Maria Rohova
Associate Professor at the Department of Healthcare Economics and Management, Faculty of Public Health, Medical University - Varna, Bulgaria.
Graduated in Management and Marketing from the University of Economics - Varna, Bulgaria, earned MSc and PhD degrees in the field of Management and postgraduate specialisation in Medical Informatics and Healthcare Management.
Address: Varna, Varna, Bulgaria
Graduated in Management and Marketing from the University of Economics - Varna, Bulgaria, earned MSc and PhD degrees in the field of Management and postgraduate specialisation in Medical Informatics and Healthcare Management.
Address: Varna, Varna, Bulgaria
less
InterestsView All (8)
Uploads
Books by Maria Rohova
В представеното изследване е направен опит за първоначална оценка на функционирането на здравната система в България – предложена е концептуална рамка, която да ръководи оценката; формиран е комплекс от показатели, с които да се проследят и анализират резултатите от функционирането на здравната система през последните няколко години; разработен и апробиран е инструмент за проучване на чувствителността на здравната система към очакванията на потребителите; събрани са данни по избраните показатели, с помощта на които е направен анализ по отделните измерения на функционирането на системата.
С този първоначален вариант на оценката нашият екип има за цел да постави основите на един регулярен и систематичен процес, който да подпомогне вземането на здравнополитически решения в България. За да се разберат по-добре очертаните проблеми, представените анализи трябва да бъдат допълнени със задълбочени таргетирани изследвания и качествени оценки, които да установят причините за неблагоприятните резултати от работата на системата. Усилията трябва да бъдат съсредоточени върху това някои от проучванията да станат по-редовни и да се допълнят пропуските в информацията и знанията за функционирането на здравната система.
There are different types of migration: internal migration-describes movements of health personnel within national borders, between rural and urban areas, for example; international migration-describes movements of health workers who temporarily or permanently settle abroad; return migration-includes migrants who return in home country and continue to work in health care and has mainly positive effects on health systems. A special form of this migration type is circular migration.
Health workers migrate from developing or less developed to developed countries to improve their socioeconomic status or for the purpose of career development (Rutten, 2009). These outflows (permanent emigration of health professionals) are usually associated with so-called medical " brain drain " which causes the unique problem of severe workforce shortages in home countries' health systems. The permanent departure of skilled labour might deplete the human capital of sending countries, thus, reducing the possibility for economic growth and raising the level of inequalities and poverty in those countries (Forcier et all., 2004). Because of this, international migration of health workers has become one of the major topics on health policy agenda. The migration of young health professionals is very important issue for European health systems. If it is only temporal or circular migration, it could be beneficial for both receiving and sending countries; but in case of permanent emigration, it could be interpreted as a loss of human capital and a loss of investments in education and specialization.
The Bulgarian health system is characterized by limited statism. The Ministry of Health is responsible for national health policy and the overall organization and functioning of the health system and coordinates with all ministries with relevance to public health. The key players in the insurance
system are the insured individuals, the health care providers and the thirdparty payers, comprising the National Health Insurance Fund, the single payer in the social health insurance system (SHI), and voluntary health insurance
companies. Health financing consists of a public–private mix. Health care is financed from compulsory health insurance contributions, taxes, out-ofpocket payments (OOP), voluntary health insurance (VHI) premiums, corporate payments, donations, and external funding. Total health expenditure as a share of gross domestic product increased from 5.3% in 1995 to 7.3% in 2008. At the latter date it consisted of 36.5% OOP payments, 34.8% SHI, 13.6% Ministry of Health expenditure, 9.4% municipality expenditure and 0.3% VHI. Informal payments in the health sector represent a substantial part of total OOP payments (47.1% in 2006).
