobaants, mar ok de [[Diest-Ni'jmegenlinie]] (''ou/al''-isoglosse of ''houden/halten'') wordt daorveur bruukt.<ref>
Arend Mihm 1992: 'Sprache und Geschichte am unteren Niederrhein', in: Jahrbuch des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung, 88-122. Isoglossenkaorte in: Irmgard Hantsche 2004: Atlas zur Geschichte des Niederrheins (= Schriftenreihe der Niederrhein-Akademie 4). Bottrop/Essen: Peter Pomp. ISBN 3-89355-200-6</ref>

De zudelike skeidsliende tussen t Kleverlaands en de Limburgse dialekten wordt vormd deur de [[Uerdinger linie]]. Mar bi'jgelieks t dialekt van [[Krefeld]] het alweer alderhaande [[Ripuaries]]e eigenskoppen, zo as ''esch'' in plak van ''ik'', ''j-'' an t begin van n woord in plak van /g/ (''jedöns'' "Gedöns"), [[velarisaosie]] van [[taandklaank]]en (''onger'' "unter"), en de typiese betekenisonderskeidende [[betoningsliende|betoning]] die zowel de Limburgse as de Ripuariese dialekten kenmarkt.

t [[Mich-kertier]] of Zuud-Gelders Limburgs in de omkrieten van Venlo wordt ok wel as n aparte dialektgroep zien. <ref>R. Belemans, J. Kruijsen, J. Van Keymeulen. 1998, Gebiedsindeling van de zuidelijk-Nederlandse dialecten, Taal en Tongval jg 50</ref>

== Veurbielden ==

* „Ek heb noch efkes afgewaachd, ob dat, wach’e min seggen wold.“
** „Ich habe noch kurz abgewartet, was Du mir sagen wolltest.“
** (Stl.) „Ik heb nog even ofwaacht wa'j mien zeggen wollen.“
* „En den Wenter stüwe di drööge Bläär dörr de locht eröm“ ([[Georg Wenker]] Satz 1)
** „Im Winter fliegen die trockenen Blätter in der Luft herum.“
** (Stl.) „In de winter wi'jen de dreuge blaederen rond in de locht.“
* „Et sall soon üttschaije te shnejje, dann werd et wäär wer bäter.“ (Wenker Satz 2)
** „Es hört gleich auf zu schneien, dann wird das Wetter wieder besser.“
** (Stl.) „t Zal zo ophoolden mit sni'jen, dan wordt t weer weer beter.“
* „Hej es vörr vier of säss wääke gestörwe.“ (Wenker Satz 5)
** „Er ist vor vier oder sechs Wochen gestorben.“
** (Stl.) „Hi'j is vier of zes weken leden sturven“
* „Het füür was te hätt, die kuuke sinn ja an de onderkant heel schwaort angeschröt.“ (Wenker Satz 6)
** „Das Feuer war zu heiß, die Kuchen sind ja unten ganz schwarz gebrannt.“
** (Stl.) „t Vuur was te hiete, de koeken bin an de onderkaante hielendal zwart anbraand.“
* „Hej dütt die eikes ömmer sonder salt än pääper ääte.“ (Wenker Satz 7)
** „Er isst die Eier immer ohne Salz und Pfeffer.“
** (Stl.) „Hi'j eet de eichies altied zonder zoolt en peper./ Hi'j doet de eichies altied zonder zoolt en peper eten.“

De Duusburger Johanniter [[Johann Wassenberch]] het in de 15e en 16e ieuw riegelmaotig antekenings over plaetselike en wereldwiede gebeurtenissen maekt, die ons inzicht geft in hoe ze in die tied in t Kleverlaandse gebiedsdiel praotte:

: ''<nowiki />'s doenredachs dair nae woerden die twe gericht ende op raeder gesatt. Eyn gemeyn sproeke: 'Dair nae werck, dair nae loen.' Die ander vyf ontleipen ende entquamen dat doch nyet goit en was.''
: (oe = u, ai = aa, ae = aa)
: Dld.„Am Donnerstag danach wurden die zwei gerichtet und auf Räder gesetzt. Ein bekannter Spruch: 'So wie das Werk, so der Lohn.' Die anderen fünf flohen und entkamen, was nicht gut war.“
: Stl.„De volgende donderdag wordden de twie veroordield en op raeder zet. n Bekend gezegde: 'Zo as t wark, zo is t loon.' De aandere vief ontleupen [t] en ontkwammen, wat toch niet goed was.“

==Variaanten binnen t Kleverlaands==
In Duutslaand vormt t Kleverlaands t noordelikste diel van t [[Nederfrankies]]e taelgebied. t Bestaot uut de dialekten van [[Kleef]], [[Goch]], [[Kevelaer]], [[Straelen]], [[Meurs]], [[Vluyn]] en [[Rienbarg]] (''Rheinberg''). Onderling verskillen de nuumde dialekten. Disse verskillen liggen veural in de veraandering van de oolde West-Germaanse lange klinkers en twieklaanken /i:/, /u:/, /au/ en /ai/

''Regionaole verskillen tussen de Kleverlaandse dialekten''

{| class="wikitable"
|- bgcolor='#COFOFO'
!Hoogduuts
!Stellingwarfs
!Kleefs
!Gochs
!Rienbargs
!Straelens
!Vluyns
!Limburgs
|-
|Zeit||tied||tiit||tit||tit||tiit||tiit||tied
|-
|Haus||huus||huus||hüs||hüs||huus||huus||hoes
|-
|Kraut||kruud||kruut||krüt||krüt||kruut||kruut||kroed
|-
|Baum||boom||boom||boom||boom||buem||boum||boum
|-
|Bein||bien||been||been||been||bien||bein||bein
|}

De omkrieten van Venlo kenmarkt him deur de vorm ''mich'' van "mij", dit gebied wordt dan ok t ''mich-kertier'' nuumd en wordt ok as n apart dialekt zien (Zuud-Gelders Limburgs).