The health system is economically unstable and health care establishments, most notably hospitals, are suffering from underfunding. Planning of outpatient health care is based on a territorial principle. Investment for state and municipal health establishments is financed from the state or municipal
share in the establishment’s capital. In the first quarter of 2009, health workers accounted for 4.9% of the total workforce. Compared to other countries, the relative number of physicians and dentists is particularly high but the relative
number of nurses remains well below the EU15, EU12 and EU27 averages. Bulgaria is faced with increased professional mobility, which is becoming particularly challenging. There is an oversupply of acute care beds and an undersupply of long-term care and rehabilitation services. Health care reforms after 1989 focused predominantly on ambulatory care and the restructuring of the hospital sector is still pending on the government agenda. Citizens as well as medical professionals are dissatisfied with the health care system and equity is a challenge not only because of differences in health needs, but also because of socioeconomic disparities and territorial imbalances. The need for further reform is pronounced, particularly in view of the low health status of the population. Structural reforms and increased competitiveness in the system as well as an overall support of reform concepts and measures are prerequisites for successful progress.
живот достига 73.3 години през 2008 г., като трите основни причини за смърт в България са болестите на органите на кръвообращението, злокачествените новообразувания и болестите на дихателната система. Един от най-важните рискови фактори като цяло е тютюнопушенето и средният стандартизиран коефициент за смъртност, свързана със тютюнопушенето, през 2008 г. е два пъти по-висок в България в сравнение със средния за страните от ЕС15.
Българската здравна система се характеризира с ограничен етатизъм. Министерството на здравеопазването отговаря за националната здравна политика и цялостната организация и функциониране на здравната система, както и координира всички министерства във връзка с опазването на общественото здравеопазване. Ключовите участници в осигурителната система са осигурените лица, доставчиците на здравни услуги и финансиращите организации, включващи Националната здравноосигурителна каса (НЗОК), единственият платец в системата на задължителното здравно осигуряване (ЗЗО) и дружествата за доброволно здравно осигуряване (ДДЗО). Здравното финансиране съчетава публичното и частно начало. Здравеопазването се финансира от задължителни здравноосигурителни вноски, данъци, директните плащания, доброволни здравноосигурителни премии, плащания на работодателите, дарения и външни финансирания. Общите здравни плащания като дял от БВП се увеличават от 5.3% през 1995 г. на 7.3% през 2008 г. През същата година тяхната структура е 36.5% директни плащания от пациентите, 34.8% здравноосигурителни вноски, 13.6% разходи на Министерство на здравеопазването, 9.4% разходи на общините и 0.3%
доброволни здравноосигурителни премии. Неформалните плащания в здравния сектор представляват значителна част от директните плащания на пациентите (47.1% през 2006 г.).
Здравната система е икономически нестабилна и здравните заведения, особено болниците, страдат от недофинансиране. Планирането на извънболничната помощ се извършва на териториален принцип. Инвестиционните разходи са съобразно държавното или общинското участие
в капитала на лечебните заведения. През 2009 г. медицинският персонал представлява 4.9% от общата работна сила. В сравнение с други страни, относителният дял на лекарите и лекарите по дентална медицина е
особено висок, но относителният дял на медицинските сестри остава далеч под средния за ЕС15, ЕС12 и ЕС27. България е изправена пред нарастваща професионална мобилност, която се превръща в особено предизвикателство. Има свръхпредлагане на легла за активно лечение и недостиг на легла за продължително лечение и рехабилитация. Здравната реформа след 1989 г. се фокусира предимно върху доболничната помощ, а преструктурирането на болничната помощ продължава да
стои на дневен ред пред правителството. Гражданите, както и медицинските професионалисти са недоволни от системата на здравеопазване и равнопоставеността е поставена под въпрос не само поради различията в здравните потребности, но и поради социо-икономическите неравенства и териториалните дисбаланси. Необходимостта от нови реформи е наложителна, особено като се има предвид неблагоприятният здравен статус на населението. Предпоставките за успех са структурната реформа и повишаването на конкурентоспособността в системата, както и цялостната подкрепа за реформата.
questions such as: “Is there such a thing as a healthcare reform at all?” (It is irrelevant because the fact that such a question is actually asked obviously indicates that something like a healthcare reform exists) and “Has the healthcare reform failed in our country?” to questions concerning the hospital debts, the payment of drugs and the lack of specific medications, including life-saving drugs.
Papers by Maria Rohova
Цел: Да се идентифицират мотивите за ваксинация на пълнолетни български граждани, имунизирани срещу COVID-19 след началото на кампанията в България.
Материал и методи: Проведено е анкетно проучване сред 1 200 пълнолетни граждани от цялата страна с помощта на онлайн въпросник в периода април – май 2022 г. Въпросникът е разпространен чрез социалните медии и по електронна поща. В анкетната карта са включени въпроси, свързани с решението за ваксинация. Анализирани са статистически значимите разлики с помощта на с помощта на χ2-тест за съответствие, въз основа на които са изведени основните мотиви за ваксинация.
Резултати: 712 души от всички респонденти са получили поне една доза ваксина. Водещите мотиви за ваксинация срещу COVID-19 са свързани с предпазване от зараза на близки хора (92%), предпазване от заболяването (90,2%), отговорност към обществото (89,4%) и тежко заболяване или смърт на близък човек (77,5%). Други мотиви, които са статистически значими, са наличие на хронични (или придружаващи) заболявания, изискване на работодателя и посланията за ваксиниране в медиите.
Изводи: Мотивите за ваксинация срещу COVID-19 са основно свързани с превенция на заболяването, намаляване на риска от заразяване за близки и обществената отговорност. За повишаване на ваксинационното покритие в България и за преодоляване на отрицателните нагласи в обществото по отношение на бъдещи ваксинационни кампании е необходимо по-активно ангажиране и тясно сътрудничество с медиите и работодателските организации.
Материал и методи: В периода април – май 2022 г. е проведено анкетно проучване сред 1 200 пълнолетни граждани в цялата страна с помощта на онлайн въпросник, разпространяван чрез социалните медии и по електронна поща. В анкетната карта са включени въпроси, свързани с възприятията за ефикасността и безопасността на ваксината, риска от заразяване с КОВИД-19, индивидуалните предпочитания и нагласи към имунизацията, отношението към противоепидемичните мерки, демографски и социално-икономически характеристики. За установяване на факторите, оказващи влияние, е използвана биномиална логистична регресия и е проверена зависимостта между възприеманите риск и ползи от ваксината и решението за ваксинация с помощта на теста на Ман-Уитни за независими извадки.
Резултати: Групите респонденти, които са по-склонни да се ваксинират срещу КОВИД-19, са тези, които не са боледували преди провеждане на проучването (OR=6,45; p<0,001), тези, които одобряват напълно въведените противоепидемични мерки (OR=4,08; p=0,01) и тези, които вярват, че като цяло ваксините предпазват от заразни болести (OR=5,17; p=0,004). Възприеманите ползи за здравето (OR=23,52; p<0,001), ползи за връщане към обичайното ежедневие (OR=5,24; p<0,001) и възприеманият нисък риск от странични ефекти (OR=4,04; p=0,002) увеличават вероятността за приемане на ваксината. От групата на демографските и социално-икономическите променливи възрастта и разполагаемият доход се асоциират с решението за ваксинация срещу КОВИД-19.
Заключение: Ниското имунизационно покритие с ваксината срещу КОВИД-19 в България се дължи на множество фактори, като решенето за ваксинация се влияе силно от възприеманите характеристики на ваксината. За преодоляване на недоверието и колебанията са необходими проактивни комуникационни кампании с ясно и еднозначно послание и достоверна информация.
Materials and Methods: Data on COVID-19 vaccine doses administered by districts were used. This data set was combined with district-level information on available vaccination sites, such as general practitioners and temporary vaccination points. The district-level differences in vaccination coverage and service provision were illustrated through country heat maps, and the association between the variables was explored using two linear regression models.
Results: According to the first regression model, the number of general practitioners and temporary vaccination points accounted for only 3.8% of the district-level variation in administrated doses. As covariates in the second model, sociodemographic and economic data were included. The combined influence of these factors explained 42.2% of the variance across districts. According to the findings, the average annual gross wage is a significant determinant of the district-level differences in the number of administrated doses.
Conclusion: There is no statistically significant association between administered doses and vaccination sites by districts, which does not correspond to the findings of other international studies. District-level variation in vaccination rates is associated with some sociodemographic and economic differences. The paucity of district-level data impedes further analyses of the vaccine coverage differences and their underlying determinants.