==De laeste 
Zowel [[Charlotte Giesbers|Giesbers]] as [[Georg Cornelissen|Cornelissen]] zaggen dat de rieksgreens almar meer n taelgreens worden is: waor vroeger nog huweliken over de greens sleuten wordden, is dat tegenwoordig niet meer t geval. Benaemen in Duutslaand is t Kleverlaands stark an t vergriezen;<ref>Georg Cornelissen, ''Meine Oma spricht noch Platt'', Greven Verlag, 2008, ISBN 9783774304178</ref> de jeugd prat n [[Middelfrankies|Rienlaands]] [[regiolekt]].

== t 'Gat' van Pfalzdorf ==
Ten zuden van Kleef he'j n taeleilaand in t Kleverlaandse taelgebied. t Is op de kaorte mit n witte vlekke angeven. Dit is de omkrieten van [[Pfalzdorf]], legen tussen de plakken [[Goch]], [[Kalkar]] en Kleef. Pfalzdorf wordde in de 18e ieuw sticht deur n groep protestaanten uut [[Bad Kreuznach]] en [[Simmern/Hunsrück|Simmern]] in de [[Keurpalts]], die via Nederlaand naor Amerika wol reizen. Bi'j [[Skinkenskaans]] wordde ze liekewel de deurtocht deur Nederlaand weigerd en zo bin ze in t laand van Kleef blieven steken. Van de stad [[Goch]] kregen ze in 1741 n stokkien [[heed (vegetasie)|heide]] toewezen waor ze bin gaon wonen. Omdat t n protestaants dörp in n katholieke streek was, het de groep heur eigen [[Paltsies]]e dialekt haandhaeven kund. Dit dialekt, n mingeling van [[Rienfrankies]] en [[Moezelfrankies]], wordt liekewel deur de jongere generaosie van now nog krapan spreuken.

== Zie ok ==
* [[Zuud-Gelders]]

==Referensies==
<references/>

==Uutgaonde verwiezings==
*[http://minderheidstalen.wordpress.com/de-neder-rijn-en-zuid-sleeswijk-twee-grensregios-en-hun-verhouding-tot-hun-buren-en-minderheden-in-het-engels/ De Nederrien en Zuud-Sleeswiek: Twie greensregio’s en heur verhoolding tot heur buren en minderheden] (Engels)
*[http://www.plattsatt.de/ Plattsatt - Mundart in Kleve und anderswo...] (Duuts)

[[Kategorie:Nederlaanse streektael en dialekt]]
[[Kategorie:Duutse streektael en dialekt]]
[[Kategorie:Streektaol in Gelderlaand]]
[[Kategorie:Noordrien-Westfoaln]]

Samenvatting:

Döär wysigingen uut te geaven, stem jy in mid et Gebruuksbeding, en akkedeer jy unherröpelik dat juw bydragen vrygeaven wördet under de CC BY-SA 4.0-licensy en de GFDL. Jy stemmet dermid in dat en verwysing of en ander döärklikpunt sat naamsvermelding is üm an de Creative Commons-licensy te vuldoon.

Afbreaken Hülpe mid bewarken (ny vinster)

Dialektmallen: mid en dialektmal kün jy de dialektgrup angeaven wårin et artikel skreaven is. Klik up en dialektkode üm et to gebruken:

{{Dialekt|act}} (achterhooksk)
{{Dialekt|drt}} (drentsk)
{{Dialekt|gos}} (grönnings)
{{Dialekt|sdz}} (sallandsk)
{{Dialekt|stl}} (stellingwarvsk)

{{Dialekt|twd}} (twentsk)
{{Dialekt|urs}} (urkersk)
{{Dialekt|ovel}} (oustveluwsk)
{{Dialekt|wvel}} (westveluwsk)

{{Dialekt|ems}} (eamslandsk DE)
{{Dialekt|grf}} (gråvskapsk DE)
{{Dialekt|hst}} (holsteynsk DE)
{{Dialekt|frs}} (oustfreesk neadersassisk DE)

Jy künnet ouk de plaatsname of de gebrukede skryvwyse specificeren, en as et artikel inspröäken kan dat angeaven wörden. Dit seet der ungeväär sou uut: {{Dialekt|sdz|Raolte|Nysassiske Skryvwyse|i}}; disse velden binnet neet vorplichted, jy künnet der eyne van gebruken, tweye, allemåle of allinnig de standardkode.

Andere hülpmiddels: [[Kategorie:]] - {{DEFAULTSORT:}} - #DEURVERWIEZING[[]] - {{Bron|}} - {{Begin|}} - {{Interwiki|kode=}} - {{Small()|}} - {{Welkom}} - <br> - <div style="clear:both"></div> - <s></s>

Op deze pagina gebruikte Wikidata-entiteiten

Kleverlaands: Sitekoppeling, Beschrijving: nds-nl

Mallen dee up disse syde gebruked wörden:

Mal:Dialekt (brontekst bekyken) (beveiligd)
Mal:Nav (bewark)
Mal:Nav/Tabel (bewark)
Mal:Nav/titelbalkkleure (bewark)
Mal:SNLV (bewark)

Disse syde valt in de volgende verbörgen kategory:

Kategorie:Ziejen die magiese ISBN-verwiezingen gebruken

Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Kleverlaands"