В представеното изследване е направен опит за първоначална оценка на функционирането на здравната система в България – предложена е концептуална рамка, която да ръководи оценката; формиран е комплекс от показатели, с които да се проследят и анализират резултатите от функционирането на здравната система през последните няколко години; разработен и апробиран е инструмент за проучване на чувствителността на здравната система към очакванията на потребителите; събрани са данни по избраните показатели, с помощта на които е направен анализ по отделните измерения на функционирането на системата.
С този първоначален вариант на оценката нашият екип има за цел да постави основите на един регулярен и систематичен процес, който да подпомогне вземането на здравнополитически решения в България. За да се разберат по-добре очертаните проблеми, представените анализи трябва да бъдат допълнени със задълбочени таргетирани изследвания и качествени оценки, които да установят причините за неблагоприятните резултати от работата на системата. Усилията трябва да бъдат съсредоточени върху това някои от проучванията да станат по-редовни и да се допълнят пропуските в информацията и знанията за функционирането на здравната система.
There are different types of migration: internal migration-describes movements of health personnel within national borders, between rural and urban areas, for example; international migration-describes movements of health workers who temporarily or permanently settle abroad; return migration-includes migrants who return in home country and continue to work in health care and has mainly positive effects on health systems. A special form of this migration type is circular migration.
Health workers migrate from developing or less developed to developed countries to improve their socioeconomic status or for the purpose of career development (Rutten, 2009). These outflows (permanent emigration of health professionals) are usually associated with so-called medical " brain drain " which causes the unique problem of severe workforce shortages in home countries' health systems. The permanent departure of skilled labour might deplete the human capital of sending countries, thus, reducing the possibility for economic growth and raising the level of inequalities and poverty in those countries (Forcier et all., 2004). Because of this, international migration of health workers has become one of the major topics on health policy agenda. The migration of young health professionals is very important issue for European health systems. If it is only temporal or circular migration, it could be beneficial for both receiving and sending countries; but in case of permanent emigration, it could be interpreted as a loss of human capital and a loss of investments in education and specialization.
The Bulgarian health system is characterized by limited statism. The Ministry of Health is responsible for national health policy and the overall organization and functioning of the health system and coordinates with all ministries with relevance to public health. The key players in the insurance
system are the insured individuals, the health care providers and the thirdparty payers, comprising the National Health Insurance Fund, the single payer in the social health insurance system (SHI), and voluntary health insurance
companies. Health financing consists of a public–private mix. Health care is financed from compulsory health insurance contributions, taxes, out-ofpocket payments (OOP), voluntary health insurance (VHI) premiums, corporate payments, donations, and external funding. Total health expenditure as a share of gross domestic product increased from 5.3% in 1995 to 7.3% in 2008. At the latter date it consisted of 36.5% OOP payments, 34.8% SHI, 13.6% Ministry of Health expenditure, 9.4% municipality expenditure and 0.3% VHI. Informal payments in the health sector represent a substantial part of total OOP payments (47.1% in 2006).
The health system is economically unstable and health care establishments, most notably hospitals, are suffering from underfunding. Planning of outpatient health care is based on a territorial principle. Investment for state and municipal health establishments is financed from the state or municipal
share in the establishment’s capital. In the first quarter of 2009, health workers accounted for 4.9% of the total workforce. Compared to other countries, the relative number of physicians and dentists is particularly high but the relative
number of nurses remains well below the EU15, EU12 and EU27 averages. Bulgaria is faced with increased professional mobility, which is becoming particularly challenging. There is an oversupply of acute care beds and an undersupply of long-term care and rehabilitation services. Health care reforms after 1989 focused predominantly on ambulatory care and the restructuring of the hospital sector is still pending on the government agenda. Citizens as well as medical professionals are dissatisfied with the health care system and equity is a challenge not only because of differences in health needs, but also because of socioeconomic disparities and territorial imbalances. The need for further reform is pronounced, particularly in view of the low health status of the population. Structural reforms and increased competitiveness in the system as well as an overall support of reform concepts and measures are prerequisites for successful progress.
живот достига 73.3 години през 2008 г., като трите основни причини за смърт в България са болестите на органите на кръвообращението, злокачествените новообразувания и болестите на дихателната система. Един от най-важните рискови фактори като цяло е тютюнопушенето и средният стандартизиран коефициент за смъртност, свързана със тютюнопушенето, през 2008 г. е два пъти по-висок в България в сравнение със средния за страните от ЕС15.
Българската здравна система се характеризира с ограничен етатизъм. Министерството на здравеопазването отговаря за националната здравна политика и цялостната организация и функциониране на здравната система, както и координира всички министерства във връзка с опазването на общественото здравеопазване. Ключовите участници в осигурителната система са осигурените лица, доставчиците на здравни услуги и финансиращите организации, включващи Националната здравноосигурителна каса (НЗОК), единственият платец в системата на задължителното здравно осигуряване (ЗЗО) и дружествата за доброволно здравно осигуряване (ДДЗО). Здравното финансиране съчетава публичното и частно начало. Здравеопазването се финансира от задължителни здравноосигурителни вноски, данъци, директните плащания, доброволни здравноосигурителни премии, плащания на работодателите, дарения и външни финансирания. Общите здравни плащания като дял от БВП се увеличават от 5.3% през 1995 г. на 7.3% през 2008 г. През същата година тяхната структура е 36.5% директни плащания от пациентите, 34.8% здравноосигурителни вноски, 13.6% разходи на Министерство на здравеопазването, 9.4% разходи на общините и 0.3%
доброволни здравноосигурителни премии. Неформалните плащания в здравния сектор представляват значителна част от директните плащания на пациентите (47.1% през 2006 г.).
Здравната система е икономически нестабилна и здравните заведения, особено болниците, страдат от недофинансиране. Планирането на извънболничната помощ се извършва на териториален принцип. Инвестиционните разходи са съобразно държавното или общинското участие
в капитала на лечебните заведения. През 2009 г. медицинският персонал представлява 4.9% от общата работна сила. В сравнение с други страни, относителният дял на лекарите и лекарите по дентална медицина е
особено висок, но относителният дял на медицинските сестри остава далеч под средния за ЕС15, ЕС12 и ЕС27. България е изправена пред нарастваща професионална мобилност, която се превръща в особено предизвикателство. Има свръхпредлагане на легла за активно лечение и недостиг на легла за продължително лечение и рехабилитация. Здравната реформа след 1989 г. се фокусира предимно върху доболничната помощ, а преструктурирането на болничната помощ продължава да
стои на дневен ред пред правителството. Гражданите, както и медицинските професионалисти са недоволни от системата на здравеопазване и равнопоставеността е поставена под въпрос не само поради различията в здравните потребности, но и поради социо-икономическите неравенства и териториалните дисбаланси. Необходимостта от нови реформи е наложителна, особено като се има предвид неблагоприятният здравен статус на населението. Предпоставките за успех са структурната реформа и повишаването на конкурентоспособността в системата, както и цялостната подкрепа за реформата.
questions such as: “Is there such a thing as a healthcare reform at all?” (It is irrelevant because the fact that such a question is actually asked obviously indicates that something like a healthcare reform exists) and “Has the healthcare reform failed in our country?” to questions concerning the hospital debts, the payment of drugs and the lack of specific medications, including life-saving drugs.
Цел: Да се идентифицират мотивите за ваксинация на пълнолетни български граждани, имунизирани срещу COVID-19 след началото на кампанията в България.
Материал и методи: Проведено е анкетно проучване сред 1 200 пълнолетни граждани от цялата страна с помощта на онлайн въпросник в периода април – май 2022 г. Въпросникът е разпространен чрез социалните медии и по електронна поща. В анкетната карта са включени въпроси, свързани с решението за ваксинация. Анализирани са статистически значимите разлики с помощта на с помощта на χ2-тест за съответствие, въз основа на които са изведени основните мотиви за ваксинация.
Резултати: 712 души от всички респонденти са получили поне една доза ваксина. Водещите мотиви за ваксинация срещу COVID-19 са свързани с предпазване от зараза на близки хора (92%), предпазване от заболяването (90,2%), отговорност към обществото (89,4%) и тежко заболяване или смърт на близък човек (77,5%). Други мотиви, които са статистически значими, са наличие на хронични (или придружаващи) заболявания, изискване на работодателя и посланията за ваксиниране в медиите.
Изводи: Мотивите за ваксинация срещу COVID-19 са основно свързани с превенция на заболяването, намаляване на риска от заразяване за близки и обществената отговорност. За повишаване на ваксинационното покритие в България и за преодоляване на отрицателните нагласи в обществото по отношение на бъдещи ваксинационни кампании е необходимо по-активно ангажиране и тясно сътрудничество с медиите и работодателските организации.
Материал и методи: В периода април – май 2022 г. е проведено анкетно проучване сред 1 200 пълнолетни граждани в цялата страна с помощта на онлайн въпросник, разпространяван чрез социалните медии и по електронна поща. В анкетната карта са включени въпроси, свързани с възприятията за ефикасността и безопасността на ваксината, риска от заразяване с КОВИД-19, индивидуалните предпочитания и нагласи към имунизацията, отношението към противоепидемичните мерки, демографски и социално-икономически характеристики. За установяване на факторите, оказващи влияние, е използвана биномиална логистична регресия и е проверена зависимостта между възприеманите риск и ползи от ваксината и решението за ваксинация с помощта на теста на Ман-Уитни за независими извадки.
Резултати: Групите респонденти, които са по-склонни да се ваксинират срещу КОВИД-19, са тези, които не са боледували преди провеждане на проучването (OR=6,45; p<0,001), тези, които одобряват напълно въведените противоепидемични мерки (OR=4,08; p=0,01) и тези, които вярват, че като цяло ваксините предпазват от заразни болести (OR=5,17; p=0,004). Възприеманите ползи за здравето (OR=23,52; p<0,001), ползи за връщане към обичайното ежедневие (OR=5,24; p<0,001) и възприеманият нисък риск от странични ефекти (OR=4,04; p=0,002) увеличават вероятността за приемане на ваксината. От групата на демографските и социално-икономическите променливи възрастта и разполагаемият доход се асоциират с решението за ваксинация срещу КОВИД-19.
Заключение: Ниското имунизационно покритие с ваксината срещу КОВИД-19 в България се дължи на множество фактори, като решенето за ваксинация се влияе силно от възприеманите характеристики на ваксината. За преодоляване на недоверието и колебанията са необходими проактивни комуникационни кампании с ясно и еднозначно послание и достоверна информация.
Materials and Methods: Data on COVID-19 vaccine doses administered by districts were used. This data set was combined with district-level information on available vaccination sites, such as general practitioners and temporary vaccination points. The district-level differences in vaccination coverage and service provision were illustrated through country heat maps, and the association between the variables was explored using two linear regression models.
Results: According to the first regression model, the number of general practitioners and temporary vaccination points accounted for only 3.8% of the district-level variation in administrated doses. As covariates in the second model, sociodemographic and economic data were included. The combined influence of these factors explained 42.2% of the variance across districts. According to the findings, the average annual gross wage is a significant determinant of the district-level differences in the number of administrated doses.
Conclusion: There is no statistically significant association between administered doses and vaccination sites by districts, which does not correspond to the findings of other international studies. District-level variation in vaccination rates is associated with some sociodemographic and economic differences. The paucity of district-level data impedes further analyses of the vaccine coverage differences and their underlying determinants.
Теорията на обмисленото действие, теорията на планираното поведение и интегрираният модел на поведение се отнасят към групата на социално-когнитивните модели, които могат да се използват и за обяснение на факторите, обуславящи приемането или отхвърлянето на определено превантивно по отношение на здравето поведение. Когнитивните модели за изследване на предикторите на здравното поведение като модела на убежденията за здравето се основават на допускането, че поведението е резултат от рационална преценка на ползи и негативи, без обаче да отчитат социалния контекст. В третата група се включват модели и рамки за изследване и оценка на готовността за ваксинация като „3С“ и „5С“ моделите и моделът за повишаване на ваксинацията, които са специално разработени, за да обяснят движещите сили на решението за приемане или отказ от имунизация. Базирайки се на последния, Световната здравна организация предлага рамка за поведенческите и социалните детерминанти на ваксинацията срещу COVID-19.
Материал и методи: Използвани са данни за броя на поставените дози от ваксините срещу COVID-19 по отделни общини в България за периода от началото на имунизационната кампания до края на 2021 г. Те са комбинирани с демографски показатели и данни за осигуреността с общопрактикуващи лекари и временни имунизационни пунктове. Връзката между тях е проверена с помощта на корелационен анализ, допълнен с графичен, при който общините са групирани спрямо средните стойностите на анализираните променливи за страната.
Резултати: Анализът показва наличието на умерена отрицателна зависимост, като с увеличаване на дела на населението, живеещо в селата, броят на поставените дози от ваксините намалява, което предполага, че съществуват разлики между имунизационното покритие според типа на населеното място. Връзката между наличните пунктове за имунизация и поставените дози е слаба и като цяло по-високият им брой в дадена община не допринася съществено за нарастване на ваксинираните лица. Не се установява зависимост между имунизациите и дела на възрастното население.
Заключение: Различията между градовете и селата често засягат най-уязвимите групи от населението, изложени на по-висок риск при заболяване, а това от своя страна може да задълбочи съществуващите здравни неравенства. За тяхното ограничаване е необходимо да се положат допълнителни усилия, насочени към намаляване на структурните бариери пред достъпа, както и към преодоляване на недоверието към ваксините чрез разпространяване на достоверна информация и адекватни комуникации.
Методи: Използвани са данни от национално представително проучване, проведено през месец ноември 2021 г. с помощта на онлайн анкета след пълнолетни граждани. Общо 800 респонденти са включени в анализа.
Резултати: От участниците в проучването, 36,0% са отложили използването на здравни услуги през последните 12 месеца. От лечение или изследвания в извънболничната помощ са се въздържали 35,5%, а приемът в болница е забавен при 6,8% от респондентите. Сред причините за това решение са посочени страхът и притесненията от коронавирусната инфекция, които са водещи за отлагане на болнично лечение. Вероятността за отлагане на здравни услуги се асоциира със здравното състояние и наличието на хронично заболяване, както и с равнището на образование. Жените са по-склонни да се въздържат от търсене на медицинска помощ.
Заключение: Отказът или отлагането на здравни услуги могат да доведат до сериозни последствия за здравето на населението като цяло и конкретно на пациенти с хронични заболявания. Това предполага, че са необходими усилия, насочени към компенсиране на тези негативни ефекти в бъдеще.
The aim of the study is to review the concept of health system resilience and to extend the existing understanding in the context of health system governance. Drawing on the results of our review, we propose a framework for health system resilience.
The review shows that resilience is grasped as a property in the context of the health system as a complex adaptive system. Moreover, resilience is contextual; it is highly context-dependent and path-dependant. It refers to the dynamics of the system and reflects the changing environment. Resilience is interpreted as the capacity of the health system to resist shocks and disturbances and to anticipate, withstand and respond to crises, i.e. to maintain its core functions, which is related to the abilities to absorb shocks and stresses, adapt to changes and transform its structures and institutions. Our proposed framework builds on and extends the existing knowledge and core frameworks, identifying three types of mechanisms (compensatory, adaptive and transformative) that help the system to maintain short- and long-term resilience. The framework can advance the understanding of the health system resilience and guide actions to strengthen health systems.
Целта на дисертацията е да се изследват неравенствата в достъпа до здравната мрежа в България и на тази основа да се разработи модел за регионално разпределение на ресурсите. За постигането й са изяснени основните теоретико-методологически постановки относно същността на здравните неравенства и концепцията за равнопоставеност, техните детерминанти, както и методите за тяхното измерване. Извършен е анализ на диференциациите в здравния статус на населението с акцент върху регионалните различия, здравно-политически анализ и анализ на финансовата равнопоставеност, като са изследвани факторите, влияещи върху неравнопоставеността в здравеопазването в България. Изследвана е осигуреността с ресурси на здравната система в отделните райони и области на страната и е направена оценка на равномерността на тяхното разпределение. Осъществени са две социологически проучвания – сред гражданите на Североизточния район на планиране и сред експерти в сферата на здравеопазването.
Изводите от направените анализи на теоретичните модели и емпиричните данни стоят в основата на предложения модел за разпределение на ресурсите в здравната система, включващ разпределение между регионите и такова между видовете здравни услуги и дейности. Крайната цел на модела е намаляване на регионалните различия в достъпа до здравната мрежа и на здравните неравенства.